Zmiany w prawie pracy w 2018 roku

Sprawdź -> Ważne zmiany w Kodeksie pracy w 2019 roku

Zmiany w świadectwie pracy

Świadectwo pracy jest jednym z najważniejszych dokumentów stwierdzających zatrudnienie pracownika u danego pracodawcy. Dlatego też, ustawodawca w projekcie nowelizacji rozszerzył uprawnienia pracownika o dodanie w Kodeksie pracy przepisu stanowiącego, iż w razie niewydania przez pracodawcę świadectwa pracy, pracownik ma prawo wystąpić do sądu pracy z roszczeniem o zobowiązanie pracodawcy do wydania świadectwa pracy. Obecny Kodeks pracy nie zawiera tego rodzaju normy prawnej. Pracownik, w razie braku świadectwa pracy, w celu udowodnienia swojego zatrudnienia, musi wytoczyć powództwo o ustalenie w trybie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego.

Ponadto, w razie, gdy pracodawca nie wykona orzeczenia sądu zobowiązującego go do wydania świadectwa pracy, egzekucja okaże się bezskuteczna, pracodawca zaprzestał wykonywania działalności lub wystąpienia innych przyczyn uniemożliwiających wydanie przez pracodawcę świadectwa pracy, pracownikowi będzie przysługiwało prawo wystąpienia do sądu pracy z żądaniem wydania orzeczenia zastępującego świadectwo pracy.

W celu wzmocnienia ochrony pracownika, ustawodawca rozszerzył odpowiedzialność pracodawcy za niewydanie świadectwa pracy. Zgodnie z tym, pracodawca będzie podlegał karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.

Projekt ustawy wprowadza również wydłużenie terminów do wystąpienia z wnioskiem o sprostowanie świadectwa pracy do pracodawcy oraz żądaniem jego sprostowania do sądu pracy.

Polecamy książkę: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami

W myśl obowiązujących przepisów termin na dokonanie obu tych czynności wynosi 7 dni - zgodnie z art. 97 § 2¹ Kodeksu pracy, pracownik może, w ciągu 7 dni od otrzymania świadectwa pracy, wystąpić z wnioskiem do pracodawcy o sprostowanie świadectwa. W razie nieuwzględnienia wniosku pracownikowi przysługuje, w ciągu 7 dni od zawiadomienia o odmowie sprostowania świadectwa pracy, prawo wystąpienia z żądaniem jego sprostowania do sądu pracy.

Zdaniem ustawodawcy, terminy te są zbyt krótkie, bowiem niejednokrotnie nieprawidłowości w treści świadectwa pracy ujawniały się później niż przed upływem 7 dni od daty otrzymania tego dokumentu. Natomiast przekroczenie tego terminu w zasadzie zamykało drogę sądową na dokonanie zmian w świadectwie pracy. Dlatego też, ustawodawca zaproponował wydłużenie terminu do wystąpienia do pracodawcy z wnioskiem o sprostowanie świadectwa pracy oraz skierowania żądania sprostowania świadectwa pracy do sądu pracy, z 7 do 14 dni.

Zasada niedyskryminacji

Projekt ustawy wprowadza również otwarty katalog przesłanek uzasadniających dyskryminację. W myśl obowiązujących przepisów jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy, jest niedopuszczalna (art. 11³ Kodeksu pracy). Rozwinięciem tej zasady jest art. 18^3a § 1 Kodeksu pracy, który, w oparciu o te same kryteria, nakazuje równe traktowanie pracowników w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Zmiana polegać będzie na wykreśleniu z ww. przepisów sformułowania „a także bez względu na”. Zdaniem ustawodawcy spowoduje to, że każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie pracowników będzie uznawane za dyskryminację.

Artykuł 11³ Kodeksu pracy ma brzmieć: „Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna.”.

Artykuł art. 18^3a § 1 Kodeksu pracy ma brzmieć: „Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.”.

Większa ochrona uprawnień rodzicielskich

Kolejną zmianą, którą zaproponowano w projekcie jest rozszerzenie ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy – innych członków najbliższej rodziny, którzy korzystają z urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.  Za najbliższych członków rodziny uznaje się m.in. rodziców, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, rodzeństwo.

W myśl obowiązujących przepisów, pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w czterech sytuacjach:

1. gdy matka dziecka, będąca pracownicą albo ubezpieczoną legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji;
2. gdy matka dziecka, będąca pracownicą albo ubezpieczoną, przebywa w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem;
3. w przypadku zgonu matki dziecka;
4. w przypadku porzucenia dziecka przez matkę.

