Otrzymane odszkodowanie stanowi u niedoszłego pracownika przychód podlegający opodatkowaniu. Przychód ten należy zakwalifikować do przychodów z innych źródeł. Nie mają Państwo obowiązku odprowadzania od niego podatku do urzędu skarbowego. Po zakończeniu roku podatkowego powinni Państwo wystawić kandydatowi informację PIT-8C. Na tej podstawie podatnik powinien rozliczyć się samodzielnie z urzędem skarbowym. Od kwoty odszkodowania nie należy odprowadzać składek do ZUS.
UZASADNIENIE
Instytucji przedwstępnej umowy o pracę nie ma w prawie pracy. Nie oznacza to jednak niemożności zawarcia takiej umowy, jeżeli jej cel służy interesom obu stron.
Umowa przedwstępna występuje w przepisach Kodeksu cywilnego. Jej zastosowanie jest dopuszczalne także w stosunkach pracy. Kodeks pracy stanowi, że w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy należy stosować odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy (art. 300 Kodeksu pracy). Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy, który w wyroku z 21 czerwca 1972 r. (III PZP 13/72, OSNC 1972/11/201) uznał dopuszczalność podpisywania przedwstępnych umów o pracę.
WAŻNE!
Pracodawca może podpisać z kandydatem do pracy przedwstępną umowę o pracę.
Umowa przedwstępna ma charakter zobowiązaniowy, co oznacza, że jedna ze stron lub obydwie strony zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy – w omawianym przypadku umowy o pracę. Taka umowa powinna określać istotne elementy właściwej umowy o pracę (art. 389 § 1 k.c.). Zatem strony, w drodze negocjacji, umawiają się co do warunków pracy i płacy przyszłego zatrudnienia. Umowa przedwstępna daje korzyści zarówno przyszłemu pracodawcy, jak i przyszłemu pracownikowi. Przyszły pracodawca zyskuje gwarancję obsadzenia stanowiska właściwą osobą (z odpowiednimi kwalifikacjami, doświadczeniem), a kandydat do pracy – gwarancję podjęcia pożądanej pracy w oznaczonym terminie.
WAŻNE!
Warunki pracy i płacy zawarte w przyszłej umowie o pracę powinny być takie same lub lepsze niż określone w umowie przedwstępnej.
W obrocie gospodarczym takie rozwiązanie przydaje się w sytuacji, gdy jedna ze stron lub obydwie – z różnych względów – nie decydują się od razu na podpisanie umowy o pracę. Powodem zawarcia przedwstępnej umowy o pracę mogą być przyczyny leżące po stronie zakładu pracy, np. proces tworzenia stanowiska pracy, oczekiwanie na uzyskanie pozwolenia czy koncesji, prowadzenie prac kończących uruchomienie nowego oddziału. Z kolei przyszły pracownik może odwlec zawarcie umowy o pracę z powodu pozostawania w stosunku pracy z poprzednim pracodawcą, przeprowadzki z innej miejscowości lub zdobywania uprawnień zawodowych. Umowa przedwstępna daje więc stronom czas na przygotowanie się do nawiązania stosunku pracy.
Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, jaką w związku z tym poniosła. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania (art. 390 § 1 Kodeksu cywilnego). Oznacza to, że mogą się one zabezpieczyć na wypadek niedotrzymania obietnicy podpisania umowy w przyszłości, ustanawiając odszkodowanie.
Zarówno przyszły pracodawca, jak i przyszły pracownik mogą stracić na zerwaniu umowy przedwstępnej. Pracodawca ponownie musiałby szukać kandydata do pracy, a pracownik – nowej posady. Poza tym odszkodowanie ma, po pierwsze, zniechęcić zainteresowane strony do ewentualnego odstąpienia od zawarcia umowy przyrzeczonej, a po drugie, gdy już do tego doszło, zrekompensować wydatki pracodawcy poczynione w związku z przyjęciem do pracy (badania lekarskie, wyposażenie miejsca pracy itp.).
Zagrożenie
Uchylanie się pracodawcy od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę stanowi dla niedoszłego pracownika podstawę do ubiegania się o wypłatę odszkodowania.
Odszkodowanie otrzymane przez przyszłego pracownika stanowi jego przychód. Nie będzie to jednak przychód ze stosunku pracy, ponieważ nie doszło do zawarcia umowy o pracę. Właściwym źródłem przychodu będą zatem „inne źródła” (art. 10 ust. 1 pkt 9 updof).
Odszkodowanie to nie jest zwolnione z podatku. Podatku nie należy odprowadzać jedynie od otrzymanych odszkodowań lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (art. 21 ust. 1 pkt 3 updof). Natomiast w tym przypadku wypłata odszkodowania jest skutkiem niedotrzymania warunków umowy przedwstępnej.
Kodeks cywilny dopuszcza możliwość dochodzenia odszkodowania, ale nie określa zasad jego ustalania ani wysokości. W związku z tym strona wypłacająca odszkodowanie nie ma obowiązku naliczenia i odprowadzenia zaliczki na podatek za podatnika. On sam, jako uzyskujący przychód, musi wykazać kwotę otrzymanej rekompensaty w zeznaniu rocznym i zapłacić od niej podatek. Obowiązkiem wypłacającego odszkodowanie jest tylko wystawienie i przekazanie podatnikowi i właściwemu urzędowi skarbowemu informacji PIT-8C w terminie do końca lutego następnego roku.
WAŻNE!
Strony mogą określić w umowie przedwstępnej wysokość kary umownej.
W omawianym przypadku stosunek pracy ani żaden inny stosunek prawny, który stanowiłby tytuł do ubezpieczeń społecznych i/lub do ubezpieczenia zdrowotnego, nie został nawiązany. W konsekwencji, nie ma podstaw do naliczenia i przekazania składek do ZUS od kwoty wypłaconego odszkodowania.
Podstawa prawna
- art. 389, art. 390 Kodeksu cywilnego,
- art. 9, art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 42a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.),
- art. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).