Do okresów wliczanych do stażu urlopowego należy zaliczyć m.in. okres pobierania nauki (w tym przypadku istotny jest rodzaj ukończonej przez pracownika szkoły), okres odbywania zasadniczej służby wojskowej, czas poświęcony przez pracownika na szkolenia w Narodowych Siłach Rezerwowych, a także okresy pracy w gospodarstwie rolnym.
Wymiar urlopu
Pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 20 lub 26 dni. Liczba dni urlopu uzależniona jest od stażu zawodowego pracownika.
Przepisy Kodeksu pracy nie stoją na przeszkodzie, aby w regulacjach zakładowych (np. układzie zbiorowym pracy) lub w umowie o pracę ustalić korzystniejszy wymiar urlopu. W żadnym jednak razie pracodawca nie może obniżyć wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi z mocy prawa stosownie do jego stażu pracy. Tak samo w umowie lub w akcie prawa wewnątrzzakładowego pracodawca może określić dodatkowe wymagania, jakie musi spełnić pracownik, aby uzyskać urlop w wyższym wymiarze niż przewiduje to Kodeks pracy.
Wyjątek od zasady udzielania urlopu w całości w wymiarze 20 lub 26 dni stanowi urlop udzielany proporcjonalnie. W tym przypadku urlopu udziela się w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego w danym roku kalendarzowym.
Zasada proporcjonalnego urlopu ma zastosowanie do pracowników:
- zmieniających pracodawcę w ciągu roku,
- pracujących jedynie przez część roku kalendarzowego,
- zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Zasady udzielania urlopu proporcjonalnego
Udzielając urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym, należy pamiętać o obowiązujących zasadach związanych z ustalaniem wymiaru tego urlopu. Zasady te są następujące:
- przy ustalaniu urlopu proporcjonalnego kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi na podstawie art. 154 § 1 k.p., analogicznie należy ustalać wymiar dodatkowego urlopu przysługującego pracownikom na podstawie przepisów odrębnych,
- niepełny miesiąc urlopu zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca, ale jeżeli ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy i podjęcie zatrudnienia u kolejnego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, zaokrąglenia w górę dokonuje tylko dotychczasowy pracodawca,
- przy ustalaniu wymiaru urlopu proporcjonalnego nie uwzględnia się niepełnych miesięcy kalendarzowych urlopu bezpłatnego lub innego okresu niewykonywania pracy, w ciągu którego nie nabywa się prawa do urlopu; w przypadku kiedy wyżej wymienione okresy obejmują części miesięcy kalendarzowych, za miesiąc uważa się 30 dni,
- przy ustalaniu urlopu proporcjonalnego przysługującego pracownikowi w roku, w którym nabył on u tego pracodawcy prawo do urlopu w wyższym wymiarze, ustala się urlop, uwzględniając wyższy jego wymiar.
Zasada udzielania urlopu w wymiarze proporcjonalnym dotyczy tylko kolejnych urlopów, a zatem nie będzie miała ona zastosowania do urlopu wypoczynkowego udzielanego pracownikowi w pierwszym roku zatrudnienia.
Przykład
30 września pracodawca rozwiązał z pracownicą stosunek pracy w związku z likwidacją oddziału. Urlop wypoczynkowy będzie jej przysługiwał za 9 miesięcy pracy. Z uwagi na to, że pracownica ma prawo do 26 dni urlopu, będzie mogła wykorzystać 20 dni urlopu (9/12 x 26 = 19,5; po zaokrągleniu 20 dni).
Nauka a staż urlopowy
Do okresu, od którego zależy wymiar urlopu, zaliczamy także okres nauki. Podlega on jednak wliczeniu zgodnie z normatywnie ustalonym stażem pracy. Lata nauki nie pokrywają się ściśle z latami pracy.
Staż urlopowy wynikający z pobierania nauki uzależniony jest od zdobytego poziomu wykształcenia. Wlicza się zatem:
- przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata – z tytułu ukończenia zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej,
- przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat – z tytułu ukończenia średniej szkoły zawodowej,
- 5 lat – z tytułu ukończenia średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych,
- 4 lata – z tytułu ukończenia średniej szkoły ogólnokształcącej,
- 6 lat – z tytułu ukończenia szkoły policealnej,
- 8 lat – z tytułu ukończenia szkoły wyższej.
Należy zaznaczyć, że okresy nauki nie podlegają sumowaniu i jeżeli pracownik ukończył kolejno kilka szkół, zawsze bierze się pod uwagę jedną szkołę, której ukończenie daje pracownikowi najkorzystniejszy staż. Sumowaniu nie podlega także ukończenie więcej niż jednej szkoły tego samego typu, np. uzyskanie dyplomu dwóch szkół wyższych.
Przy wliczaniu do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, nauki należy brać pod uwagę wyłącznie okres nauki ukończonej, tj. stwierdzonej świadectwem lub dyplomem ukończenia szkoły, zgodnie z obowiązującymi w szkolnictwie przepisami. Jeżeli pracownik równocześnie pobiera naukę i pracuje, okres nauki wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia, od którego zależy wymiar urlopu, tylko wówczas, gdy będzie to korzystniejsze dla pracownika.
Pracownik w NSR
Okres czynnej służby wojskowej jest zaliczany do pracowniczego stażu pracy na warunkach określonych w art. 120 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej i zależy od terminu podjęcia pracy po zakończeniu służby.
Tylko takiemu pracownikowi, który w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w dniu powołania do tej służby, czas jej odbywania wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy – w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy.
Przykład
Pracownik wstąpił do NSR i w związku z tym został powołany do odbycia obowiązkowych ćwiczeń na poligonie. Na czas ich odbywania pracodawca jest zobowiązany zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Jednak ten okres zalicza się pracownikowi zarówno do ogólnego stażu zawodowego, jak również do zakładowego stażu pracy, pod warunkiem że podjął zatrudnienie w ciągu 30 dni od zakończenia ćwiczeń.
Podstawa prawna:
- art. 120, art. 124 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2012 r. poz. 461 ze zm.),
- art. 152 i nast. Kodeksu pracy.