Na podstawie art. 174 Kodeksu pracy na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego. Okres takiego urlopu nie wlicza się do czasu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.
Omówiony przepis nie reguluje warunków przyznania urlopu. Zawiera jedynie stwierdzenie, że pracodawca „może” udzielić urlopu na pisemny wniosek pracownika. Uważa się, że skoro pracownik nie ma obowiązku podania przyczyny złożenia wniosku o urlop to pracodawca nie ma obowiązku udzielenia mu tego urlopu, a także podania przyczyny ewentualnej odmowy.
Zobacz: Praca u innego pracodawcy podczas urlopu bezpłatnego
Wyłączenie z okresu zatrudnienia
Okres urlopu bezpłatnego nie jest okresem zatrudnienia w rozumieniu art. 32 pkt 3 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin w związku z art. 6 ust. 2 o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r. sygn. akt II UKN 334/98). Na podstawie umowy między stronami stosunku pracy pracodawca zobowiązuje się do zwolnienia zatrudnionego z obowiązku świadczenia przez określony czas pracy, a pracownik zobowiązuje się do zaprzestania korzystania z prawa wykonywania obowiązków pracowniczych.
Warto w tym miejscu wspomnieć, iż w wyroku z dnia 12 sierpnia 2004 r. (III PK 42/04) Sąd Najwyższy stwierdził, że nie dochodzi do zawarcia umowy o urlop bezpłatny, jeżeli zgodnym zamiarem stron jest dalsze wykonywanie przez pracownika na rzecz pracodawcy tej samej pracy, lecz w ograniczonym zakresie.
Zobacz: Urlop bezpłatny pracownika
Udzielenie urlopu
W jaki sposób pracodawca udziela pracownikowi urlopu bezpłatnego? W razie braku jednoznacznej decyzji pracodawcy może dojść do sytuacji, że pracownik wybierze się na urlop, po czym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych w postaci niestawiennictwa się w zakładzie pracy. Aby można było stwierdzić niezasadność zwolnienia pracownika, należy wykazać, iż miał on podstawy do uznania, że pracodawca wyraził zgodę na urlop.
Zobacz także: Zatrudnianie i zwalnianie
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2004 r. wniosek pracownika o urlop bezpłatny (art. 174 § 1 Kodeksu pracy) oraz jego udzielenie przez pracodawcę są oświadczeniami woli, których wykładni należy dokonywać na podstawie art. 65 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy. W związku z tym oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
Zobacz także: Forum Kadry - Urlopy
Uważa się, że pracodawca powinien odpowiedzieć na wniosek pracownika na piśmie bądź w inny przyjęty w danym zakładzie pracy sposób. Gdyby jednak nie otrzymał jednoznacznej zgody, nie może udać się na urlop bez wyraźnego potwierdzenia stanowiska zatrudniającego. Zgoda musi więc być wyrażona w sposób dostatecznie ujawniający wolę podmiotu zatrudniającego. Wydaje się, że informacja z działu kadr o wyrażonej przez pracodawcę zgodzie uzasadnia skorzystanie z urlopu przez pracownika. Pracownik powinien jednak zawsze upewnić się, w jakim terminie i wymiarze urlop został mu udzielony, gdyż podmiot zatrudniający nie jest związany jego wnioskiem.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)