I. Prawo pracy
1. Udzielanie urlopów wypoczynkowych na przełomie roku
Urlop wypoczynkowy powinien zostać udzielony pracownikowi w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo (art. 161 Kodeksu pracy). Wyjątkowo niewykorzystany w tym terminie urlop należy udzielić pracownikowi najpóźniej do końca września następnego roku kalendarzowego (art. 168 Kodeksu pracy). Pracodawca spełni obowiązek udzielenia zaległego urlopu w terminie, jeżeli pracownik rozpocznie korzystanie z tego urlopu najpóźniej 30 września i wykorzysta wszystkie dni zaległego urlopu w jednej części. Nie ma jednak potrzeby wykorzystania całego zaległego urlopu do 30 września kolejnego roku, ponieważ art. 168 Kodeksu pracy wyraźnie określa, że w tym przypadku chodzi o udzielenie zaległego urlopu wypoczynkowego.
WAŻNE!
Pracodawca spełni wymóg udzielenia zaległego urlopu w terminie, jeżeli udzieli pracownikowi tego urlopu najpóźniej 30 września.
Pracodawca powinien więc pod koniec danego roku przeanalizować sytuację urlopową poszczególnych pracowników i ustalić, ile dni urlopu pozostało im do wykorzystania. Następnie, w przypadku niewykorzystanych urlopów, powinien, jeżeli to możliwe, udzielić pracownikom urlopu w tym roku lub ustalić jego wykorzystanie w terminie do 30 września przyszłego roku.
Nieudzielenie pracownikowi urlopu wypoczynkowego stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym i jest zagrożone karą grzywny od 1 tys. zł do 30 tys. zł (art. 282 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy).
Występowanie zaległości urlopowych mogą usprawiedliwiać jedynie okoliczności niezależne od pracodawcy, np.:
- długotrwała choroba pracownika,
- przebywanie pracownika na urlopie macierzyńskim lub wychowawczym.
Po powrocie pracownika z takiej nieobecności pracodawca powinien ustalić z nim termin wykorzystania urlopu wypoczynkowego do końca danego roku lub najpóźniej do 30 września następnego roku.
Może się jednak zdarzyć, że długotrwała nieobecność pracownika w pracy rozpocznie się w danym roku i zakończy już po 30 września kolejnego roku. Wówczas trudno jest przypisać pracodawcy winę za nieudzielenie zaległego urlopu wypoczynkowego do 30 września kolejnego roku. Aby nie narazić się na taką odpowiedzialność, pracodawca powinien po powrocie pracownika do pracy w pierwszej kolejności udzielić mu całego zaległego urlopu wypoczynkowego.
PRZYKŁAD
Pracownik miał zaplanowane wykorzystanie 10 dni urlopu wypoczynkowego w grudniu 2012 r. Jednak w listopadzie br. poważnie się rozchorował i od tego czasu nieprzerwanie przebywa na zwolnieniu lekarskim. Prawdopodobnie potrwa ono jeszcze kilka miesięcy. Pracownik może więc nie rozpocząć urlopu za 2012 r. do 30 września 2013 r. Pracodawca powinien zatem udzielić temu pracownikowi całości zaległego urlopu wypoczynkowego za 2012 r. niezwłocznie po jego powrocie do pracy, jeżeli nastąpi to po 30 września 2013 r.
1.1. Koniec roku a urlop na żądanie
Pracodawca jest zobowiązany udzielić każdemu pracownikowi 4 dni urlopu we wskazanym przez pracownika terminie (art. 1672 Kodeksu pracy). Taki urlop przysługuje pracownikowi w każdym roku pracy w tym samym wymiarze 4 dni. Pracownik nie musi uzgadniać z pracodawcą terminu wykorzystania tego urlopu, a jedynie musi poinformować pracodawcę o tym fakcie najpóźniej w dniu, w którym korzysta z tego urlopu.
Urlop na żądanie, który nie został przez pracownika wykorzystany w danym roku kalendarzowym, staje się normalnym urlopem zaległym, który powinien być pracownikowi udzielony do 30 września kolejnego roku kalendarzowego. Dni tego urlopu tracą zatem z końcem roku kalendarzowego swój szczególny charakter urlopu na żądanie.
WAŻNE!
Niewykorzystany w danym roku urlop na żądanie w kolejnym roku jest traktowany jak zwykły urlop wypoczynkowy.
Pracownik w każdym kolejnym roku kalendarzowym nabywa prawo do 4 dni urlopu na żądanie. Takie rozwiązanie zapobiega zatem kumulowaniu przez pracownika dni takiego urlopu z poszczególnych lat.
PRZYKŁAD
Pracownik wykorzystał 16 dni z przysługującego mu w 2012 r. 20-dniowego wymiaru urlopu wypoczynkowego. Nie korzystał przy tym z żadnego dnia urlopu na żądanie. Zatem pozostałe 4 dni urlopu, które w 2012 r. pracownik może wykorzystać na żądanie, nie będą już takim urlopem w 2013 r. Od 1 stycznia 2013 r. staną się zwykłymi zaległymi dniami urlopu wypoczynkowego, których pracownik nie będzie mógł wykorzystać na żądanie, lecz jedynie na zasadach normalnego urlopu wypoczynkowego.
Odmienne stanowisko w omawianym zakresie prezentuje Państwowa Inspekcja Pracy (pismo nr GPP-110–4560–170/08/PE). Zdaniem PIP, niewykorzystany urlop na żądanie staje się w kolejnym roku zwykłym urlopem wypoczynkowym, ale nie musi zostać udzielony do 30 września kolejnego roku, gdyż przepis nakazujący udzielenie zaległego urlopu do końca września kolejnego roku nie dotyczy urlopu na żądanie. Stanowisko PIP jest jednak kwestionowane przez wielu praktyków prawa pracy. Postępując zgodnie ze stanowiskiem PIP pracodawca nie naraża się na sankcje inspektora pracy. Musi jednak liczyć się z tym, że w razie wystąpienia pracownika do sądu pracy z roszczeniem o udzielenie zaległego urlopu do 30 września, sąd nie podzieli stanowiska PIP w tej sprawie i nakaże udzielenie zaległego urlopu w terminie do końca września.
Pracownik ma prawo skorzystać w 2013 r. z urlopu na żądanie (z puli 2013 r.), mimo niewykorzystania zaległych za 2012 r. dni urlopu wypoczynkowego. Jednak wykorzystane dni urlopu na żądanie pomniejszają w pierwszej kolejności liczbę dni urlopu zaległego za 2012 r. Pracownikowi z puli 4 dni urlopu na żądanie przysługującej w 2013 r. zostanie odjęta odpowiednia liczba dni i tym samym pomniejszeniu ulegnie przysługujący pracownikowi urlop zaległy.
PRZYKŁAD
Przyjmijmy, że pracownik miał zaległy urlop wypoczynkowy za 2012 r. w wymiarze 10 dni. W styczniu 2013 r. wykorzystał 2 dni urlopu na żądanie z przysługujących mu 4 takich dni w 2013 r. Prawidłowe zaewidencjonowanie przez pracodawcę tego faktu powinno wyglądać tak, że pracownik będzie miał 8 dni zaległego urlopu za 2012 r. i pełny urlop wypoczynkowy (20 lub 26 dni) za 2013 r. Jednak w 2013 r. będzie mógł wykorzystać już tylko 2 dni urlopu na żądanie.
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: 20 najważniejszych obowiązków pracodawcy na przełomie roku