Zgodnie z treścią art. 1011 § 1 Kodeksu pracy w zakresie określonym w odrębnej umowie pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność.
Przepisy Kodeksu pracy nie definiują pojęcia działalności konkurencyjnej, a zatem zakres zabronionych pracownikowi działań powinien zostać określony w umowie. Działalność objęta zakazem musi mieć bezpośredni związek z działalnością pracodawcy i obiektywnie zagrażać jego interesom. W praktyce najczęściej przedmiotem zakazu konkurencji będzie działalność pokrywająca się z zakresem podstawowej i ubocznej działalności przedsiębiorstwa.
Ustalając obszar zakazu, zaleca się, by strony uszczegółowiły ogólny zapis „zakres prowadzonej przez pracodawcę działalności” poprzez enumeratywne określenie zachowań pracownika, które pracodawca będzie traktować jako konkurencyjne.
Polecamy produkt: Monitor prawa pracy i ubezpieczeń
Do postanowień zawartych w umowie o zakazie konkurencji zastosowanie ma art. 18 Kodeksu pracy, co oznacza, iż postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy.
Zgodnie z Kodeksem pracy zawarcie przedmiotowej umowy nie nakłada na pracodawcę obowiązku wypłaty odszkodowania dla pracownika z tytułu ograniczenia jego swobody zarobkowania. Nie ma jednak przeszkód, aby w umowie strony przewidziały jej odpłatność.
Umowa o zakazie konkurencji pod rygorem nieważności powinna zostać sporządzona w formie pisemnej (art. 1013 k.p.). Zakaz ten można wprowadzić zarówno odrębną umową, jak i zawrzeć w umowie o pracę jako autonomiczną klauzulę.
Niezawarcie umowy o zakazie konkurencji wobec braku akceptacji jej postanowień przez pracownika może stanowić podstawę wypowiedzenia umowy o pracę, zaś w przypadku kandydatów do pracy może nie dojść w ogóle do nawiązania stosunku pracy. Jednakże odmowa podpisania przez pracownika umowy o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej nie jest uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli przedstawiony przez pracodawcę projekt tej umowy zawierał postanowienia niezgodne z przepisami Kodeksu pracy bądź też niezgodną z prawem pracy (art. 1011 § 2 k.p.) klauzulę wprowadzającą karę umowną, w dodatku w rażąco wygórowanej wysokości.
Niedopuszczalne jest wprowadzenie zakazu konkurencji w drodze wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy.
Umowa o zakazie konkurencji może obowiązywać przez cały czas trwania stosunku pracy lub też przez jego część, jednak z uwagi na fakt, że jest ona ściśle związana z umową o pracę – wygaśnie wraz z dniem ustania stosunku pracy.
Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić jej wyrównania na zasadach określonych w przepisach rozdziału I w dziale piątym Kodeksu pracy.
Zgodnie z art. 114 Kodeksu pracy pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi z tego tytułu odpowiedzialność materialną. Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody (art. 119 k.p.). Umyślne wyrządzenie szkody skutkuje obowiązkiem naprawienia szkody w pełnej wysokości.
Pozostałe sankcje, jakie może wymierzyć pracodawca na skutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji, to np.: wymierzenie pracownikowi kary porządkowej, wypowiedzenie umowy o pracę, a także rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy, w związku z ciężkim naruszeniem obowiązków pracowniczych.
Wzór umowy
Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy
zawarta dnia .................................................................... w .........................................................................
pomiędzy:
............................................................................................................................ , reprezentowanym/ą przez:
– ..................................................................................................................................................................
– ..................................................................................................................................................................
zwanym/ą dalej Pracodawcą,
a
Panem (Panią) .............................................................................................................................................. ,
zamieszkałym/ą ........................................................................................................................................... ,
legitymującym/ą się dowodem osobistym serii ................. nr .......................................................................... ,
zwanym/ą dalej Pracownikiem,
o następującej treści:
§ 1
Zakaz konkurencji
- W okresie zatrudnienia u Pracodawcy, bez jego uprzedniej pisemnej zgody, Pracownik nie będzie:
- prowadzić, bezpośrednio lub pośrednio, działalności konkurencyjnej w stosunku do działalności Pracodawcy na własny rachunek w formie indywidualnej działalności gospodarczej, jako wspólnik w spółce cywilnej, w spółce jawnej lub w spółce partnerskiej, lub jako komandytariusz lub komplementariusz w spółce komandytowej, lub komandytowo-akcyjnej, bądź jako członek spółdzielni;
- wykonywać pracy w ramach umowy o pracę lub świadczyć usług w ramach umowy zlecenia, lub na podstawie innego stosunku prawnego, na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną w stosunku do działalności Pracodawcy;
- nabywać lub obejmować udziałów lub akcji ani uczestniczyć w spółkach, spółdzielniach, stowarzyszeniach, fundacjach oraz innych rodzajach podmiotów prawnych prowadzących działalność konkurencyjną w stosunku do działalności Pracodawcy;
- obejmować stanowisk w organach zarządzających, nadzorujących lub kontrolujących w spółkach handlowych lub spółdzielniach prowadzących działalność konkurencyjną w stosunku do Pracodawcy;
- działać jako agent, pełnomocnik lub prokurent na rachunek podmiotu konkurencyjnego w stosunku do Pracodawcy.
