Uzyskanie emerytury jest na ogół uzależnione od złożenia wniosku o to świadczenie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ZUS przyznaje z urzędu emeryturę osobie pobierającej rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Do wniosku o emeryturę należy dołączyć dokumenty. Ich rodzaj jest uzależniony od tego, czy wnioskodawca ubiega się o „starą” emeryturę, emeryturę ustalaną na nowych zasadach, a także czy na przestrzeni kariery zawodowej udowodnił okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Osoby pozostające w zatrudnieniu mogą zwrócić się do swojego pracodawcy o pomoc w zebraniu dokumentacji emerytalnej, a także o wystawienie odpowiednich zaświadczeń potwierdzających okresy składkowe i nieskładkowe oraz uzyskiwane wynagrodzenia. Pracodawcy zostali bowiem zobowiązani przepisami ustawy emerytalnej m.in. do:
- przygotowania wniosku o emeryturę i przedłożenia go za zgodą pracownika organowi rentowemu nie później niż na 30 dni przed zamierzonym terminem przejścia pracownika na emeryturę,
- współdziałania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji emerytalnej oraz
- wydawania zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do tego świadczenia i jego wysokości.
Wniosek wraz z niezbędną dokumentacją należy zgłosić we właściwej placówce ZUS.
WAŻNE!
Zatrudnione osoby mogą zwrócić się do swojego pracodawcy o pomoc w zebraniu dokumentacji emerytalnej, a także domagać się wystawienia zaświadczeń potwierdzających okresy składkowe i nieskładkowe oraz uzyskiwane wynagrodzenia, a pracodawca ma obowiązek takiej pomocy udzielić.
Wniosek może złożyć sam wnioskodawca lub zatrudniający go pracodawca. Pracodawca został w określonym przypadku zwolniony z obowiązku dostarczenia dokumentacji emerytalnej do ZUS. Nie ma takiego obowiązku jedynie w stosunku do osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które wnioskują o uzyskanie emerytury ustalanej na tzw. nowych zasadach.
Wniosek o emeryturę można również zgłosić w formie elektronicznej.
| Krok 1. Pobierz i wypełnij wniosek, w razie potrzeby zwróć się o pomoc do pracodawcy, pamiętaj o podpisie. |
| Wypełnij wniosek o emeryturę. Wykorzystaj w tym celu przygotowany przez ZUS formularz (ZUS Rp-1E). Możesz go otrzymać bezpośrednio w placówce ZUS albo wydrukować ze strony internetowej www.zus.pl. Wniosek możesz wypełnić również na zwykłej kartce papieru, ale wtedy musisz pamiętać, aby zawierał on wszystkie informacje niezbędne do ustalenia prawa i wysokości emerytury oraz jej wypłaty (w większości te, które znajdują się na urzędowym formularzu). W przeciwnym razie ZUS wezwie Cię w celu podania dodatkowych informacji, co przedłuży postępowanie o przyznanie emerytury. Możesz zwrócić się też do pracodawcy o pomoc w wypełnieniu wniosku na urzędowym formularzu. Jeśli sam go wypełniasz, przeczytaj najpierw informacje znajdujące się w jego końcowej części. Pamiętaj, aby wniosek podpisać własnoręcznym podpisem. Bez tego jest on nieważny i nie zostanie rozpatrzony przez ZUS. |
| Krok 2. Wypełnij właściwy formularz |
| Jeśli ubiegasz się o emeryturę, której przyznanie lub ustalenie wysokości jest uzależnione od długości przebytego stażu ubezpieczeniowego, powinieneś prawidłowo wypełnić kwestionariusz dotyczący przebytych okresów składkowych i nieskładkowych. W przypadku posiadania wyłącznie okresów ubezpieczenia w Polsce lub okresów polskich oraz okresów zagranicznych w państwach nienależących do Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii, z którymi Polskę łączą umowy międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, właściwym formularzem jest kwestionariusz na druku ZUS Rp-6. Z kolei dla osób posiadających okresy ubezpieczenia w Polsce oraz w państwach członkowskich Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii właściwy jest formularz unijny „Informacje dotyczące przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej” (E 207 PL). |
