Wymagania wobec kandydata pochodzącego z innego państwa Unii Europejskiej

Pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:

• imię (imiona) i nazwisko,
• imiona rodziców,
• datę urodzenia,
• miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
• wykształcenie,
• przebieg dotychczasowego zatrudnienia (art. 22¹ § 1 k.p.).

Z kolei art. 22¹ § 4 k.p. wskazuje, że pracodawca może żądać podania innych danych osobowych niż określone w § 1 i 2 (§ 2 dotyczy danych osobowych niewymienionych w § 1, których podania pracodawca może żądać od pracownika), jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów. Z regulacji tej wynika zatem, że pracodawca nie może żądać od kandydata na pracownika podania np. numeru PESEL. Warto zwrócić uwagę, że uzależnienie uczestnictwa w procesie rekrutacji od podania takiej informacji skutkowałoby również ograniczeniem dostępu do zatrudnienia obywateli innych państw członkowskich UE, ponieważ nie mają oni numeru PESEL. Pracodawca może żądać podania numeru PESEL dopiero od pracownika (art. 22¹ § 2 pkt 2 k.p.).

Żądanie numeru dowodu lub paszportu

W przypadku obywatela innego państwa powstaje pytanie, czy pracodawca może żądać od niego ujawnienia numeru dowodu osobistego lub paszportu. Opierając się na art. 22¹ § 4 k.p., należy udzielić odpowiedzi pozytywnej, gdy pracodawca zatrudni taką osobę do pracy na terytorium RP i z tego powodu ma obowiązek zgłosić ją do ubezpieczenia społecznego w Polsce. Zgodnie bowiem z art. 35 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych we wszystkich dokumentach związanych z ubezpieczeniami społecznymi należy podawać w przypadku ubezpieczonych, którym nie nadano numeru PESEL lub NIP, serię i numer dowodu osobistego lub paszportu. W związku z tym pracodawca – płatnik składek w celu wypełnienia nałożonych na niego obowiązków może żądać od pracownika (nie kandydata na pracownika) obywatela innego państwa podania numeru i serii dowodu osobistego lub paszportu.

Ujawnienie obywatelstwa

Kolejna wątpliwość dotyczy tego, czy pracodawca może żądać od kandydata na pracownika ujawnienia jego obywatelstwa. W tym przypadku należy zwrócić uwagę na ryzyko, jakie wiąże się z uzależnieniem zatrudnienia od posiadania przez kandydata na pracownika obywatelstwa danego państwa, gdy takie kryterium nie wynika ani z przepisu prawa, ani nie jest obiektywnie uzasadnione.

WAŻNE!

Uzależnienie zatrudnienia od posiadania obywatelstwa określonego państwa może być uznane za przejaw nierównego traktowania ze względu na przynależność państwową. Działanie takie narusza unijną zasadę swobody przepływu pracowników – zob. art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwanego dalej TFUE).

Posiadanie obywatelstwa danego państwa tylko w nielicznych przypadkach – gdy jest to uzasadnione względami bezpieczeństwa publicznego, porządku publicznego i zdrowia publicznego – może stanowić kryterium zatrudnienia (zob. art. 45 ust. 1 TFUE). W prawie polskim o takich stanowiskach pracy mowa jest m.in. w art. 5 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej. Na podstawie tego przepisu dla obywateli polskich zarezerwowane są stanowiska pracy, na których praca polega na bezpośrednim lub pośrednim udziale w wykonywaniu władzy publicznej i funkcji mających na celu ochronę generalnych interesów państwa – np. stanowisko, z którym wiąże się kompetencja do wydawania decyzji administracyjnych.

Weryfikowanie posiadanych przez pracownika kwalifikacji

Powstaje pytanie, czy kandydat na pracownika ma kwalifikacje odpowiednie do wykonywania określonego zawodu na terytorium RP. Uzyskaniem odpowiedzi na pytanie powinien być zainteresowany w szczególności pracodawca – przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą, do której wykonywania potrzebne jest posiadanie określonych w przepisach uprawnień zawodowych. Na podstawie bowiem art. 19 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca prowadzący taką działalność ma obowiązek zapewnić, aby czynności wymagające określonych przepisami uprawnień zawodowych były wykonywane bezpośrednio przez osobę posiadającą takie uprawnienia.

Kwestię uznawania kwalifikacji zawodowych zdobytych w innym państwie członkowskim UE reguluje na szczeblu unijnym dyrektywa 2005/36/WE. Dyrektywa ta określa zasady uznawania kwalifikacji zawodowych w przypadku osób, które zamierzają wykonywać zawód regulowany, w tym w charakterze pracownika, w innym państwie członkowskim niż to, w którym uzyskali kwalifikacje zawodowe. Dyrektywa ta została wdrożona do prawa polskiego ustawą o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ustawa określa zasady oraz procedurę uznawania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego oraz działalności regulowanej na terytorium Polski. Postępowanie w tej sprawie wszczyna się na wniosek obywatela innego państwa członkowskiego UE, który zamierza wykonywać na terytorium RP zawód lub działalność regulowaną, a kończy się wydaniem decyzji przez właściwy organ. Zasady uznawania kwalifikacji do wykonywania zawodów lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, farmaceuty, lekarza weterynarii, architekta oraz adwokata i radcy prawnego zostały uregulowane w odrębnych ustawach.

Informacji o tym, jakie zawody są zawodami regulowanymi na terytorium RP, jakie dokumenty należy złożyć oraz który organ jest właściwy do uznania kwalifikacji zawodowych, udziela ośrodek informacyjny działający w ramach Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (adres strony: http: //www.nauka.gov.pl/szkolnictwo-wyzsze/system-szkolnictwa-wyzszego/mobilnosc-akademicka-i-zawodowa/).

Uwzględniając powyższe zasady uznawania kwalifikacji zawodowych, pracodawca zamierzający zatrudnić pracownika do wykonywania działalności, zawodu regulowanego na terytorium RP może uzależnić jego zatrudnienie od uznania posiadanych przez niego kwalifikacji zawodowych zdobytych w innym państwie członkowskim UE przez właściwy organ w Polsce.

Podstawa prawna:

• art. 22¹ Kodeksu pracy,
• art. 35 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
• ustawa z 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (DzU nr 63, poz. 394),
• art. 5 ust. 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (DzU nr 227, poz. 1505 ze zm.),
• art. 19 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2010 r. nr 220, poz. 1447 ze zm.),
• art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
• art. 1 dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (DzUrz UE L 255 z 30.09.2005 r., s. 22).