- Ponadto Pracownik nie będzie:
- nakłaniać osób świadczących pracę na rzecz Pracodawcy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego do niewykonywania lub nienależytego wykonania swoich obowiązków wobec Pracodawcy, lub do wypowiedzenia takich umów;
- rozpowszechniać nieprawdziwych, wprowadzających w błąd wiadomości o Pracodawcy, których rozpowszechnianie mogłoby w jakikolwiek sposób zaszkodzić reputacji Pracodawcy lub któregokolwiek z jego klientów;
- udzielać żadnych informacji o stosowanych cenach, sytuacji finansowej, prawnej Pracodawcy, o osobach zajmujących stanowiska kierownicze w firmie.
§ 2
Działalność konkurencyjna
Dla celów niniejszej umowy przez działalność konkurencyjną należy rozumieć wszelką działalność należącą do przedmiotu działalności Pracodawcy, której zakres obejmuje:
§ 3
Terytorialny zakres obowiązywania zakazu konkurencji
Zobowiązania Pracownika, o których mowa w niniejszej Umowie, pozostają w mocy na terytorium Polski oraz w innych krajach, w których Pracodawca prowadzi swoją działalność gospodarczą.
§ 4
Tajemnica Przedsiębiorstwa
- Pracownik zobowiązuje się do zachowania w tajemnicy wszelkich okoliczności i informacji, o których dowiedział się w związku z wykonywaniem powierzonych mu obowiązków, a w stosunku do których Pracodawca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności i których ujawnienie mogłoby narazić Pracodawcę na szkodę.
- W szczególności Pracownik zobowiązuje się do zachowania w tajemnicy informacji dotyczących stosowanych przez Pracodawcę technologii, organizacji pracy oraz sposobu prowadzenia działalności handlowej, a także wszelkich poufnych danych dotyczących jego kontrahentów.
§ 5
Dokumentacja Pracodawcy
Pracownik potwierdza, że wszystkie akta, korespondencja, dane, informacje, zarówno w formie pisemnej lub cyfrowej, uzyskane, skompilowane, zapisane lub udostępnione Pracownikowi w trakcie trwania stosunku pracy pomiędzy nim a Pracodawcą pozostają wyłączną własnością Pracodawcy. Po ustaniu stosunku pracy Pracownik jest zobowiązany wydać wszystkie informacje Pracodawcy.
§ 6
Skutki naruszenia zakazu konkurencji
- W razie niewykonania przez Pracownika obowiązków określonych w niniejszej umowie Pracodawca może dochodzić od niego naprawienia poniesionej szkody na zasadach określonych w art. 114–122 Kodeksu pracy.
- Niezależnie od odpowiedzialności materialnej, określonej w ust. 1, Pracodawca może zastosować wobec Pracownika naruszającego postanowienia umowy odpowiedzialność porządkową, a w uzasadnionych przypadkach wypowiedzieć umowę o pracę lub rozwiązać ją bez wypowiedzenia z winy Pracownika (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
- Postanowienia niniejszej umowy nie wyłączają odpowiedzialności pracownika wynikającej z innych przepisów, w tym zwłaszcza z ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
§ 7
Czas trwania umowy
Umowa niniejsza obowiązuje w czasie trwania umowy o pracę zawartej między Pracodawcą a Pracownikiem, a także w przypadku zmian po stronie Pracodawcy, w stosunku do jego następców prawnych.
§ 8
Postanowienia końcowe
- Zmiana lub wypowiedzenie niniejszej Umowy będą sporządzone w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
- W sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy i Kodeksu cywilnego.
- Niniejsza Umowa została sporządzona w dwóch egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.
...................................................................... ......................................................................
(data i podpis pracownika) (pieczęć i podpis pracodawcy lub osoby reprezentującej
pracodawcę albo osoby upoważnionej do składania
oświadczeń w imieniu pracodawcy).