| Krok 3. Udokumentuj okresy składkowe i nieskładkowe, zdobądź zaświadczenia z obecnego miejsca zatrudnienia, odnajdź świadectwa pracy i inne dokumenty, które mogą potwierdzić Twój staż |
| W przypadku gdy wnioskujesz o emeryturę, której przyznanie lub ustalenie wysokości jest uzależnione od długości przebytego stażu ubezpieczeniowego (albo nie masz jeszcze ustalonego kapitału początkowego), musisz zebrać dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe przebyte w czasie kariery zawodowej. Jeśli jeszcze jesteś zatrudniony, zwróć się do obecnego pracodawcy o wystawienie zaświadczenia potwierdzającego dotychczasowe zatrudnienie. Pozbieraj też świadectwa pracy ze wszystkich zakładów, w których wcześniej pracowałeś. Jeśli nie możesz ich odnaleźć, zwróć się o wystawienie odpisu świadectwa pracy do byłego pracodawcy. Gdy to nie jest możliwe (bo np. zakład pracy nie istnieje), poszukaj innych dokumentów potwierdzających zatrudnienie. Może to być np. legitymacja ubezpieczeniowa, zawierająca odpowiednie wpisy o zatrudnieniu. Jeśli nie masz żadnego dokumentu potwierdzającego przebyty staż, spróbuj poszukać dokumentacji osobowej przekazanej przez zlikwidowany zakład pracy do archiwum lub do prywatnego przechowawcy. Informacji o miejscu przechowywania tej dokumentacji możesz zasięgnąć w bazie zlikwidowanych zakładów pracy zamieszczonej w serwisie internetowym ZUS pod adresem: http://www.zus.pl/default.asp? p=4&id=582. Pamiętaj też, że przy zbieraniu dokumentacji potwierdzającej przebyty staż możesz się zwrócić o pomoc do swojego obecnego pracodawcy. |
| Krok 4. Potwierdź wysokość uzyskanych zarobków |
| Jeśli ubiegasz się o emeryturę uzależnioną od podstawy wymiaru, do wniosku o emeryturę musisz również dołączyć dokumenty potwierdzające wysokość wynagrodzeń w poszczególnych latach kariery zawodowej. Jeśli jesteś pewien, że najkorzystniejsze zarobki miałeś w określonych 10 kolejnych latach wybranych z ostatniego 20-lecia lub w 20 dowolnie wybranych latach, możesz dołączyć do wniosku dokumenty potwierdzające wynagrodzenia wyłącznie z tych lat. |
| Zarobki możesz potwierdzić w różny sposób, ale najlepiej w formie zaświadczenia zakładu pracy wystawionego przez pracodawcę według wzoru ustalonego przez ZUS na formularzu ZUS Rp-7. Zwróć uwagę, czy dokument ten zawiera wszystkie niezbędne pieczątki w odpowiednich, przeznaczonych do tego, miejscach formularza. Równorzędnym z zaświadczeniem ZUS Rp-7 środkiem dowodowym potwierdzającym zarobki są wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej, jeżeli zawierają informacje o dacie rozpoczęcia i zakończenia pracy, o jej rodzaju, kwocie wynagrodzenia oraz roku, w którym zostało ono osiągnięte. Wpisy te muszą zostać potwierdzone pieczątką zakładu pracy lub upoważnionego pracownika oraz podpisem i pieczątką służbową kierownika komórki finansowej lub upoważnionego pracownika. Jeśli nie możesz uzyskać zaświadczenia ZUS Rp-7 (bo np. pracodawca już nie istnieje, a wcześniej nie zadbałeś o ten dokument), a nie posiadasz również legitymacji ubezpieczeniowej, powinieneś poszukać dokumentacji osobowo-płacowej w archiwum lub u prywatnego przechowawcy. |
| Krok 5. Potwierdź okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze |
| Jeśli ubiegasz się o przyznanie emerytury uzależnionej od stażu pracy w szczególnych warunkach lub o ustalenie rekompensaty za taką pracę, musisz dołączyć dodatkowy dokument potwierdzający takie zatrudnienie (świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze) albo zadbać o to, aby odpowiednie wpisy zawierało świadectwo pracy. Wystawiając taki dokument pracodawca, który stosował resortowe wykazy prac w szczególnych warunkach, musi określić nie tylko okres i rodzaj pracy wykonywanej w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia, lecz także stanowisko pracy wymienione w wykazie, dziale, pozycji i punkcie zarządzenia resortowego lub uchwały. W przypadku gdy pracodawca posiadał status zakładu prywatnego i nigdy nie stosował resortowych wykazów, musi powołać się wyłącznie na rodzaj pracy wymieniony w odpowiednim wykazie, dziale i pozycji rozporządzenia. |
| Krok 6. Jeżeli zachodzi taka konieczność – udaj się na badanie lekarskie, uzyskaj zaświadczenie o swoim stanie zdrowia, skompletuj dokumentację medyczną |
| Czasami konieczne jest również przedłożenie w ZUS zaświadczenia o stanie zdrowia wystawionego przez lekarza prowadzącego leczenie, dokumentacji leczniczej oraz wywiadu zawodowego wystawionego przez pracodawcę na druku ZUS N-10. Takie dokumenty musisz dołączyć do wniosku wyłącznie wtedy, gdy ubiegasz się o emeryturę pracowniczą, do której prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy, a nie masz wystarczającego stażu, który uprawniałby Cię do tego świadczenia bez konieczności stwierdzenia niezdolności do pracy. |
| Krok 7. Złóż wniosek w ZUS zgodnie z twoim miejscem stałego zameldowania |
| Wniosek o emeryturę wraz z niezbędną dokumentacją złóż w jednostce organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na swoje miejsce zameldowania na pobyt stały. Gdy mieszkasz za granicą w państwie, z którym Polska nie podpisała umowy międzynarodowej w zakresie ubezpieczeń społecznych, dokumentację skieruj do oddziału ZUS właściwego ze względu na ostatnie miejsce zameldowania na pobyt stały w Polsce. Jeśli posiadasz również okresy ubezpieczenia w państwie, z którym Polskę łączy międzynarodowa umowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych albo w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii, a także wówczas, gdy posiadasz wyłącznie okresy ubezpieczenia w Polsce, ale mieszkasz w jednym z wyżej wymienionych państw, wniosek wraz z niezbędną dokumentacją skieruj do jednostki organizacyjnej ZUS wyznaczonej przez Prezesa ZUS (wykaz tych jednostek można znaleźć na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych). Możesz również zwrócić się do pracodawcy, aby przesłał całość dokumentacji emerytalnej do właściwej jednostki ZUS. Pamiętaj jednak, że jeśli urodziłeś się po 1948 r. i wnioskujesz o nową emeryturę, pracodawca może Ci tego odmówić. Wniosek o emeryturę możesz również przesłać drogą elektroniczną. Musi on wtedy zostać uwierzytelniony podpisem elektronicznym. Jeśli go nie posiadasz, możesz wykorzystać tzw. profil zaufany nadawany po zalogowaniu się na Elektroniczną Platformę Usług Administracji Publicznej (ePUAP). Pamiętaj jednak, że jeśli do wniosku trzeba było dołączyć określone dokumenty, i tak musisz je przekazać do ZUS w formie papierowej. W przeciwnym razie ZUS wezwie Cię do uzupełnienia dokumentacji. |
Podstawa prawna:
- art. 116–119, art. 125–128 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412).