Składkę na Fundusz Pracy (FP) za osoby zatrudnione na podstawie umów zlecenia lub innych umów o świadczenie usług, do których zastosowanie mają przepisy dotyczące zleceń, opłacają ich zleceniodawcy. Jednak nie każdy podmiot zawierający zlecenie będzie zobowiązany do opłacania składek na FP z tego tytułu.
Kto opłaca składkę na FP
Obowiązkowo składki za zleceniobiorców (po spełnieniu przez nich kryterium dochodowego oraz innych warunków omówionych w dalszej części artykułu) opłacają pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne (art. 104 ust. 1 pkt 1).
Pracodawcą, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 2 ust. 1 pkt 25), jest:
- jednostka organizacyjna – również nieposiadająca osobowości prawnej,
- osoba fizyczna– pod warunkiem że zatrudniają co najmniej jednego pracownika.
Z wyżej wskazanych przepisów wynika, że obowiązek opłacania składki na FP za zleceniobiorcę będzie spoczywał na każdym zleceniodawcy będącym jednostką organizacyjną – niezależnie, czy posiada osobowość prawną czy nie. Natomiast w przypadku zleceniodawców-osób fizycznych obowiązek opłacania składki na Fundusz za zleceniobiorcę zależy od tego, czy przedsiębiorca zatrudnia na podstawie umowy o pracę choćby jednego pracownika (przykład 1, przykład 2). Nie ma przy tym wymogu, aby pracownik ten był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy.
Za kogo składka na FP
Składkę na Fundusz Pracy opłacają zobowiązani do tego zleceniodawcy za osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia, które podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, a podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia wynosi w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, która w 2010 r. wynosi 1317 zł, a w 2011 r. wzrośnie do 1386 zł (przykład 3).
Nie oznacza to jednak automatycznego zwolnienia z obowiązku opłacenia składki na Fundusz za tych zleceniobiorców, którzy nie osiągnęli w danym miesiącu kwoty minimalnego wynagrodzenia. Sytuację każdego zleceniobiorcy trzeba zbadać indywidualnie, bo obowiązek opłacenia za niego składki zależy od przychodu przeliczonego na okres miesiąca. Dla przeliczenia tego znaczenie ma okres, na jaki została zawarta umowa, wysokość osiągniętego przychodu oraz sposób określenia wynagrodzenia, zawarty w umowie zleceniu.
Przeliczenie podstawy wymiaru
Konieczność przeliczenia podstawy wymiaru składek istnieje, kiedy zleceniobiorca wykonywał pracę określoną w zleceniu przez niepełny miesiąc (np. z uwagi na rozpoczęcie lub zakończenie wykonywania umowy zlecenia w trakcie miesiąca, chorobę lub nieobecność wywołaną inną przyczyną). Należy wówczas ustalić, ile wyniosłaby podstawa wymiaru składek za tę osobę, jeżeli wykonywałaby ona pracę przez cały miesiąc. Jeżeli ustalona w ten sposób kwota jest równa bądź większa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, płatnik będzie musiał za takiego zleceniobiorcę odprowadzić składkę na Fundusz Pracy (przykład 4).
Pracodawca musi opłacić składkę na Fundusz Pracy za zleceniobiorcę, jeśli podstawa wymiaru składek w przeliczeniu na okres miesiąca jest wyższa niż płaca minimalna
Przeliczenie podstawy wymiaru składki służy wyłącznie ustaleniu, czy istnieje obowiązek opłacenia składki na FP. Natomiast sama składka będzie obliczana zawsze od faktycznie osiągniętego przez zleceniobiorcę przychodu.
Przeliczenia nie stosuje się w przypadku, gdy wynagrodzenie za jej wykonanie nie jest określone w stawce miesięcznej, ale np. w stawce akordowej lub prowizyjnej. W takiej sytuacji o obowiązku opłacenia przez zleceniodawcę składki na Fundusz Pracy decyduje tylko kryterium dochodowe. Jeżeli zleceniodawca uzyskał w danym miesiącu przychód przekraczający kwotę wynagrodzenia minimalnego, wówczas pracodawca musi opłacić za tę osobę składkę na Fundusz Pracy (przykład 5).
Zbieg z umową o pracę
Może się zdarzyć, że zleceniobiorca ma zawarte dwie umowy – umowę o pracę oraz umowę zlecenie, każdą z innym podmiotem i z obu tytułów podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalno-rentowym. Z tytułu umowy o pracę nie osiąga miesięcznie wynagrodzenia wynoszącego co najmniej płacę minimalną, dlatego umowa zlecenie jest dla niego również obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń.
