Wyższe o 1200 zł emerytury i wyrównanie w kwocie 64 tys. zł. Korzystny wyrok TK z 4 czerwca 2025 r. w sprawie wcześniejszych emerytów nadal nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw [Aktualne informacje]

• Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. - aktualne informacje w sprawie
• Ponowne pismo RPO
• Odpowiedź Macieja Berka, ministra - członka Rady Ministrów, przewodniczącego Komitetu Stałego Rady Ministrów
• Kolejne wystąpienie RPO do MRPiPS
• Odpowiedź podsekretarza stanu w MRiPS Sebastiana Gajewskiego
• Kolejne pismo do MRPiPS
• Odpowiedź Sebastiana Gajewskiego, podsekretarza stanu w MRPIPS

Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. - aktualne informacje w sprawie

• Od ponad czterech miesięcy w Dzienniku Ustaw nie został ogłoszony korzystny dla tzw. wcześniejszych emerytów wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r.
• Dzięki temu wyrokowi świadczenia od 150 do 200 tys. seniorów mogą wzrosnąć nawet o 1200 zł; każdy może też otrzymać 64 tys. zł wyrównania
• Nie jest to jednak możliwe, dopóki wyrok TK nie wejdzie w życie, co - zgodnie z wykładnią ZUS - następuje w momencie ogłoszenia go w Dzienniku Ustaw
• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje w tej sprawie do szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Jana Grabca
• AKTUALIZACJA 31.12.2024: Marcin Wiącek ponawia swe wystąpienie, dodatkowo zwracając uwagę, że w opinii z 7 grudnia 2024 r. Komisja Wenecka skrytykowała zwłokę w publikowaniu orzeczeń TK
• AKTUALIZACJA 20.01.2025: W Radzie Ministrów jest dostrzegany problem poruszony w wystąpieniu i jest podzielana opinia o konieczności podjęcia stosownych działań legislacyjnych - odpowiedział min. Maciej Berek. Dodał, że kwestia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw rozstrzygnięcia TK jest przez Radę Ministrów postrzegana identycznie, jak w przypadku innych rozstrzygnięć TK wydanych po podjęciu przez Sejm RP uchwały z 6 marca 2024 r. w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego lat 2015-2023.
• AKTUALIZACJA 24.02.2025: W związku z odpowiedzią RPO prosi Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o wskazanie, na jakim etapie znajdują się prace nad projektem ustawy gwarantującej ubezpieczonym prawo do świadczeń emerytalnych zgodnych ze standardem konstytucyjnym i kiedy można się spodziewać przekazania projektu do konsultacji
• AKTUALIZACJA 25.03.2025: 3 marca 2025 r. wykaz prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów uzupełniono o projekt ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z FUS dla osób, które do 6 czerwca 2012 r. przeszły na emerytury na zasadach obowiązujących osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r.  - informuje resort. Przyjęcie projektu ustawy przez Radę Ministrów powinno nastąpić w III kwartale 2025 r.
• AKTUALIZACJA 15.05.2025: ZRPO Stanisław Trociuk dopytuje resort m.in., jakie są podstawowe założenia projektu, czy zakłada on przyznanie wszystkim seniorom, którzy przed 6 czerwca 2012 r. przeszli na wcześniejszą emeryturę, prawa do wznowienia postępowania przed ZUS, podwyższenia świadczenia emerytalnego oraz uzyskania wyrównania za okres wypłacania obniżonego świadczenia?
• AKTUALIZACJA 25.06.2025: MRPiPS informuje o szczegółach projektu ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla niektórych osób, które do dnia 6 czerwca 2012 r. złożyły wniosek o emeryturę na zasadach obowiązujących osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. - skierowanego do uzgodnień międzyresortowych, opiniowania i konsultacji publicznych (nr UD 204).
• AKTUALIZACJA 9.12.2025: Według zapowiedzi projekt miał być przyjęty przez Radę Ministrów jeszcze w III kwartale br. Tempo prac legislacyjnych ma tu szczególne znaczenie, bo chodzi o prawa osób starszych. Dlatego Marcin Wiącek pyta, na jakim etapie są konsultacje społeczne, uzgodnienia międzyresortowe i opiniowanie oraz prosi o wskazanie szacunkowego terminu przyjęcia projektu (całość w załączniku) 

4 czerwca 2024 r. TK (sygn. SK 140/20) orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji RP.

TK zakwestionował mechanizm, w ramach którego emeryci, którzy przed 6 czerwca 2012 r. zdecydowali się przejść na wcześniejszą emeryturę (55 lat dla kobiet i 60 dla mężczyzn), otrzymywali mniejsze emerytury po osiągnięciu właściwego wieku emerytalnego (przyznawane po ukończeniu 60 lat przez kobiety i 65 lat przez mężczyzn) - obniżane o kwotę odpowiadającą wcześniej pobranym emeryturom. 

Istota niekonstytucyjności polegała na zaskakiwaniu emerytów takim rozwiązaniem, gdyż w momencie przechodzenia na wcześniejszą emeryturę nie mieli oni świadomości, że po kilku latach ich świadczenia ulegną znaczącemu obniżeniu. 

Dzięki wyrokowi świadczenia emerytalne od 150 do 200 tys. seniorów mogą wzrosnąć nawet o 1200 zł. Dodatkowo każdy z nich może otrzymać nawet 64 tys. zł wyrównania za okres wypłacania obniżonego świadczenia.

Podwyżka i uzyskanie wyrównania wymagają jednak wzruszenia decyzji emerytalnych. Może to nastąpić w szczególności poprzez wznowienie postępowania na podstawie przepisów art. 145a Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 190 ust. 4 Konstytucji RP. 

Wznowienie postępowania nie jest jednak możliwe, dopóki wyrok TK nie wejdzie w życie. Zgodnie z wykładnią przyjmowaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych następuje to w momencie ogłoszenia go w Dzienniku Ustaw (art. 190 ust. 2 i 3 Konstytucji RP). Dziennik Ustaw jest wydawany przez Prezesa Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji.

Mimo upływu ponad czterech  miesięcy od wyroku, nie został on ogłoszony. Powoduje to, że do Biura RPO wpływają wnioski od osób, które nie mogą skorzystać z rozstrzygnięcia TK.

Marcin Wiącek zwraca się do Szefa KPRM o wyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych wstrzymywania ogłoszenia wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.

Ponowne pismo RPO

Rzecznik przypomina, że 21 października 2024 r. zwrócił się o wyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych wstrzymywania ogłoszenia wyroku TK z 4 czerwca 2024 r.. Mimo upływu 2 miesięcy pismo pozostaje bez odpowiedzi.

Marcin Wiącek dodatkowo zwraca uwagę, że w opinii z 7 grudnia 2024 r. Komisja Wenecka skrytykowała zwłokę w publikowaniu orzeczeń TK. Wskazała, że "w przypadku orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, w których wydaniu uczestniczył jeden lub więcej nieprawidłowo wybranych sędziów, może być zastrzeżone, że orzeczenia te będą podlegały wzruszeniu w ramach procedury wznowienia postępowania (…), ale niemniej jednak muszą one zostać opublikowane. Wszystkie inne orzeczenia muszą zostać opublikowane bez jakiejkolwiek ingerencji ze strony rządu [podkr. własne]. Postąpienie w jakikolwiek inny sposób i przyzwolenie rządowi na weryfikację mocy prawnej orzeczenia «stanowiłoby rażące naruszenie niezależności sądu oraz rządów prawa»."

Z  opinii wynika, że zdaniem Komisji  – mimo zastrzeżeń co do składu Trybunału – jego wyroki powinny być ogłaszane w dziennikach urzędowych. Kwestia oceny skuteczności prawnej tych wyroków jest zastrzeżona dla organów władzy sądowniczej, a nie władzy wykonawczej.

RPO ponawia prośbę o wyjaśnienia. Ponadto pyta, czy i w jakim zakresie opinia Komisji Weneckiej będzie uwzględniona w działalności KPRM w relacjach z TK.

Odpowiedź Macieja Berka, ministra - członka Rady Ministrów, przewodniczącego Komitetu Stałego Rady Ministrów

Pragnę zapewnić, że w ramach Rady Ministrów jest dostrzegany problem poruszony w Pana wystąpieniu i jest podzielana opinia o konieczności podjęcia stosownych działań legislacyjnych. W Kancelarii Prezesa Rady Ministrów prace prowadził zespół roboczy, który analizował zagadnienia prawne i faktyczne dotyczące sytuacji osób, które przed dniem 6 czerwca 2012 r. przeszły na wcześniejszą emeryturę. 

Uwzględniając efekty jego prac uzgodniono, że Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotuje projekt ustawy gwarantującej ubezpieczonym prawo do świadczeń emerytalnych zgodnych ze standardem konstytucyjnym. W mojej ocenie przyjęcie stosownych regulacji gwarantujących świadczenia zgodne ze standardem konstytucyjnym powinno stanowić istotę przedstawionego problemu w kontekście gwarancji wolności i praw człowieka i obywatela.

Natomiast w odniesieniu do kwestii ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt SK 140/20 zauważenia wymaga, że kwestia ta jest przez Radę Ministrów postrzegana identycznie jak w przypadku innych rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego wydanych po podjęciu przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwały z dnia 6 marca 2024 r. w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego lat 2015-2023 w kontekście działalności Trybunału Konstytucyjnego (M.P. poz. 198). Zgodnie z tą uchwałą, naruszenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i prawa w działalności Trybunału Konstytucyjnego przybrały skalę, która uniemożliwia temu organowi wykonywanie ustrojowych zadań w zakresie kontroli konstytucyjności prawa, w tym ochrony praw człowieka i obywatela. W uchwale Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w szczególności wskazał, że Mariusz Muszyński, Justyn Piskorski i Jarosław Wyrembak nie są sędziami Trybunału Konstytucyjnego. Należy zaznaczyć, że przywołane przez Pana Rzecznika w ww. piśmie rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20) zostało wydane w składzie z udziałem Pana Justyna Piskorskiego.

                                X    X    X

Jednocześnie uprzejmie wyjaśniam, że odpowiedź tę podpisałem 14 listopada 2024 r., jednak z powodu błędu wysyłania systemu EZD PUW nie została ona wówczas dostarczona do Pana Rzecznika. Błąd nie został niestety zauważony. Wyrażam ubolewanie z powodu zaistniałej sytuacji i jednocześnie zapewniam, że zostały podjęte działania, aby podobny przypadek nie miał w przyszłości miejsca. 

Kolejne wystąpienie RPO do MRPiPS

Z odpowiedzi ministra Macieja Berka wynika, że rząd nie planuje publikacji wyroku TK w sprawie SK 140/20, ale dostrzega problem i stosowny projekt ustawy gwarantującej ubezpieczonym prawo do świadczeń emerytalnych zgodnych ze standardem konstytucyjnym zostanie przygotowany przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

W związku z tym RPO Marcin Wiącek zwraca się do minister Agnieszki Dziemianowicz-Bąk z prośbą o informację na jakim etapie znajdują się prace nad wspomnianym projektem ustawy i kiedy można się spodziewać publikacji projektu i przekazania go do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych. Prosi też o wskazanie jakie są podstawowe założenia projektu oraz który departament Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jest odpowiedzialny za jego przygotowanie.

