Czy można otrzymać świadczenie specjalne od Prezesa ZUS przy orzeczonej częściowej niezdolności do pracy? Czy Prezes ZUS jest związany orzeczeniem lekarskim co do ustalonego stopnia niepełnosprawności? Co jeśli lekarz źle określi stopień a ubezpieczony się do tego nie odwoła?
- Czy można otrzymać świadczenie specjalne od Prezesa ZUS przy orzeczonej częściowej niezdolności do pracy?
- Kto może otrzymać specjalne świadczenie do Prezesa ZUS?
- Kiedy przyznaje się świadczenie specjalne?
- Jaki dokument złożyć aby otrzymać świadczenie specjalne w drodze wyjątku do Prezesa ZUS?
- Decyzja Prezesa ZUS
- Czy ubezpieczony, który uzyskał świadczenie specjalne może otrzymać emeryturę lub rentę w trybie „zwykłym”?
- Badanie i orzeczenie lekarskie a specjalne świadczenie
Czy można otrzymać świadczenie specjalne od Prezesa ZUS przy orzeczonej częściowej niezdolności do pracy?
Nie, nie można otrzymać świadczenia specjalnego od Prezesa ZUS przy orzeczonej częściowej niezdolności do pracy.
Jak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 4 sierpnia 2022 r., sygn. III OSK 7023/21, częściowa niezdolność do pracy nie wyczerpuje przesłanki z art. 83 ust. 1 w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504, dalej: ustawa) braku możliwości podjęcia pracy lub działalności ze względu na całkowitą niezdolność do pracy.
Kto może otrzymać specjalne świadczenie do Prezesa ZUS?
Przepis art. 83 ust. 1 dot. świadczenia w drodze wyjątku - ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.
Kiedy przyznaje się świadczenie specjalne?
W polskim prawie istnieje wyjątkowy tryb przyznawania ubezpieczonym prawa do renty lub emerytury decyzją Prezesa ZUS.
Przyznanie emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku uzależnione jest od łącznego spełnienia następujących przesłanek:
1. wnioskodawca jest lub był osobą ubezpieczoną w rozumieniu ustawy emerytalnej lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym;
2. nie spełnia warunków ustawowych do uzyskania świadczenia (prawa do emerytury lub renty) wskutek szczególnych okoliczności;
3. nie może podjąć pracy lub innej działalności objętej ubezpieczeniem społecznym z uwagi na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek;
4. nie posiada niezbędnych środków utrzymania.
Jaki dokument złożyć aby otrzymać świadczenie specjalne w drodze wyjątku do Prezesa ZUS?
Należy złożyć dokument ERP-15, tj. oświadczenie o stanie rodzinnym, majątkowym i o sytuacji materialnej.
Decyzja Prezesa ZUS
Dopiero kiedy ma miejsce ustalenie wystąpienia powyższych przesłanek, uruchomiona zostaje konstrukcja decyzji uznaniowej, na gruncie której organ może przyznać przedmiotowe świadczenie. Organ wydaje decyzję i samodzielnie ocenia, czy dana sytuacja może być szczególną okolicznością, która uniemożliwiła spełnienie ww. warunków nabycia prawa do świadczeń. Decyzje Prezesa w kwestii przyznania świadczenia nie podlegają kontroli sądów powszechnych. Decyzja odmawiająca przyznania świadczenia w drodze wyjątku może jednak zostać zaskarżona do wojewódzkiego sądu administracyjnego, który zbada jej zgodność z prawem. Świadczenia przyznane w drodze wyjątku przysługują od dnia wydania decyzji albo od dnia wskazanego w decyzji. Świadczenia udzielane w trybie wyjątkowym są finansowane z budżetu państwa.
Prezes ZUS może przyznać świadczenie w wysokości nieprzekraczającej minimalnej wysokości emerytury lub renty.
Czy ubezpieczony, który uzyskał świadczenie specjalne może otrzymać emeryturę lub rentę w trybie „zwykłym”?
Tak, może. Ubezpieczony, który otrzymał rentę lub emeryturę w trybie wyjątkowym od Prezesa ZUS, nie traci możliwości ubiegania się o przyznanie renty lub emerytury w trybie „zwykłym”. Jeżeli np. ubezpieczony po otrzymaniu renty wyjątkowej odzyska dokumenty wykazujące posiadanie wymaganego stażu ubezpieczeniowego, może starać się o rentę czy emeryturę, nie w trybie wyjątkowym.
Ponadto, tak czy inaczej renty przyznane w trybie wyjątkowym podlegają z urzędu zamianie na emeryturę po osiągnięciu przez beneficjenta wieku emerytalnego.
Badanie i orzeczenie lekarskie a specjalne świadczenie
Ważne! Jeżeli ubezpieczony będzie chciał się starać o uzyskanie specjalnego świadczenia od Prezesa ZUS musi dopilnować spraw z orzeczeniem lekarskim. Dlaczego?
Ponieważ to:
- orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości,
- albo orzeczenie komisji lekarskiej
stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Aby otrzymać świadczenie specjalne trzeba być całkowicie niezdolny do pracy. Jeżeli więc ubezpieczony został uznany za częściowo niezdolnego pracy i nie odwołał się od tego, Prezes ZUS nie zleci wykonania kolejnego badania, tylko będzie związany orzeczeniem. Poza zakresem zainteresowania w postępowaniu w sprawie przyznania świadczenia w drodze wyjątku pozostaje kwestia prawidłowości ustalenia stopnia niezdolności do pracy przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską ZUS. Jeżeli więc nawet lekarz nieprawidłowo ustalił stopień niezdolności, nie ma to znaczenia dla sprawy.
W orzecznictwie podnosi się, że: w postępowaniu dotyczącym przyznania świadczenia w drodze wyjątku nie istnieje możliwość weryfikowania orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS, a organ rozstrzygając sprawę w drodze decyzji administracyjnej związany jest treścią takiego orzeczenia. Orzeczenie o niezdolności do pracy stanowi wprawdzie okoliczność faktyczną, która podlega ocenie w postępowaniu w przedmiocie przyznania świadczenia w drodze wyjątku, jednak ocena takiego orzeczenia w ramach tego postępowania sprowadza się wyłącznie do zbadania, czy jego treść odpowiada wymogom zawartym w art. 83 ust. 1 ustawy. Badanie orzeczenia w przedmiocie niezdolności do pracy ma charakter wyłącznie formalny, a poza zakresem zainteresowania w postępowaniu w sprawie przyznania świadczenia w drodze wyjątku pozostaje natomiast kwestia prawidłowości ustalenia stopnia niezdolności do pracy" (por. wyrok NSA z 18 sierpnia 2020 r. I OSK 871/20).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504)