Jak informować o porze nocnej
Pora nocna jest pojęciem związanym z czasem pracy, które określa ramy czasowe wykonywania pracy w warunkach uznanych przez ustawodawcę jako bardziej uciążliwe dla pracownika. Według kodeksu pracy obejmuje ona osiem kolejnych godzin pomiędzy godzinami 21.00 i 7.00 rano. W gestii pracodawcy pozostaje natomiast ustalenie dokładnego przedziału czasowego pory nocnej w obowiązujących u niego przepisach zakładowych.
Informacja tego rodzaju winna znaleźć się w regulaminie pracy, jeżeli pracodawca ma obowiązek wydania go w swoim zakładzie. W przypadku gdy zatrudnia on mniej niż 20 pracowników i nie musi wydawać tego aktu, informację o obowiązującej porze nocnej zobowiązany jest przekazać na piśmie pracownikowi w ciągu siedmiu dni od zawarcia umowy o pracę.
Pracodawca może być także zobligowany do podania stosownej informacji inspekcji pracy. Sytuacja taka będzie miała miejsce, gdy zostanie do niego skierowany wniosek o zawiadomienie właściwego okręgowego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w porze nocnej.
Według definicji kodeksowej pracującym w nocy jest pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej trzy godziny pracy w porze nocnej lub którego 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.
Prace zbyt męczące z ograniczeniami
Pracodawca nie jest związany szczególnymi wymogami w zakresie zlecania pracy w nocy, musi jednak pamiętać o ograniczeniach dotyczących maksymalnych norm czasowych w razie wykonywania przez pracownika nocą prac szczególnie niebezpiecznych albo związanych z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym. W takim przypadku czas pracy nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę.
Na pracodawcy spoczywa obowiązek ustalenia, jakie występują u niego prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym, które limitują czas pracy wykonywanej przez pracownika w nocy. Wykaz prac o takim charakterze określa pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli taka u niego nie działa, z przedstawicielami pracowników, wybranymi w trybie przyjętym w zakładzie, po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Zakazy dla niektórych pracowników
W stosunku do niektórych kategorii pracowników pracodawca musi wykazać większą troskę w zakresie zapewnienia im odpowiednich warunków pracy. Dotyczy to także pracy nocnej, które ze względu na uciążliwość została wyłączona w stosunku do niektórych pracowników. Zakazy adresowane do pracodawcy mają dwojaki charakter. I tak albo bezwzględnie go wiążą, albo praca nocna może być zlecona tylko za zgodą chronionego pracownika.
Dodatkowa rekompensata
Praca wykonywana w porze nocnej uprawnia pracownika do dodatkowego wynagrodzenia, stanowiącego rekompensatę za uciążliwość świadczenia pracy w nocy. Wynagrodzenie to ustala się za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20 proc. stawki godzinowej, wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Stawka określona w przepisach kodeksu pracy ma charakter gwarantowany, co oznacza, że nie można w regulacjach zakładowych ustalić jej na niższym poziomie. Nie ma natomiast przeszkód, aby w przepisach płacowych obowiązujących u danego pracodawcy (np. regulaminie wynagradzania lub układzie zbiorowym pracy) ustalić wyższy dodatek za pracę w nocy.
Kodeks pracy przewiduje także uproszczoną formę wynagradzania pracy wykonywanej w porze nocnej. Chcąc skorzystać z tej formy, pracodawca musi jednak pamiętać, że zastosowanie ryczałtu możliwe jest tylko w stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy. Poza tym ryczałt powinien być tak ustalony, aby jego wysokość odpowiadała przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.
PRZYKŁAD
OBLICZAMY DODATKOWE WYNAGRODZENIE
936,00 zł (wynagrodzenie minimalne): 160 godz. (godziny przypadające do przepracowania we wrześniu) = 5,85 zł
5,85 zł x 20 proc. = 1,17 zł (stawka godzinowa dodatku)
35 godz. x 1,17 zł = 40,95 zł dodatek za przepracowane godziny w porze nocnej we wrześniu.
PRZYKŁAD
GODZINY NADLICZBOWE
KOGO NIE DOTYCZĄ OGRANICZENIA CZASU PRACY NOCNEJ
Ograniczenie maksymalnego dobowego wymiaru czasu pracy nocnej nie dotyczy:
• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, a więc pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych,• pracy wykonywanej w nocy z uwagi na konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
KOGO NIE MOŻNA ZATRUDNIAĆ W NOCY
Zakazy zatrudniania w nocy dotyczą:• kobiet w ciąży bezwzględnie• pracowników młodocianych bezwzględnie
• pracowników niepełnosprawnych (musi być zgoda lekarza) bez zgody pracownika
• osób opiekujących się dzieckiem do lat 4 bez zgody pracownika
3 KROKI
JAK USTALIĆ DODATEK ZA PRACĘ W NOCY
1. podziel wynagrodzenie minimalne za pracę (w 2007 roku wynosi ono 936 zł) przez liczbę godzin przypadającą do przepracowania w danym miesiącu według normatywnego czasu pracy
2. wylicz stawkę godzinową dodatku, mnożąc wynik z pierwszego działania przez stawkę dodatku (kodeksowa wynosi 20 proc.)
3. pomnóż ilość godzin przepracowanych w danym miesiącu przez pracownika w porze nocnej przez stawkę godzinową dodatku
Podstawa prawna:
• art. 1517 i art. 1518 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.),
• rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 z późn. zm.).