W wielu firmach tradycją stały się coroczne wyjazdy integracyjne. Są one pewnego rodzaju nagrodą dla pracowników, a jednocześnie mają sprzyjać lepszemu funkcjonowaniu zespołu w przyszłości. Wyjazdy takie zazwyczaj organizowane są w weekendy, tak aby nie zakłóciły normalnego funkcjonowania firmy. Powstaje jednak pytanie, jak traktować czas spędzony na takim wyjedzie. Czy powinien być traktowany jak czas pracy, czy też pracodawca nie ma obowiązku wykazywać go np. w kartach ewidencji czasu pracy pracowników.
Co to jest czas pracy?
Zgodnie z art. 128 § 1 k.p. czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Jednocześnie, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 2 września 2003 r. (I PK 345/2002, OSNP 2004/18/308), przez pozostawanie w dyspozycji pracodawcy należy rozumieć stan, w którym pracownik może na wezwanie pracodawcy niezwłocznie podjąć pracę.
Przykład
Pracownicy stawiają się w pracy na godzinę 8.00. Od tego momentu pozostają do dyspozycji pracodawcy, niezależnie od tego, czy ten wyznaczy im określone zadania do wykonania. Czas ten powinien zostać zaliczony do czasu pracy. Podobnie należy traktować czas, w którym pracownik w miejscu pracy przygotowuje się do niej (pobiera materiały i narzędzia itp.).
Należy jednak zauważyć, że pozostawanie do dyspozycji pracodawcy nie zawsze oznacza wykonywanie pracy. Wiele przepisów wskazuje sytuacje, w których pomimo niewykonywania pracy dany okres wlicza się do czasu pracy - np. do czasu pracy wliczany jest czas szkolenia w zakresie bhp, jak również czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzaniem badań okresowych i kontrolnych w godzinach pracy.
Jednocześnie, aby można było mówić o czasie pracy, pracownik musi pozostawać do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Wynika z tego więc, że pracownik nie tylko musi być gotowy do wykonywania pracy, ale jednocześnie musi znajdować się w miejscu, w którym praca może być skutecznie wykonywana.
Przykład
Pracownik stawia się do pracy w firmie. Oczekuje na wydanie polecenia od swojego przełożonego. Jednocześnie, w momencie gdy polecenie zostanie wydane, będzie w stanie niezwłocznie podjąć pracę. Znajduje się w miejscu, gdzie pracę zwykle wykonuje (w firmie).
Aby więc odpowiedzieć na pytanie, czy dany okres powinien być traktowany jako czas pracy, należy ustalić, czy spełnione zostały obie przesłanki wskazane powyżej, albo czy nie istnieje przepis szczególny nakazujący wliczać go do czasu pracy. Wreszcie należy rozróżnić sytuację, gdy wyjazd integracyjny przypada w dniach pracy pracowników, czy w innym czasie, np. w weekend.
Czy czas wyjazdu integracyjnego jest czasem pracy?
W pierwszej kolejności należy omówić sytuację wyjazdu integracyjnego przypadającego w dni wolne od pracy dla pracowników. Trzeba wskazać, że żaden przepis prawa pracy nie nakazuje zaliczać czasu wyjazdu integracyjnego do czasy pracy. Nie jest to jednak podstawa, aby od razu uznać, że jest to sytuacja obojętna z punktu widzenia prawa pracy. Zazwyczaj wyjazdy integracyjne są obowiązkowe, a pracownicy mają świadomość, że odmowa uczestniczenia w takiej imprezie może mieć potem negatywne skutki. Należy więc zastanowić się, czy taka sytuacja nie stanowi pozostawania do dyspozycji pracodawcy.
Jak już wykazano wyżej, pracownik jest do dyspozycji pracodawcy, gdy może na wezwanie pracodawcy niezwłocznie podjąć pracę. W czasie wyjazdu integracyjnego zazwyczaj nie ma takiej możliwości. Pracownicy zajmują się w tym czasie innymi sprawami niż wykonywana praca, zazwyczaj koncentrują się na grach zespołowych i innych rozrywkach zapewnionych przez organizatora wyjazdu integracyjnego.
W czasie wyjazdu służbowego pracownik także nie pozostaje w zakładzie pracy ani w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Najczęściej pracownicy w tym czasie nie dysponują urządzeniami i narzędziami koniecznymi do wykonywania pracy, a to tym bardziej uniemożliwia zlecenie im wykonywania obowiązków służbowych.
Inaczej przedstawia się sytuacja, w której pracownicy podczas wyjazdu integracyjnego wykonują pracę zleconą im przez pracodawcę. W takiej sytuacji trzeba uznać, że czas spędzony na wyjeździe należy uznać za czas pracy, a w stosunku do tych pracowników należy zastosować również przepisy o podróżach służbowych.
Przykład
Pracodawca zobowiązał się do zorganizowania wyjazdu integracyjnego działu kadr (organizacja wyjazdów integracyjnych znajduje się w zakresie ich obowiązków). Pracownicy w nim zatrudnieni mają za zadanie przez cały czas czuwać nad realizacją programu, a pod koniec sporządzić pisemny raport dla pracodawcy z jego przebiegu. W takim przypadku moim zdaniem ten czas powinien być potraktowany jako czas pracy.
Podsumowując, czas wyjazdu integracyjnego nie powinien być brany pod uwagę przy rozliczeniu czasu pracy pracowników. Nie jest to więc czas pracy ani również nie powinien być traktowany jako naruszający czas odpoczynku (np. 11-godzinny odpoczynek dobowy, lub 35-godzinny odpoczynek tygodniowy).
Przykład
Wyjazd integracyjny organizowany jest w tzw. długi weekend, tj. dni „pracujące” przypadające między dniami wolnymi od pracy. Gdyby nie wyjazd, pracownicy mieliby obowiązek stawić się w pracy. W takiej sytuacji potraktowanie tego czasu inaczej spowodowałoby, że pracownik nie wypracowałby obowiązującego go wymiaru czasu pracy.
Wyjazd w czasie, gdy praca miała być wykonywana
Moim zdaniem sytuację, gdy wyjazd integracyjny przypada w dniu, w którym pracownik powinien świadczyć pracę, będzie dla niego czasem pracy.
Przykład
Pracodawca postanowił, że wyjazd integracyjny rozpocznie się w piątek o godz. 8.00. i będzie trwał do niedzieli. Jednocześnie pracownicy zwykle pracują w piątki od 8.00 do 16.00. Ten dzień powinien więc zostać potraktowany, jakby praca była wykonywana.
W innym przypadku pracownicy musieliby odpracować ten dzień. W przeciwnym razie nie zostałby wypracowany obowiązujący ich wymiar czasu pracy.
Przemysław Ciszek
C&C Chakowski i Ciszek