Zwykle w umowie zlecenia określana jest wysokość wynagrodzenia przysługującego zleceniobiorcy – kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej, akordowej lub prowizyjnie. W takim przypadku podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, jaki w danym miesiącu został wypłacony lub postawiony do dyspozycji zleceniobiorcy (art. 18 ust. 3 ustawy systemowej). Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tych osób wyłączone są jednak:
- zasiłki z ubezpieczenia wypadkowego lub chorobowego – jeśli zleceniobiorca przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego,
- niektóre przychody wymienione w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek (począwszy od 1 sierpnia 2010 r.).
Natomiast wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców należy ustalać odejmując od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wysokość składek na te ubezpieczenia finansowanych przez zleceniobiorcę (art. 81 ust. 1 i 6 ustawy zdrowotnej).
Opisane niżej zasady rozliczeń składek należy stosować do „zleceniobiorców” w rozumieniu ustawy systemowej. Są to nie tylko osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, ale również na podstawie umowy agencyjnej oraz każdej umowy o świadczenie usług, do której mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia.
(?) Od 15 maja 2010 r. zatrudniamy zleceniobiorcę. Do 31 sierpnia br. była to jego jedyna praca; był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego. Od 1 września jest zatrudniony na pełny etat na umowę o pracę w innym zakładzie. Od tego dnia zgłosiliśmy go tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Wynagrodzenie obliczane prowizyjnie wypłacamy do 15. dnia następnego miesiąca po upływie przepracowanych 2 miesięcy umowy. Uważamy, że od kwoty 2600 zł wypłaconej 12 października za pracę w sierpniu i we wrześniu powinniśmy odprowadzić tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Wypłata nastąpiła bowiem w okresie, gdy zleceniobiorca podlegał wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Czy postąpimy prawidłowo naliczając tylko składkę zdrowotną?
NIE. Skoro wypłata dotyczyła miesięcy, w których zleceniobiorca podlegał ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, to w raporcie imiennym składanym za październik należy obliczyć i wykazać składki również na ubezpieczenia społeczne.
Składki na ubezpieczenia społeczne należy naliczyć od części wynagrodzenia, jaka przysługiwała zleceniobiorcy za sierpień. Natomiast podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie suma wynagrodzenia za sierpień i wrzesień (2600 zł) po potrąceniu składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych ze środków zleceniobiorcy, pobranych od wynagrodzenia za wrzesień.
PRZYKŁAD
Ksawery P. wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia od 1 stycznia 2010 r. Do 31 sierpnia 2010 r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu. Od 1 września 2010 r. podlega obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu (jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy u innego pracodawcy niż zleceniodawca). Przychód z umowy jest ustalany na podstawie iloczynu przepracowanych w kwartale godzin i jednostkowej stawki godzinowej. Wypłata wynagrodzenia za trzy miesiące – od 1 lipca do 30 września 2010 r. – w kwocie 7000 zł, nastąpiła 11 października 2010 r. Przy czym za okres od 1 lipca do 31 sierpnia przysługiwało mu wynagrodzenie w wysokości 5100 zł, a za wrzesień – 1900 zł. Za październik należy złożyć za zleceniobiorcę dwa raporty składkowe, w których składki powinny zostać rozliczone od podstaw wymiaru:
- w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 xx składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe od kwoty 5100 zł, a na ubezpieczenie zdrowotne 4525,74 zł (5100 zł – składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego, tj. 574,26 zł),
- w raporcie ZUS RZA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx składka na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy 1900 zł.
(?) Od 1 sierpnia do 31 października 2010 r. w spółce z o.o. zatrudnialiśmy prezesa firmy na podstawie kontraktu menedżerskiego. Do 15 października br. był on zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego jako zleceniobiorca. Od 16 października został zatrudniony w innej firmie na podstawie umowy o pracę, a ze zlecenia podlegał tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Przychód wypłacaliśmy prezesowi za każdy miesiąc w terminie do ostatniego dnia tego miesiąca w kwocie 20 000 zł miesięcznie. Jak należy rozliczyć składki za byłego prezesa za październik 2010 r.?
Podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne należy ustalić proporcjonalnie w stosunku do okresu podlegania tym ubezpieczeniom w październiku. Natomiast w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne należy uwzględnić całą kwotę wynagrodzenia pomniejszoną o składki na ubezpieczenia społeczne pobrane od części wynagrodzenia prezesa i przez niego sfinansowane.
Zatem wypłacana przez spółkę kwota 20 000 zł powinna być podzielona przez 31 i pomnożona przez 15 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom społecznym). Wynik – 9677,42 zł stanowi podstawę wymiaru składek zleceniobiorcy na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne za październik.
PRZYKŁAD
Sabina F. wykonuje kontrakt menedżerski o charakterze umowy o świadczenie usług od 1 lipca 2010 r. Do 17 października 2010 r. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Od 18 października 2010 r. podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgodnie z umową przychód z tytułu wykonywania umowy wypłacany jest za każdy miesiąc 28. dnia tego miesiąca w kwocie 8000 zł. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za październik należy ustalić proporcjonalnie w stosunku do okresu podlegania ubezpieczeniom, tj. za okres od 1 do 17 października:
8000 zł : 31 dni x 17 dni = 4387,10 zł.
Natomiast podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota:
8000 zł – 493,99 zł (składki na ubezpieczenia społeczne pobrane z przychodu zleceniobiorcy) = 7506,01 zł.
(?) Jako biuro rachunkowe rozliczamy składki m.in. za zatrudnianych przez klienta zleceniobiorców. Jeden ze zleceniobiorców wynagrodzenie za cały okres trwania umowy (od 1 czerwca do 30 września br.) otrzymał 11 października. Na początku został zgłoszony tylko do obowiązkowych ubezpieczeń – emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego. Jednak od 20 czerwca zgłosił się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jak rozliczyć składki za zleceniobiorcę?
Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne należy rozliczyć od całej kwoty przychodu wypłaconego w październiku. Składkę na ubezpieczenie chorobowe należy obliczyć od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Przy tym należy jednak uwzględnić wielokrotność obowiązujących w okresie od czerwca do września br. miesięcznych kwot ograniczenia podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe stanowi kwota podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (art. 20 ustawy systemowej). Przy czym do podstawy wymiaru tej składki nie ma zastosowania ograniczenie do kwoty 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej. Ograniczenie to stosuje się do składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe; w 2010 r. kwota ograniczenia wynosi 94 380 zł.
Do podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ma jednak zastosowanie inne ograniczenie, którego nie stosuje się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Otóż miesięczna podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może być wyższa niż kwota stanowiąca równowartość 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Nowa kwota ograniczenia zmienia się co 3 miesiące i obowiązuje od trzeciego miesiąca kwartału. Ustalana jest na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego do celów emerytalnych.
Ograniczenie miesięcznej podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe
Przepisy nie przewidują pomniejszenia składki na ubezpieczenie chorobowe ze względu na podleganie temu ubezpieczeniu przez okres krótszy niż ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Zatem podstawę wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe należy ustalić od kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – przy uwzględnieniu miesięcznej kwoty ograniczenia.
WAŻNE!
Podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe nie należy zmniejszać za miesiąc, w którym okres podlegania ubezpieczeniu chorobowemu był krótszy niż okres podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
W sytuacji gdy wynagrodzenie z umowy zlecenia jest wypłacane za kilka miesięcy, kwotę ograniczenia podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe należy ustalić sumując kwoty miesięcznych ograniczeń obowiązujących w miesiącach, za które przysługiwał wypłacany przychód.
PRZYKŁAD
Maria K. podlegała jako zleceniobiorca obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu oraz dobrowolnemu chorobowemu od 1 lipca do 30 września 2010 r. Przychód z umowy stanowiący podstawę wymiaru składek otrzymała 5 października w kwocie 28 000 zł. Podstawa wymiaru składek za październik wynosi:
- na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe – 28 000 zł,
- na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe – 24 576,53 zł (suma 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale: lipiec – 8290,95 zł, sierpień – 8290,95 zł, wrzesień – 7994,63 zł).
(?) Od 7 października br. zatrudniamy menedżera na podstawie kontraktu. Został zgłoszony do ubezpieczeń z kodem tytułu 04 11 00. Pod koniec października otrzymał wynagrodzenie za ten miesiąc w wysokości 10 200 zł. Przystąpił do ubezpieczenia chorobowego od 24 października. Czy w tym przypadku miesięczną kwotę ograniczenia podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe należy zmniejszyć o 21 dni?
NIE. Podstawę wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Czyli podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie powinna być zmniejszona w stosunku do okresu podlegania temu ubezpieczeniu. Podobnie nie podlega zmniejszeniu górna granica podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie (nadal pozostaje to kwota 250% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału).
W przypadku osoby, o której mowa w pytaniu, podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe za październik powinna być wykazana w wysokości 7994,63 zł.
PRZYKŁAD
Teodor L., podlegający od 1 września 2010 r. obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako zleceniobiorca, został zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 15 października br. Przychód za wrzesień w wysokości 9000 zł otrzymał 25 października br. Podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w raporcie ZUS RCA składanym za październik 2010 r. wynosi 7994,63 zł.
Podstawa prawna
- art. 18 ust. 2 i ust. 3, art. 20 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- art. 81 ust. 1 i ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.),
- § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.).