Grzegorz Trejgel, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy "Wojewódka i Wspólnicy" Sp. k.
Odpowiedzialność porządkowa pracowników
Przepisy Kodeksu pracy w Dziale Czwartym dotyczącym obowiązków stron stosunku pracy zawierają postanowienia o odpowiedzialności porządkowej pracowników (art. 108 – 113 K.p.). Celem tych przepisów jest wyposażenie pracodawcy w środki umożliwiające dyscyplinowanie swoich podwładnych w związku z określonymi zachowaniami, które można ocenić za naganne, wpływające na zaburzenie procesu pracy. Katalog takich środków, zwanych na gruncie przepisów Kodeksu pracy karami, wymieniony jest w art. 108.
Rodzaje kar porządkowych
W świetle tego przepisu karami są:
- kara upomnienia,
- kara nagany,
- kara pieniężna.
Udzielenie dwóch pierwszych kar może nastąpić za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania swojej absencji w zakładzie pracy.
Zobacz produkt: Kodeks pracy w praktyce - PDF
W przypadku kary pieniężnej, zastosowanie jej związane jest z naruszeniem przepisów BHP lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczeniem pracy bez usprawiedliwienia lub stawieniem się do miejsca zatrudnienia w stanie nietrzeźwości lub spożywaniem alkoholu w czasie pracy.
Wina pracownika
Pomimo tego, iż art. 108 § 1 K.p. wyraźnie tego nie stanowi, podstawą zastosowania wobec pracownika przez szefa kary porządkowej jest wina pracownika, rozumiana także jako niedbalstwo czy lekkomyślność (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lipca 1990 r., sygn. akt: I PRN 26/90, „wina pracownika z reguły będzie występowała w formie winy umyślnej, choć nie można wykluczyć także winy nieumyślnej”).
Drobne przewinienie charakteryzujące się niewielkim stopniem winy podwładnego także może być zakwalifikowane jako zdarzenie uzasadniające udzielenie kary upomnienia (tak też wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 lipca 1999 r., sygn. akt: I PKN 86/99). Można zadać pytanie skąd pracownik ma wiedzieć o ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy oraz pozostałych obowiązkach, których naruszenie może spotkać się z reakcją pracodawcy w postaci udzielenia kary porządkowej?
Obowiązki w regulaminie pracy
Wszystkie obowiązki, o których mowa powyżej, powinny być wskazane w regulaminie pracy ustalanym na podstawie art. 104 K.p. przez pracodawcę zatrudniającego powyżej 20 pracowników. Regulamin podlega ogłoszeniu i każdy pracownik powinien być przez pracodawcę zapoznany z jego postanowieniami. Treść tego aktu powinna zawierać w szczególności informacje dotyczące: organizacji pracy, warunków przebywania na terenie zakładu pracy w czasie i po zakończeniu pracy, obowiązków w zakresie BHP i ochrony przeciwpożarowej, sposobu potwierdzania przybycia i obecności w miejscu pracy i usprawiedliwiania nieobecności. W przypadku pracodawców, którzy nie tworzą regulaminu pracy, informacje związane z obecnością w pracy, na podstawie art. 29 § 3 K.p., pracownik otrzymuje na piśmie w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę.
Kara porządkowa na urlopie macierzyńskim albo wychowawczym
Podsumowując, można stwierdzić, iż niezależnie od faktu istnienia regulaminu pracy, do podstawowych obowiązków pracownika zgodnie z art. 100 K.p., należy przestrzeganie czasu pracy oraz ustalonego porządku w miejscu zatrudnienia, a także przestrzeganie przepisów BHP i przeciwpożarowych. W związku z tym pracownikowi jest bardzo trudno uwolnić się od odpowiedzialności porządkowej, powołując się na nieznajomość podstawowych zasad funkcjonowania jego osoby w procesie pracy.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)