Jednym z podstawowych uprawnień rodzicielskich jest urlop macierzyński i rodzicielski (nazywane łącznie rocznym urlopem macierzyńskim). Kiedy złożyć o nie wniosek? Ile wynosi zasiłek macierzyński? Czy można pracować w trakcie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego? Na te i inne pytania odpowiada specjalistka i szkoleniowiec z zakresu prawa pracy – Donata Hermann-Marciniak.
Wywiad został podzielony na 4 części:
- Część I „Pracownica w ciąży i jej prawa”
Część II „Urlop macierzyński i rodzicielski”
Część IV „Powrót do pracy – prawa mamy”
W ostatniej części znajduje się również pytanie o planowane zmiany w uprawnieniach rodzicielskich, które zgodnie z dyrektywą UE mają wejść w życie do połowy 2022 r.
Polecamy: Kodeks pracy 2020 PREMIUM
Część II „Urlop macierzyński, rodzicielski”
Ile trwa urlop macierzyński i jak obliczyć, kiedy należy powrócić do pracy? Czy obowiązkiem jest wskazanie terminu rozpoczęcia i zakończenia urlopu już we wniosku o urlop?
Długość trwania urlopu macierzyńskiego uzależniona jest od liczby dzieci urodzonych przy porodzie.
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:
20 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
31 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
33 tygodni - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
35 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
37 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Donata Hermann-Marciniak, ekspert z zakresu prawa pracy
Tydzień urlopu macierzyńskiego odpowiada 7 dniom kalendarzowym, czyli dniom od poniedziałku do niedzieli.
Natomiast po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:
32 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy porodzie;
34 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy porodzie.
Jeśli pracownica składa do pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, ma obowiązek wskazać datę zakończenia urlopu macierzyńskiego i datę rozpoczęcia oraz zakończenia urlopu rodzicielskiego.
W przypadku korzystania jedynie z urlopu macierzyńskiego - urlop macierzyński przysługuje z mocy prawa; nie ma potrzeby składaniu wniosku o udzielenie tego urlopu (należy jednak dostarczyć pracodawcy skrócony akt urodzenia dziecka). W takim przypadku pracownica nadal może skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Musi pamiętać o złożeniu wniosku o ten urlop w terminie 21 dni przed końcem urlopu macierzyńskiego.
Co do zasady, pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest dzień porodu, chyba, że pracownica złoży wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego przed porodem.
Czy w trakcie tego rocznego urlopu macierzyńskiego (połączonego z rodzicielskim) można pracować dla własnego pracodawcy na podstawie odrębnych umów? Jakie mogą to być umowy?
Przepisy Kodeksu pracy nie zawierają żadnej regulacji dotyczącej wykonywania pracy podczas korzystania z urlopu macierzyńskiego i pobierania z tego tytułu zasiłku macierzyńskiego.
Przepisy ustawy zasiłkowej nie przewidują utraty prawa do tego świadczenia w sytuacji podjęcia przez pracownika zatrudnienia, co utwierdza w przekonaniu, że takie działanie nie jest zabronione.
W trakcie urlopu macierzyńskiego pracownica może pracować na rzecz pracodawcy, który udzielił tego urlopu na podstawie umowy cywilnoprawnej, pod warunkiem, że będzie wykonywała prace innego rodzaju aniżeli wynikałoby to z umowy o pracę.
Pracownica może wykonywać pracę na rzecz pracodawcy w trakcie urlopu rodzicielskiego. Przepisy Kodeksu pracy wyraźnie wskazują:
pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.
Na pewno część osób zainteresowana jest również możliwością dorabiania w tym okresie u innego pracodawcy. Czy prawo na to pozwala?
Zarówno podczas urlopu macierzyńskiego jak i urlopu rodzicielskiego wykonywanie pracy u innego pracodawcy jest jak najbardziej dozwolone, jednak nie powinno wyłączać możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Dlatego kobiety chętnie korzystają z przyznanych przez prawo urlopów po urodzeniu dziecka, ponieważ są one płatne. Pobieranie zasiłku macierzyńskiego z ZUS możliwe jest właśnie do roku czasu. Czy pracownica powinna podjąć dodatkowe czynności, aby otrzymać zasiłek? Ile wynosi to świadczenie?
Urlopy związane z macierzyństwem są urlopami płatnymi. Pracownica nie musi składać wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego. Koniecznym dokumentem do wypłaty zasiłku macierzyńskiego za czas urlopu macierzyńskiego jest skrócony akt urodzenia dziecka. W takim przypadku zasiłek macierzyński wypłacany jest w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Pracownica może nadal skorzystać z urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim – musi jednak złożyć do pracodawcy stosowny wniosek w terminie 21 dni przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego. W takim przypadku pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 60% podstawy wymiaru zasiłku za czas urlopu rodzicielskiego.
Pracownica powinna złożyć wniosek do pracodawcy (oraz skrócony akt urodzenia dziecka) jeśli w terminie 21 dni od porodu zdecyduje się na wykorzystanie pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. W takim przypadku za czas urlopu macierzyńskiego oraz czas urlopu rodzicielskiego pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku.
Wszystkie formalności związane z wypłatą zasiłku macierzyńskiego i przesłaniem odpowiedniej dokumentacji do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych leżą po stronie pracodawcy.
Pozostałe części wywiadu:
- Część I „Pracownica w ciąży i jej prawa”
Część II „Urlop macierzyński i rodzicielski”