Przy zbiegu umowy o pracę z umową zlecenia w celu ustalenia obowiązku opłacenia składki na FP należy zsumować przychód z obu tytułów
W takim przypadku o tym, czy należy odprowadzić składkę na Fundusz Pracy za zleceniobiorcę, decyduje łączna kwota wynagrodzenia z obu tytułów – umowy o pracę i zlecenia.
Jeżeli suma przychodów będzie równa lub wyższa od minimalnego wynagrodzenia, osoba zatrudniona na podstawie tych umów ma obowiązek poinformować o tym fakcie zarówno zleceniodawcę, jak i pracodawcę. W efekcie obydwa podmioty będą zobowiązane do opłacenia składki na Fundusz Pracy za tego ubezpieczonego (przykład 6).
Kryterium wieku
Składki na Fundusz Pracy nie odprowadza się za osoby, które osiągnęły wiek: 55 lat dla kobiet oraz 60 lat dla mężczyzn (art. 104b ust. 2).
W przypadku gdy osoby te osiągną graniczny wiek w trakcie miesiąca kalendarzowego, zwolnienie z obowiązku opłacenia składki za takiego ubezpieczonego będzie możliwe dopiero od następnego miesiąca. Jedynie w przypadku osób, których 55. lub 60. urodziny przypadają pierwszego dnia danego miesiąca, zwolnienie z obowiązku opłacania tych składek przysługuje już od tego miesiąca (przykład 7).
Natomiast zwolnienie z obowiązku opłacania składki na FP za osoby powracające z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego (art. 104a) oraz zwolnienie dotyczące osób, które ukończyły 50. rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy (art. 104b, ust. 1), dotyczą tylko i wyłącznie pracowników w rozumieniu kodeksu pracy, a zatem zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Ze zwolnień tych nie skorzystają zleceniodawcy w odniesieniu do osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia.
Składki na Fundusz Pracy nie opłaca się za kobiety, które ukończyły 55 lat, oraz za mężczyzn, którzy ukończyli 60 lat
Zasada ta obowiązuje również w odniesieniu do osób zawierających umowę zlecenie z własnym pracodawcą. Zwolnienia, o których mowa powyżej, dotyczyć będą – zgodnie ze stanowiskiem ZUS – wyłącznie przychodów osiąganych przez ubezpieczonych w ramach stosunku pracy. Ponieważ w przypadku zleceniobiorców zatrudnianych u własnego pracodawcy podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe jest zsumowany przychód ze stosunku pracy oraz ze stosunku cywilnoprawnego, dla potrzeb ustalenia wysokości składki na Fundusz Pracy należy przychód ponownie „podzielić”, a następnie obliczyć składkę na FP tylko od części przychodu uzyskanej z tytułu zlecenia.
Zwolnienie z opłacania składki na FP za osoby powracające z urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego obejmuje wyłącznie przychody uzyskane ze stosunku pracy
Opłacanie składki na FP
Składkę na Fundusz Pracy opłaca się za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, na zasadach i w trybie przewidzianym dla składek na ubezpieczenia społeczne. Należy ją przekazywać do ZUS do 5. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni, w przypadku gdy zleceniodawca jest jednostką budżetową, zakładem budżetowym lub gospodarstwem pomocniczym, oraz do 15. dnia następnego miesiąca w przypadku pozostałych płatników.
Wysokość składki na FP określa ustawa budżetowa. Od 1 stycznia 1999 r. wynosi ona 2,45% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne oraz rentowe i jest w całości finansowana ze środków płatnika składek.
Płatnik – w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA – dokonuje łącznego rozliczenia składek na Fundusz Pracy za wszystkich ubezpieczonych, za których powstał obowiązek opłacenia tej składki w danym miesiącu.
Składki na Fundusz Pracy, łącznie z należnymi od danego płatnika składkami na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, opłaca się na odrębny rachunek bankowy wskazany przez ZUS, przy użyciu odrębnego dokumentu płatniczego.
PRZYKŁAD 1: Osoba fizyczna zleceniodawcą
Osoba prowadząca działalność pozarolniczą (na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej) zatrudniła od czerwca 2010 r. pięciu zleceniobiorców. Czterech z nich podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, a przychody uzyskiwane z tytułu zlecenia co miesiąc przekraczają kwotę minimalnego wynagrodzenia, określoną odrębnymi przepisami. Od 1 września 2010 r. z jednym ze zleceniobiorców zawarto umowę o pracę w wymiarze 3/4 etatu.