Stąd też, ustawodawca postanowił objąć ww. osoby szczególną ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy oraz przyznać im uprawnienia analogiczne do przysługujących pracownicom oraz pracownikom-ojcom wychowującym dziecko, korzystającym z tych urlopów.

W związku z powyższym, w projekcie ustawy zaproponowano zmiany:

1. w art. 47 Kodeksu pracy, dotyczącego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy: „Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące – nie więcej niż za 1 miesiąc. Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39, albo z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem-ojcem wychowującym dziecko lub pracownikiem-innym członkiem najbliższej rodziny, w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego, albo gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego.”;
2. w art. 50 § 5 Kodeksu pracy, dotyczącego wyłączenia stosowania przepisu, zgodnie z którym jeżeli wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu takiej umowy, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie, w stosunku do pracownic w okresie ciąży, pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego oraz pracowników podlegających ochronie na podstawie przepisów ustawy o związkach zawodowych – zakresem wyłączenia zostanie objęte również wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi-innemu członkowi najbliższej rodziny;
3. w art. 57 § 2 Kodeksu pracy, dotyczącego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, przysługującego pracownikowi w razie niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli podjął on pracę w wyniku przywrócenia do pracy – w przypadku gdy umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem-innym członkiem najbliższej rodziny wynagrodzenie przysługiwać będzie za cały czas pozostawania bez pracy;
4. w art. 163 § 3 Kodeksu pracy „Na wniosek pracownicy udziela się jej urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim; dotyczy to także pracownika-ojca wychowującego dziecko lub pracownika innego członka najbliższej rodziny, który korzysta z urlopu macierzyńskiego.”;
5. w art. 177 § 5 Kodeksu pracy, dotyczącego odpowiedniego stosowania przepisów zakazujących wypowiedzenia i rozwiązania umowy o pracę w okresie ciąży oraz urlopu macierzyńskiego do pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego – przepisy te znajdą odpowiednie zastosowanie również do pracownika-innego członka najbliższej rodziny w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego.

Odszkodowanie za mobbing

Zgodnie z art. 94³ § 1 k.p. pracodawca zobowiązany jest przeciwdziałać mobbingowi w swoim zakładzie pracy. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Z kolei pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów (art. 94³ § 4 Kodeksu pracy).

Z powyższego wynika, że pracownikowi przysługuje odszkodowanie wyłącznie w przypadku rozwiązania przez niego umowy o pracę na skutek mobbingu. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, iż budzi to istotne zastrzeżenia, bowiem nie każdy mobbingowany pracownik decyduje się na rozwiązanie umowy o pracę z tego powodu. Stąd też, ustawodawca chce wprowadzić zapis stanowiący, iż pracownik (który jest nadal zatrudniony) będzie uprawniony do dochodzenia odszkodowania za mobbing jeśli wykaże poniesienie przez siebie szkody.

Tym samym pracownik mógłby ubiegać się o odszkodowanie w dwóch przypadkach, tj. w razie rozwiązania, wskutek mobbingu, umowy o pracę oraz na skutek stosowanych wobec niego działań mobbingowych – poniósł konkretną szkodę.

Według nowych przepisów art. 94³ § 4 Kodeks pracy ma brzmieć: „Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę  lub poniósł szkodę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.”.

Przedawnienie roszczeń

Możliwość dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy jest ograniczona. Zasadą jest, że roszczenia przedawniają się po upływie 3 lub 10 lat. Przedawnienie roszczenia ze stosunku pracy powoduje, że nie może być ono dochodzone przed sądem. Jednakże, zgodnie z art. 292 Kodeksu pracy może być dochodzone wyłącznie wtedy, gdy strona, przeciwko której roszczenie przysługuje, zrzeknie się korzystania z przedawnienia; zrzeczenie dokonane przed upływem przedawnienia jest nieważne.

W celu zapewnienia zgodności orzecznictwa z literalnym brzmieniem przepisu, ustawodawca zaproponował, iż nowy przepis ma brzmieć: „Po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku pracy ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia dokonane przed upływem terminu przedawnienia jest nieważne.”.

Ustawa ma wejść w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

Etap legislacyjny (na dzień 31.10.2017): Projekt po pierwszym czytaniu w Sejmie - skierowano do: Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach.

Opracowano na podstawie:

- Ustawa z dnia 17 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,

- Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw.