Konkurencja stanowi główną siłę napędową gospodarki rynkowej. Stanowi również przesłankę wzrostu zatrudnienia i rozwoju rynku pracy. Instytucja konkurencji ma także wielu zaciekłych wrogów, którzy, wypaczając jej sens, prowadzą ją w sposób niedozwolony lub nieuczciwy. Powyższe praktyki i wywołana nimi potrzeba ochrony konkurencji spowodowały konieczność uchwalenia wielu przepisów prawa gwarantujących równość rynkowego współzawodnictwa.
Podstawy prawne
Obecnie w Polsce obowiązującym źródłem prawa w zakresie zwalczania nieuczciwej konkurencji jest ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (DzU z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.; zwana dalej ustawą). Zmierza ona do zapewnienia prawidłowości zachowania się przedsiębiorcy w warunkach wolnej konkurencji i dostępu do rynku na równych prawach. Chroni siłę atrakcyjną przedsiębiorcy i jej oddziaływanie na krąg odbiorców, aby w następstwie podjętych działań konkurencyjnych sprzecznych z dobrymi obyczajami przedsiębiorca nie czerpał korzyści w postaci przewagi nad konkurentami działającymi zgodnie z tymi obyczajami (postanowienie SN z 5 marca 2002 r., I CKN 540/00, OSNC 2003/2/29).
Definicja przedsiębiorcy
Zawarte w ustawie ograniczenia dotyczą tylko przedsiębiorców. Jednak zawarta w art. 2 ustawy definicja bardzo szeroko zakreśla krąg osób, które należy traktować jako przedsiębiorców. Przepisy ustawy odnoszą się zarówno do osób fizycznych, jak i osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Warunkiem uznania ich za przedsiębiorców jest branie przez nich we własnym imieniu udziału w obrocie gospodarczym. Warto zaznaczyć, że dla uznania konkretnego podmiotu za przedsiębiorcę w rozumieniu art. 2 bez znaczenia pozostaje, czy jego działalność zarobkowa lub zawodowa jest prowadzona legalnie. Tym samym za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy będzie uznana zarówno osoba nieposiadająca wymaganej koncesji lub zezwolenia, jak również osoba niewpisana do ewidencji działalności gospodarczej. Nie ma również konieczności, aby podejmowana działalność była prowadzona w sposób ciągły. Wystarczy podejmowanie jej sporadycznie.
Czyn nieuczciwej konkurencji - definicje
Kluczowym pojęciem w walce z nieuczciwą konkurencją jest pojęcie czynu nieuczciwej konkurencji. Czyn taki stanowi szczególną postać czynu niedozwolonego. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta (art. 3 ustawy). Ustawa wymienia również tego przykłady działań, które stanowią czyny nieuczciwej konkurencji.
I tak, za czyny nieuczciwej konkurencji uważa się w szczególności:
• wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
• fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,
• wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
• naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
• nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
• naśladownictwo produktów,
• pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
• utrudnianie dostępu do rynku,
• przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także
• nieuczciwa lub zakazana reklama oraz organizowanie systemu sprzedaży lawinowej (art. 3 ust. 2 ustawy).
Czynem nieuczciwej konkurencji jest także przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy (art. 11 ustawy).
Ważne!
Przepis ten stosuje się również do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego przez okres 3 lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy.
Przykład
Michał L. był zatrudniony w spółce P. zajmującej się handlem hurtowym i detalicznym w charakterze specjalisty ds. handlowych, a następnie jako zastępca dyrektora ds. handlowych. Łączący strony stosunek pracy ustał wskutek upływu czasu, na który umowa była zawarta. Po wygaśnięciu stosunku pracy Michał L. założył wraz z kilkoma osobami, zatrudnionymi uprzednio w P. spółkę zajmującą się handlem tym samym asortymentem co spółka P. W tej sytuacji były pracodawca wystąpił przeciwko Michałowi L. o zasądzenie kar umownych wynikających z umów o zakazie konkurencji. W odpowiedzi pozwany podniósł, że umowa o zakazie konkurencji zawarta w umowie łączącej go z P. wygasła. Wypowiadając się w niniejszej sprawie, Sąd Najwyższy (wyrok z 25 stycznia 2007 r., I PK 207/06, M.P.Pr. 2007/10/537) stwierdził, że „zwolnienia z zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej nie można utożsamiać z uchyleniem przez pracodawcę ustawowego zakazu ujawniania (upowszechniania) tajemnicy przedsiębiorstwa. Prowadzenie działalności konkurencyjnej (art. 1011i art. 1012k.p.) to co innego niż ujawnienie informacji szczególnie ważnych dla pracodawcy, które bliższe jest naruszeniu zakazu rozpowszechniania tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 11 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji)”.
Dodatkowo czynem nieuczciwej konkurencji jest nakłanianie osoby świadczącej na rzecz przedsiębiorcy pracę, na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych albo innych obowiązków umownych, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy (art. 12 ustawy). Tak samo traktowane jest nakłanianie klientów przedsiębiorcy lub innych osób do rozwiązania z nim umowy albo niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy. Naczelną funkcją przepisu art. 12 ustawy jest zatem zapobieganie dezorganizacji przedsiębiorstwa, zakłóceniom jego funkcjonowania, a w konsekwencji zmniejszenia jego wartości rynkowej, co może nastąpić na skutek niewykonywania lub nienależytego wykonywania umowy.
Warto zaznaczyć, że czynem nieuczciwej konkurencji jest już samo nakłanianie innych osób do niewykonywania lub nienależytego wykonywania umów, bez znaczenia jest tu natomiast fakt, czy nakłanianie to było skuteczne. Istotne jest natomiast, czy działania te podejmowane są przez sprawcę w celu przysporzenia korzyści sobie, lub osobom trzecim albo z zamiarem wyrządzenia szkody pracodawcy, czyli muszą to być działania umyślne i celowe.
Powyższy przepis nie ma jednak zastosowania do podejmowanych przez związki zawodowe działań zgodnych z przepisami o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.
Jerzy Grycz
aplikant adwokacki
Kancelaria Prawnicza Żakiewicz Kańska i Partnerzy