Zleceniodawca w okresie od 1 czerwca do 31 sierpnia 2010 r. nie miał obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy za zleceniobiorców zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych, pomimo że uzyskiwali oni przychód przekraczający minimalne wynagrodzenie. W tym okresie zleceniodawca nie był pracodawcą, bo nikogo nie zatrudniał na podstawie umowy o pracę. Od 1 września 2010 r. sytuacja uległa zmianie. Zleceniodawca zatrudnił osobę w ramach stosunku pracy. Tym samym stał się pracodawcą i od tego momentu jest zobowiązany do opłacania składek na Fundusz Pracy za zatrudnionych zleceniobiorców. Dla ustalenia, czy osoba prowadząca działalność pozarolniczą jest pracodawcą czy nie, nie ma znaczenia wymiar czasu pracy, na który został zatrudniony pracownik. Tym samym nie będzie miało to znaczenia dla ustalenia obowiązku opłacania składki na FP.
PRZYKŁAD 2: Jednostka organizacyjna zleceniodawcą
Spółka jawna zatrudnia na podstawie umowy zlecenia trzy osoby, podlegające obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, których podstawa wymiaru składek jest miesięcznie wyższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Oprócz zleceniobiorców w spółce nie zatrudnia ani jednego pracownika.
Zleceniodawca jest zobowiązany do opłacania składki na FP za zleceniobiorców, ponieważ zgodnie z art. 104 ust. 1 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest zobowiązany do opłacania składki na Fundusz za zatrudnionych zleceniobiorców (jako „inna jednostka organizacyjna”).
PRZYKŁAD 3: Składka na FP od podstawy składek wyższej niż minimalne wynagrodzenie
W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością od 1 października 2010 r. został zatrudniony dyrektor handlowy na podstawie kontraktu menedżerskiego. Z tytułu zawartej umowy zatrudniony dyrektor został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Warunki ustalone w umowie przewidują wypłatę wynagrodzenia z tytułu zawartego kontraktu do ostatniego dnia każdego miesiąca, a wysokość ustalonego wynagrodzenia przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Spółka będąca zleceniodawcą tego menedżera będzie zobowiązana odprowadzać za niego składkę na Fundusz Pracy.
PRZYKŁAD 4: Przeliczenie podstawy wymiaru składek
Prywatna przychodnia zatrudniła na podstawie umowy zlecenia pielęgniarkę do wykonywania drobnych zabiegów i pobrań w miejscu zamieszkania pacjentów. Umowa została zawarta na okres od 1 czerwca 2010 r. do 10 września 2010 r. Ponieważ zleceniobiorca nie miał innych tytułów do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, przychodnia dokonała zgłoszenia tej osoby do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego, zgodnie ze schematem podlegania zleceniobiorców.
W umowie określono wynagrodzenie w kwocie 2400 zł miesięcznie. Z uwagi na przepracowanie tylko części miesiąca we wrześniu 2010 r., za miesiąc ten pielęgniarce wypłacono wynagrodzenie w kwocie 800 zł.
Zleceniodawca jest zobowiązany opłacić składkę na FP za zatrudnioną pielęgniarkę za czerwiec, lipiec i sierpień 2010 r., ponieważ w tych miesiącach jej podstawa wymiaru składek przekroczyła kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Składkę na Fundusz Pracy zleceniodawca opłaci również za wrzesień 2010 r., pomimo że przychód zleceniobiorcy w tym miesiącu był niższy od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Po przeliczeniu podstawy wymiaru składki na okres miesiąca (tj. po ustaleniu, ile zleceniobiorca zarobiłby, gdyby przepracował cały miesiąc) okazuje się, że podstawa wymiaru składek za tę osobę również we wrześniu 2010 r. przekroczyłaby minimalne wynagrodzenie. Podstawę wymiaru składki na FP za czerwiec, lipiec i sierpień stanowi kwota 2400 zł, natomiast za wrzesień – kwota 800 zł.
PRZYKŁAD 5: Wynagrodzenie określone prowizyjnie
Firma zajmująca się udzielaniem pożyczek gotówkowych w domu klienta zatrudnia przedstawicieli na podstawie umów o świadczenie usług, do których zastosowanie mają przepisy dotyczące zlecenia. Wynagrodzenie zostało w umowach określone prowizyjnie i wynosi 3% wartości każdej zawartej umowy pożyczki.