Odpowiedź podsekretarza stanu w MRiPS Sebastiana Gajewskiego

W ocenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej sprawa dotycząca emerytów z roczników 1954-1959 w przypadku kobiet oraz z roczników 1949-1952 i 1954 w przypadku mężczyzn (emerytury osób z rocznika 1953 były przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt P 20/16), pobierających emerytury wcześniejsze na podstawie wniosku złożonego przed 6 czerwca 2012 r., jest doniosła. Kwestia wymaga rozwiązania uwzględniającego zarówno racje przemawiające za przyjęciem art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą emerytalną”, jak i okoliczności związane ze sposobem wprowadzenia tego przepisu (w tym w szczególności ograniczenia możliwości dostosowania się do jego skutków przez emerytów, którzy pobierali już emerytury wcześniejsze w chwili jego ogłoszenia).

Należy podkreślić, że grupę tę zaskoczyło wprowadzenie ww. przepisu, a w chwili ustalania prawa do emerytury wcześniejszej nie mogła przewidzieć skutków jej pobierania dla wysokości emerytury w wieku powszechnym, wynikających z wejścia w życie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Taki stan rzeczy, jako mogący wpływać na osłabienie zaufania obywatela do państwa i stanowionego prawa, jest niepożądany. Z drugiej strony, wprowadzenie art. 25 ust. 1b było prawnie zasadne. Przepis został bowiem uchwalony ze względu na dostrzeżony w orzecznictwie Sądu Najwyższego – w odniesieniu do osób przechodzących na emeryturę wcześniejszą, a następnie ustalających sobie prawo do emerytury w wieku powszechnym – mechanizm tzw. sztucznej kapitalizacji wartości emerytury powszechnej. Za jego sprawą osoby pobierające emeryturę wcześniejszą – mimo nieodprowadzania składek – stawały się beneficjentami opóźnienia daty przejścia na emeryturę w nowym systemie. Oznacza to, że im dłużej pobierały emeryturę wcześniejszą, tym wyższa była ich emerytura z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Wysokość emerytury z nowego systemu rosła bowiem z uwagi na parametr zewidencjonowanych i waloryzowanych składek, niepomniejszonych o wypłacone emerytury wcześniejsze, oraz zmniejszanie się parametru statystycznej długości dalszego trwania życia.

W Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej prowadzono – w porozumieniu z Ministrem Finansów oraz Zakładem Ubezpieczeń Społecznych – prace i analizy o charakterze prawnym, ekonomicznym i organizacyjnym, zmierzające do określenia optymalnego sposobu rozwiązania zarysowanego wyżej problemu. W ich następstwie, 3 marca 2025 r. wykaz prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów uzupełniono o projekt ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla osób, które do 6 czerwca 2012 r. przeszły na emerytury na zasadach obowiązujących osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. (numer w wykazie UD204).

Celem projektowanego aktu jest uregulowanie kwestii dotyczącej stosowania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej w stosunku do osób ze wskazanych powyżej roczników w sposób pozwalający na utrzymanie zaufania obywatela do państwa, zgodny z zasadą sprawiedliwości społecznej i uwzględniający stan finansów publicznych. Przyjęcie projektu ustawy przez Radę Ministrów powinno nastąpić w III kwartale 2025 roku.

Kolejne pismo do MRPiPS

Dziękując za wyjaśnienia z pisma z 14 marca br., ZRPO podkreśla, że odpowiada ono tylko na pierwsze pytanie pisma RPO z 12 lutego br.

W piśmie z 14 marca br. brakuje odpowiedzi na pytanie o departament odpowiedzialny za przygotowanie projektu, o podstawowe jego założenia (w odpowiedzi wskazano jedynie bardzo ogólnie, że jego celem jest uregulowanie sprawy „w sposób pozwalający na utrzymanie zaufania obywatela do państwa, zgodny z zasadą sprawiedliwości społecznej i uwzględniający stan finansów publicznych”) oraz termin publikacji projektu (wskazano jedynie termin przyjęcia projektu przez rząd, co jest zakończeniem rządowego procesu legislacyjnego).

