W polskim prawie nie jest znana instytucja renty dożywotniej, tj. prawa do renty niezależnego od zmiany okoliczności istniejących od chwili jej przyznania. Renty nie są przyznawane bezterminowo. Wiele osób jednak zastanawia się: w jakim wieku renta na stałe? komu przysługuje renta dożywotnia? Mało kto wie, że trzeba rozróżnić rentę stałą a trwałą niezdolność do pracy.
- Jakie są renty?
- W jakim wieku renta na stałe?
- Renta stała a trwała niezdolność do pracy
- Renta dożywotnia
Jakie są renty?
Na gruncie polskiego prawa wyróżnia się kilka rodzajów rent, tj.:
- rentę z tytułu niezdolności do pracy;
- rentę szkoleniową;
- rentę rodzinną (przysługuje też dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej)
- rentę socjalną.
Tylko jedna z tych rent może mieć charakter stały, jest to tzw. renta socjalna stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała. Są jednak pewne obostrzenia ustawowe.
W jakim wieku renta na stałe?
Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
- przed ukończeniem 18. roku życia;
- w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;
- w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (wiek nie jest w ustawie dookreślony).
Nie zawsze jest przyznawana renta socjalna stała, ponieważ często przez organ rentowy jest wydawana decyzja co do renty socjalnej okresowej- jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.
Renta stała a trwała niezdolność do pracy
Warto przyjrzeć się pojęciu renty stałej. Jak podkreśla się w utrwalonym orzecznictwie, tj. w wyroku
Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, z dnia 9 czerwca 2017 r., sygn. VII U 1501/16) oraz w wyroku z dnia 22 października 2013 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. III AUa 124/13: W oczywisty sposób niezdolność do pracy jest stanem, który może ulegać zmianom, stąd określenie "trwała niezdolność do pracy" i "renta stała" są pojęciami prawnymi mającymi inną treść niż w języku potocznym, odpowiadającą raczej określeniom "niezdolność orzekana na czas określony" i "niezdolność orzekana na czas nieokreślony".
Renta stała, w rozumieniu art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odnoszona jest do trwałości niezdolności do pracy, a nie "trwałości" prawa do renty. Orzeczenie o niezdolności do pracy na okres dłuższy niż 5 lat nie jest orzeczeniem stwierdzającym tę niezdolność na zawsze, jest tylko prognozą - zgodną ze stanem wiedzy medycznej - że wcześniej nie zajdą zmiany zdrowia badanego, uzasadniające zmianę oceny niezdolności do pracy.
Orzeczenie niezdolności do pracy o charakterze trwałym jest uzależnione od kwestii medycznych, a przede wszystkim tego, czy stan zdrowia ubezpieczonego może ulec poprawie w przyszłości, czy też ze względu na charakter schorzeń, stopień ich intensywności i rodzaj leczenia takiej możliwości nie ma.
Renta dożywotnia
W polskim systemie prawnym – w obowiązującym stanie prawnym – nie jest znana instytucja renty dożywotniej, tj. prawa do renty niezależnego od zmiany okoliczności istniejących od chwili jej przyznania. Renty nie są przyznawane bezterminowo, lecz na czas spełniania przesłanki niezdolności do pracy. Nie ma podstawy prawnej do wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, co do której nie jest spełniona przesłanka niezdolności do pracy, więc nawet trwałości niezdolności do pracy nie należy rozumieć jako stanu nieodwracalnego, niezmiennego do końca życia, lecz jako kondycję mającą cechy trwałości w tym znaczeniu, że nie jest możliwe rozsądne przewidywanie, że jej zmiana nastąpi przed upływem 5 lat. Oznacza to, że dopuszczalne jest także wcześniejsze przeprowadzanie badania lekarskiego, na wniosek lub z urzędu, w celu ustalenia zmiany stopnia niezdolności do pracy, braku tej niezdolności lub jej ponownego powstania. Takie stanowisko jednoznacznie podkreśla SN w postanowieniu z dnia 5 marca 2019 r., sygn. I UK 72/18.