Podnoszenie kwalifikacji pracowników jest jednym z obowiązków nałożonych na pracodawcę przez art. 94 pkt 6 k.p. Szkolenie leży jednak w interesie obu stron. Wysoce wykwalifikowana kadra pracownicza wpływa na jakość i wydajność jej pracy, co przekłada się na wyniki całej firmy. Przepisy regulujące sposób przeprowadzenia szkolenia zawarte są w rozporządzeniu MEN i MPiPS w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych z 29 października 1993 r. (DzU nr 103, poz. 472 ze zm.).
Należy pamiętać, że szkolenie pracowników może odbywać się w formach szkolnych, tzn. dokształceniu w szkole podstawowej, ponadpodstawowej lub wyższej, jak też pozaszkolnych, do których zaliczymy staże zawodowe, kursy, seminaria itp.
Pracownikom skierowanym do pobierania nauki w szkole przysługuje urlop szkoleniowy i zwolnienia z części dnia pracy, płatne według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Dla przykładu, pracownikowi skierowanemu, który po ukończeniu szkoły ponadpodstawowej przystępuje do egzaminu dojrzałości, przysługuje urlop szkoleniowy w wymiarze 6 dni roboczych. Podejmującym naukę w szkołach wieczorowych przysługują zwolnienia z części dnia pracy nie większe od 5 godzin tygodniowo, jeśli nie mogą na czas dotrzeć z pracy na zajęcia, a pracownikowi skierowanemu na studia wieczorowe lub zaoczne przysługuje odpowiednio 21 lub 28 dni urlopu w każdym roku studiów. Cały wykaz urlopów znajduje się w § 7 ww. rozporządzenia. Oprócz kosztów związanych z urlopami szkoleniowymi zakład pracy może przyznać pracownikowi skierowanemu do nauki w szkole dodatkowe świadczenia. Są to: zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia (na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na obszarze kraju), pokrycie kosztów podręczników i innych materiałów szkoleniowych, a także pokrycie opłat za naukę, pobieranych przez szkołę. Pracodawca według uznania może udzielić też dodatkowego urlopu szkoleniowego.
W formie pozaszkolnej dopuszczona jest większa dowolność kształtowania stosunku prawnego z doszkalającym się pracownikiem na podstawie skierowania. Zwrot kosztów uczestnictwa, w tym zakwaterowania, wyżywienia i przejazdu, a także urlop szkoleniowy na udział w obowiązkowych zajęciach oraz zwolnienie z części dnia pracy, następuje, jeśli strony nie uzgodnią inaczej w drodze umowy. Jeśli pracownik podnosi swoje kwalifikacje niezależnie od woli pracodawcy, tzn. bez skierowania, ten ostatni może udzielić mu bezpłatnego urlopu i zwolnienia z części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia w wymiarze ustalonym na zasadzie porozumienia między zakładem pracy a pracownikiem. Niezależnie jednak od formy szkolenia zakład pracy, który chce się zabezpieczyć przed możliwością zainwestowania w nielojalnego pracownika, powinien zawrzeć z nim umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron.
Przed wysłaniem pracownika na szkolenie powinno się więc podpisać z nim umowę, w której ustali się nie tylko kwestię urlopów i zwrotów kosztów, ale także tzw. zapisy lojalnościowe. Można zastrzec w takiej umowie zwrot poniesionych przez pracodawcę kosztów, jeśli pracownik nie podejmie szkolenia lub je przerwie, a także jeśli złoży wypowiedzenie umowy o pracę lub zostanie dyscyplinarnie zwolniony z pracy w okresie 3 lat od odbytego szkolenia.
Michał Piekarski