Zawieszenie lub zmniejszenie emerytury i renty

Osiągnięcie przez emeryta lub rencistę dodatkowego przychodu może wpływać na zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego przez niego świadczenia.

W takim przypadku zawieszeniu lub zmniejszeniu podlega:

• emerytura przysługująca osobie, która nie ukończyła wieku 60 lat – kobieta i 65 lat – mężczyzna,
• renta z tytułu niezdolności do pracy,
• renta rodzinna, do której uprawniona jest jedna osoba,
• część renty rodzinnej, do której uprawniona jest osoba osiągająca przychód,
• renta inwalidy wojskowego, którego niezdolność do pracy nie pozostaje związku ze służbą wojskową, pobierającego świadczenie na podstawie ustawy z 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (DzU z 2002 r. nr 9, poz. 87 ze zm.), oraz renta rodzinna po tym inwalidzie,
• renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy, zaistniałym przed 1 stycznia 2003 r. wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy albo chorobą zawodową.

Nie wszystkie świadczenia ulegają jednak zawieszeniu lub zmniejszeniu.

Stąd też niezależnie od wysokości przychodu osiąganego przez osoby uprawnione do ich pobierania zawieszeniu ani zmniejszeniu nie podlegają m.in. świadczenia:

• emerytów, którzy wiek 60 lat – kobieta i 65 lat – mężczyzna ukończyli przed podjęciem pracy zarobkowej,
• osób, które przed 1 stycznia roku podlegającego rozliczeniu ukończyły wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn i miały – przed tą datą – ustalone prawo do emerytury. Jeśli wiek ten został ukończony w ciągu roku, rozliczeniu nie podlega przychód uzyskany od miesiąca, w którym emeryt osiągnął ten wiek, chyba że rozliczenie na zasadach ogólnych jest dla niego korzystniejsze,
• osób uprawnionych do renty: inwalidy wojennego, z tytułu pobytu w obozie i w miejscach odosobnienia i rent rodzinnych po tych inwalidach,
• osób uprawnionych do renty inwalidy wojskowego w związku ze służbą wojskową i renty rodzinnej po żołnierzu, którego śmierć pozostaje w związku ze służbą wojskową,
• osób, które osiągały przychód z tytułu pracy niepodlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych (umowa o dzieło),
• osób, które mają ustalone prawo do emerytury i przez cały rozliczany rok kalendarzowy (lub przez część roku) kontynuowały zatrudnienie w ramach tego samego stosunku pracy i na rzecz tego samego pracodawcy, u którego pracowali przed przejściem na emeryturę, oraz nie zgłosiły wniosku o podjęcie wypłaty emerytury po wejściu w życie przepisów uchylających art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej.

---

Wyjątki

Niezależnie od wysokości osiąganego przychodu świadczenia pobierane przez emerytów, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny (60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn), wypłacane są w pełnej wysokości. Zasada ta dotyczy również emerytów, który ukończyli powszechny wiek emerytalny i pobierają rentę rodzinną albo rentę z tytułu niezdolności do pracy jako świadczenie korzystniejsze lub wybrane.

W sytuacji, w której emeryt osiągnął powszechny wiek emerytalny w trakcie rozliczanego roku, wypłata przysługującego świadczenia podejmowana jest z urzędu w pełnej wysokości od pierwszego dnia miesiąca, w którym ten wiek został ukończony.

Należy wskazać, że bez względu na wysokość przychodu zawiesza się wypłatę emerytury pomostowej osobom, które mają do niej prawo i osiągają przychód z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wymienionej w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych lub o szczególnym charakterze, wymienionej w załączniku nr 2 do tej ustawy.

Kontynuacja zatrudnienia

Emerytury, do których prawo powstało od 1 stycznia 2009 r., nie podlegają już zawieszeniu z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia. Zmiana ta została wprowadzona ustawą z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (DzU nr 228, poz. 1507), która uchyliła art. 103 ust. 2a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym prawo do emerytury podlega zawieszeniu bez względu na wysokość osiąganego przychodu, jeżeli emeryt kontynuuje zatrudnienie u tego samego pracodawcy i w ramach tego samego stosunku pracy co przed przejściem na emeryturę. W stosunku do osób, którym emerytura została przyznana przed 1 stycznia 2009 r. i została zawieszona z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia u tego samego pracodawcy, podjęcie wypłaty emerytury może nastąpić na wniosek osoby zainteresowanej.

Działalność objęta obowiązkiem ubezpieczeń społecznych

Na zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości wpływa przychód osiągany z tytułu wykonywania działalności podlegającej obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym.

Za działalność podlegającą obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym uważa się:

• pracę wykonywaną w ramach stosunku pracy,
• pracę nakładczą,
• pracę wykonywaną na podstawie umowy-zlecenia i umowy agencyjnej oraz współpracę przy wykonywaniu jednej z tych umów,
• sprawowanie mandatu posła lub senatora, pobierających uposażenie oraz sprawowanie mandatu posła do Parlamentu Europejskiego, wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej,
• pracę wykonywaną w ramach umowy o świadczenie usług (innej niż umowa-zlecenie lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpracę przy wykonywaniu tej umowy,
• pracę wykonywaną na podstawie:

– umowy-zlecenia,

– umowy agencyjnej,

– innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu,

– umowy o dzieło,

jeżeli umowę taką emeryt lub rencista zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,

• prowadzenie pozarolniczej działalności oraz współpraca przy jej wykonywaniu,
• pracę wykonywaną w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
• odpłatne świadczenie pracy, na podstawie skierowania do pracy, w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• pobieranie stypendium sportowego.

Emeryt lub rencista oraz płatnik składek ma obowiązek poinformować ZUS także o kwotach pobranych przez emeryta lub rencistę zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego, o wynagrodzeniu za czas niezdolności do pracy, a także o kwotach świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Zasady dotyczące zawieszalności stosuje się do osób wyłączonych z ubezpieczenia społecznego w związku z posiadaniem ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz osób wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

Podstawa prawna:

• art. 103–105 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury lub renty (DzU nr 58, poz. 290 ze zm.).