Osobami uprawnionymi do świadczeń rodzinnych są obywatele polscy.
Do grupy tej zaliczamy również cudzoziemców:
• do których stosuje się przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
• jeżeli wynika to z wiążących Rzeczypospolitą Polską umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym,
• przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (DzU z 2006 r. nr 234, poz. 1694), zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy, jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Wymienionym wyżej osobom świadczenia rodzinne przysługują pod warunkiem, że zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres zasiłkowy, w którym otrzymują świadczenia rodzinne, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Katalog świadczeń rodzinnych
Podstawowym świadczeniem przysługującym w ramach systemu świadczeń rodzinnych jest zasiłek rodzinny.
Po spełnieniu warunków uprawniających do zasiłku rodzinnego, można ubiegać się o przysługujące do niego dodatki z tytułu:
• urodzenia dziecka,
• opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego,
• samotnego wychowywania dziecka,
• wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej,
• kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego,
• rozpoczęcia roku szkolnego,
• podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania.
Należy podkreślić, że dodatki do zasiłku rodzinnego nie są samodzielnymi świadczeniami i w związku z tym nie można się o nie ubiegać, nie będąc uprawnionym do zasiłku rodzinnego.
System świadczeń rodzinnych przewiduje także wypłatę świadczeń nazywanych opiekuńczymi, do których należą zasiłek pielęgnacyjny oraz świadczenie pielęgnacyjne.
Świadczeniami rodzinnymi są także świadczenia związane z macierzyństwem, tj. zapomoga wypłacana przez gminy z tytułu urodzenia dziecka oraz jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe).
Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego świadczenia przysługuje:
• rodzicom dziecka lub jednemu z rodziców,
• opiekunowi prawnemu dziecka,
• opiekunowi faktycznemu dziecka, tj. osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka,
• osobie uczącej się, tj. osobie pełnoletniej uczącej się, niepozostającej na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich strony.
Zasiłek rodzinny przysługuje osobom uprawnionym do ukończenia przez dziecko:
• 18. roku życia lub
• nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21. roku życia, albo
• 24. roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub szkole wyższej, pod warunkiem że posiada orzeczenie o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.
Zasiłek rodzinny przysługuje osobie uczącej się w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie dłużej niż do ukończenia 24. roku życia.
Brak prawa do zasiłku rodzinnego
Zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeżeli:
• dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim,
• dziecko zostało umieszczone w rodzinie zastępczej lub w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie,
• osoba ucząca się została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie,
• pełnoletnie dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko,
• osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że:
- rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,
- ojciec dziecka jest nieznany,
- powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone,
- sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka.
Wysokość zasiłku rodzinnego
W okresie zasiłkowym trwającym od 1 września 2007 r. do 31 sierpnia 2008 r. zasiłek rodzinny przysługuje w wysokości:
• 48 zł - na dziecko do ukończenia 5. roku życia,
• 64 zł - na dziecko w wieku powyżej 5. roku życia do ukończenia 18. roku życia,
• 68 zł - na dziecko powyżej 18. roku życia do ukończenia 24. roku życia.
Dochód uprawniający do przyznania zasiłku rodzinnego
Przy ustalaniu prawa do zasiłku rodzinnego na okres zasiłkowy trwający od 1 września 2007 r. do 31 sierpnia 2008 r. uwzględnia się dochody rodziny z 2006 r.
Zasiłek rodzinny w tym okresie zasiłkowym przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę, albo dochód osoby uczącej się, nie przekracza kwoty 504 zł.
Jeżeli członkiem rodziny jest dziecko posiadające orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód ten nie przekracza kwoty 583 zł.
Należy dodać, że zasiłek rodzinny przysługuje także w przypadku, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub dochód osoby uczącej się przekracza kwotę uprawniającą do zasiłku rodzinnego, pod warunkiem że jest to przekroczenie o kwotę niższą lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany i że zasiłek przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. Jeżeli jednak przekroczenie granicy dochodu wystąpi w kolejnym roku kalendarzowym, zasiłek rodzinny nie przysługuje.
Członkami rodziny, których dochód uwzględnia się przy ustalaniu prawa do zasiłku rodzinnego, są:
• małżonkowie,
• rodzice dzieci,
• opiekun faktyczny dziecka,
• pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dziecko w wieku powyżej 25 lat legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością rodzinie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne.
Do członków rodziny nie zalicza się natomiast:
• dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego,
• dziecka pozostającego w związku małżeńskim,
• pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.
Aneta Maj