Przedstawiciel firmy, zatrudniony w niej w okresie od czerwca 2010 r., uzyskał z tytułu zawartej z firmą umowy przychody: w lipcu – 500 zł, w sierpniu – 1120 zł, we wrześniu – 2550 zł. Płatnik ma obowiązek opłacić składkę na Fundusz Pracy za tę osobę tylko za wrzesień 2010 r. Tylko w tym miesiącu kwota podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, ustalona dla pośrednika, była wyższa niż minimalne wynagrodzenie.
Płatnik nie dokonuje przeliczenia podstawy wymiaru składek na okres miesiąca, ponieważ wynagrodzenie w umowie zostało określone prowizyjnie.
PRZYKŁAD 6: Zbieg tytułów: etat i zlecenie
W kwietniu 2010 r. osoba, która stale była zatrudniona jako florystka w kwiaciarni, w wymiarze 1/2 etatu, za wynagrodzeniem w wysokości 1200 zł miesięcznie, została zatrudniona na podstawie umowy zlecenia przez inną firmę do przystrojenia kwiatami sali bankietowej. Wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia wyniosło 1000 zł.
Ponieważ ubezpieczona osiągnęła z tytułu umowy o pracę kwotę niższą niż wynagrodzenie minimalne, została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych również z umowy zlecenia.
Łączny przychód, uzyskany z tytułu obydwu zawartych umów, w kwietniu 2010 r. wyniósł 2200 zł, a zatem przekroczył poziom wynagrodzenia minimalnego. Ubezpieczona powinna była o tym poinformować zarówno zleceniobiorcę, jak i pracodawcę.
W konsekwencji zarówno pracodawca, jak i zleceniodawca musiał za ubezpieczoną opłacić składkę na Fundusz Pracy.
PRZYKŁAD 7: Fundusz Pracy tylko za osoby do 55. lub 60. roku życia
Pracodawca zatrudnia dwoje zleceniobiorców – mężczyznę i kobietę – za których zobowiązany jest odprowadzać składkę na Fundusz Pracy. Mężczyzna zatrudniony na zlecenie osiągnął wiek 60 lat 1 lutego 2010 r., natomiast kobieta ukończyła 55 lat 3 października 2010 r.
Zleceniodawca zaprzestaje opłacania składek na Fundusz Pracy za tych zleceniobiorców:
- od deklaracji ZUS DRA złożonej za luty 2010 r. za mężczyznę;
- od deklaracji ZUS ZLA za listopad 2010 r. za kobietę.
PRZYKŁAD 8: Zwolnienie z opłacania składki na FP tylko z tytułu umowy o pracę
Pracodawca zatrudnia księgową na podstawie umowy o pracę od 1 sierpnia 2006 r. Pracownica ta przebywała na urlopie wychowawczym, z którego powróciła do pracy od 28 sierpnia 2010 r. Od 1 września, oprócz zawartej umowy o pracę, pracodawca zawarł z księgową dodatkową umowę zlecenie na przygotowanie bilansu otwarcia dla nowego programu finansowo-księgowego, wdrażanego w firmie.
Z tytułu zawartych umów pracownica we wrześniu 2010 r. uzyskała następujące przychody:
- z tytułu umowy o pracę – 5200 zł,
- z tytułu umowy zlecenia – 2400 zł.
Wynagrodzenie zostało wypłacone 30 września 2010 r.
Ponieważ pracownica wykonuje pracę po powrocie z urlopu wychowawczego, pracodawcy przysługuje zwolnienie z obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy za tę osobę, począwszy od września 2010 r.
Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe należnych za wrzesień 2010 r. należy wliczyć zarówno przychody z tytułu umowy o pracę, jak i przychody z tytułu umowy zlecenie (umowa zlecenie zawarta z własnym pracodawcą).
Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy będzie dotyczyło tylko przychodu z tytułu umowy o pracę. Od przychodu z tytułu zlecenia pracodawca musi odprowadzić składkę na Fundusz Pracy.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe – 7600 zł.
Podstawa wymiaru składki na Fundusz Pracy – 2400 zł.
Podstawa prawna
- Art. 2 ust. 1 pkt 25; art. 104 ust. 1 pkt 1 lit. c), art. 104a, art. 104b ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 69, poz. 415; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 81, poz. 531.