W związku ZRPO Stanisław Trociuk zwraca się o udzielenie odpowiedzi:

• który departament Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jest odpowiedzialny za przygotowanie projektu?
• jakie są podstawowe założenia projektu, a w szczególności czy zakłada on przyznanie wszystkim seniorom, którzy przed 6 czerwca 2012 r. zdecydowali się przejść na wcześniejszą emeryturę, prawa do wznowienia postępowania przed ZUS, podwyższenia świadczenia emerytalnego oraz uzyskania wyrównania za okres wypłacania obniżonego świadczenia?
• kiedy można się spodziewać publikacji pierwszej wersji projektu na stronie Rządowego Procesu Legislacyjnego i przekazania go do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych?

Odpowiedź Sebastiana Gajewskiego, podsekretarza stanu w MRPIPS

W dniu 5 czerwca br. projekt ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla niektórych osób, które do dnia 6 czerwca 2012 r. złożyły wniosek o emeryturę na zasadach obowiązujących osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. (numer w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów: UD204) został skierowany do uzgodnień międzyresortowych, opiniowania i konsultacji publicznych. Od 5 czerwca br. opracowane w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dokumenty (projekt ustawy, OSR, uzasadnienie) dostępne są na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji w serwisie – Rządowy Proces Legislacyjny oraz w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Projektowana ustawa określa zasady ustalania wysokości emerytury powszechnej mężczyzn urodzonych w latach 1949-1952 i w roku 1954, oraz kobiet urodzonych w latach 1954-1959, bez pomniejszania podstawy jej obliczenia o sumę kwot pobranych emerytur wcześniejszych, o ile wniosek o przyznanie emerytury wcześniejszej osoby te złożyły przed dniem 6 czerwca 2012 r.

Zgodnie z projektowaną ustawą wysokość emerytury powszechnej osób, które przed wejściem w życie projektowanej ustawy występowały z wnioskiem o emeryturę powszechną, byłaby ustalana na dzień złożenia tego wniosku. Natomiast wysokość emerytury powszechnej osób, które przed wejściem w życie projektowanej ustawy nie występowały z wnioskiem o jej przyznanie, byłaby ustalana na dzień osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

W podstawie obliczenia emerytury powszechnej nie byłaby uwzględniana waloryzacja roczna kapitału początkowego i składek na koncie ubezpieczonego w okresie od przyznania emerytury wcześniejszej do dnia osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Od dnia złożenia wniosku o przyznanie emerytury powszechnej lub od dnia osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego do dnia wejścia w życie projektowanej ustawy, w marcu każdego roku zostałaby przeprowadzana waloryzacja wysokości emerytury osób uprawnionych.

Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z proponowanymi regułami nie będzie mogła być niższa od wysokości emerytury dotychczas wypłacanej.

W przypadku osób, które przed wejściem w życie projektowanej ustawy występowały z wnioskiem o emeryturę powszechną, ustalenie jej wysokości będzie dokonywane z urzędu. Natomiast osoby, które dotychczas z wnioskiem o emeryturę powszechną nie występowały, będą mogły złożyć wniosek o ustalenie wysokości emerytury do dnia 31 grudnia 2026 r.

Projektowane regulacje będą miały również zastosowanie do ustalania wysokości renty rodzinnej po osobach, które zostały wskazane jako uprawnione do skorzystania z możliwości uzyskania emerytury powszechnej bez jej pomniejszania o pobrane emerytury wcześniejsze.

Z myślą o osobach, które zgodnie z przepisami projektowanej ustawy powinny złożyć wniosek o przyznanie emerytury na zasadach w niej określonych proponuje się, by Zakład Ubezpieczeń Społecznych na swoich stronach internetowych poinformował osoby potencjalnie zainteresowane o terminie, zasadach i trybie składania wniosku.

Proponuje się, by projektowana ustawa weszła w życie z dniem 1 czerwca 2026 r.

O ostatecznym kształcie przepisów projektu ustawy zadecydują kolejne etapy procesu legislacyjnego, w szczególności uzgodnienia międzyresortowe, konsultacje publiczne, opiniowanie, a następnie prace w ramach Stałego Komitetu Rady Ministrów oraz Rady Ministrów.

VII.7060.1.2024