To już czwarta edycja badania rynku świadczeń pozapłacowych w naszym kraju. Uzyskane na przestrzeni kilku ostatnich lat wyniki pozwalają śledzić zmiany zachodzące w tym sektorze, a także zdefiniować preferencje pracodawców oraz oczekiwania pracowników co do przyznawania świadczeń pozapłacowych w pokryzysowej rzeczywistości.
Specyfika polskiego rynku
Wyniki badania pokazują, że rynek świadczeń pozapłacowych w naszym kraju jest determinowany dwoma czynnikami. Przede wszystkim znaczną sezonowością ich wręczania oraz zasadami funkcjonowania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Według badań, niezależnie od formy własności firmy, które utworzyły zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, finansują świadczenia dodatkowe głównie z tego właśnie źródła (87 proc. respondentów). Zupełnie inna jest sytuacja wśród pracodawców, którzy nie utworzyli ZFŚS – w tych firmach motywatory pozapłacowe są finansowane przede wszystkim z bieżących obrotów (92 proc. ankietowanych).
Badanie przedstawia także pełen obraz rynku świadczeń pozapłacowych w Polsce i pokazuje, że rynek ten stale ewoluuje w kierunku jak najpełniejszego zaspokojenia potrzeb pracowników. Prawidłowo skonstruowany pakiet motywatorów pozapłacowych powinien oferować benefity, które z definicji nie przypominają pensji, gdyż ich celem jest budowanie lojalności poprzez zaspokajanie indywidualnych potrzeb zatrudnionych. Jeśli pracodawca chce zmotywować pracownika do efektywniejszej pracy, musi umiejętnie wpisać się w jego potrzeby, czyli tak dostosować system świadczeń pozapłacowych, by pomóc mu realizować jego zawodowe lub osobiste cele.
Wartość świadczeń pozapłacowych
Jak wynika z badania, stale rośnie udział świadczeń motywacyjnych w systemach wynagrodzeń polskich firm. Roczne budżety przeznaczane na benefity pozapłacowe od kilku lat systematycznie się zwiększają. W Polsce w 2009 r. średnia kwota przeznaczana na świadczenia pozapłacowe przyznana na pracownika wyniosła 747 zł, podczas gdy rok później już 801 zł, czyli wzrosła aż o ponad 7,2 proc.
W 2010 roku, poza średnią roczną kwotą przyznanych na pracownika świadczeń pozapłacowych, zwiększyła się również liczba pracowników, którzy otrzymali więcej niż 700 zł. Z kolei liczba zatrudnionych otrzymujących z tego tytułu niewielkie kwoty (do 100 zł) zmalała w porównaniu do 2009 r. o 2 punkty procentowe. Trudno się dziwić, gdyż motywatory pozapłacowe stanowią elastyczny element wynagrodzenia, w odróżnieniu od pensji zasadniczej, która jest stałym obciążeniem dla firmy. Z raz przyznanej podwyżki nie sposób się wycofać bez spadku satysfakcji zatrudnionych. Natomiast świadczenia pozapłacowe pozwalają na dostosowanie poziomu wynagrodzeń na przykład do kondycji finansowej przedsiębiorstwa czy wyników osiąganych przez pracownika lub zespół. Pracodawca zyskuje, z jednej strony, możliwość korekty nakładów na motywację przy spadku koniunktury, a z drugiej strony, stale motywuje swój zespół i uwzględnia potrzeby zatrudnionych.
Najpopularniejsze świadczenia motywacyjne
Badania pokazują, że w 2010 roku firmy decydowały się najczęściej na dofinansowanie wypoczynku (prawie 60 proc. przyznało to świadczenie pracownikom) oraz na udzielanie pożyczek na preferencyjnych warunkach. Z kolei znacząco spadła liczba firm, które jako benefit pozapłacowy oferowały telefon, laptop czy samochód służbowy, przy czym należy dodać, że takie benefity są często traktowane przez pracowników jako narzędzia pracy, a nie motywatory pozapłacowe. Przedsiębiorstwa decydowały się również na dodatkowe szkolenia i kursy językowe oraz na wręczanie bonów i kuponów. Z badań wynika, iż ponad 1/3 wszystkich polskich firm motywuje swoich pracowników właśnie przez wręczanie im kuponów. Wśród innych benefitów pozapłacowych oferowanych przez pracodawców są: wyjazdy integracyjne, opieka medyczna dla pracowników, karnety wstępu do obiektów sportowych oraz dodatkowe ubezpieczenie (szczególnie emerytalne lub na życie), a także coraz modniejsze, ze względu na wygodę korzystania i towarzyszące im promocje, przedpłacone karty podarunkowe.
Polska tradycja nagradzania
Niezmiennie od wielu lat najczęstszą okazją do przyznania pracownikom gratyfikacji czy wręczenia upominków są święta Bożego Narodzenia. Ten zwyczaj stał się już polską tradycją. Jak pokazują wyniki badania, dla 57 proc. organizacji Boże Narodzenie jest okazją do wręczenia świadczeń pozapłacowych. Bardzo popularną formą świątecznych prezentów od firmy pozostają paczki i bony podarunkowe. Kolejne okazje do przekazania świadczeń pozapłacowych pracownikom to okres wakacyjny oraz święta Wielkiej Nocy. Warto zauważyć, że coraz więcej firm przyznaje świadczenia na wniosek pracownika (wzrost o ponad 10 punktów procentowych w porównaniu z rokiem 2009). Oznacza to, że pracodawcy nie tylko celebrują wspólnie z pracownikami ważne święta, ale przede wszystkim koncentrują się na ich indywidualnych potrzebach.
Finansowanie świadczeń
Analiza porównawcza wyników uzyskanych w badaniach „Potencjał rynku benefitów pozapłacowych” w latach 2008–2010 pokazuje, że niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z firmą prywatną, czy państwową, finansowanie benefitów pozapłacowych pochodzi głównie z trzech źródeł: zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (66 proc. badanych firm), bieżących obrotów (29 proc.) lub budżetu przeznaczonego na systemy motywacyjne (3,9 proc.).
Porównując rok 2009 z 2010, można zauważyć, że nastąpił wzrost udziału finansowania benefitów pozapłacowych z ZFŚS o 8 punktów procentowych (z 77 do 85 proc.) w przedsiębiorstwach państwowych i o 13 punktów procentowych (z 79 do 92 proc.) w instytucjach publicznych. Zmiana ta odbyła się głównie kosztem finansowania z bieżących obrotów firmy.
Inaczej wygląda sytuacja w firmach prywatnych. W przypadku polskich prywatnych przedsiębiorstw aż 48 proc. finansowania świadczeń pozapłacowych pochodzi z bieżących obrotów firmy, a wśród zagranicznych firm prywatnych w ten sposób finansowanych jest 36 proc. benefitów. W firmach tych odnotowano w 2010 r. wzrost w udziale ZFŚS w finansowaniu świadczeń dodatkowych – w polskich przedsiębiorstwach o 5 punktów procentowych do poziomu 48 proc., zaś w zagranicznych o 1 punkt procentowy, do 56 proc. To zmiana bardzo korzystna dla pracowników, gdyż finansowanie ze stabilnego źródła, jakim jest ZFŚS, jest z ich punktu widzenia bardziej optymalne niż finansowanie z bieżących obrotów pracodawcy, które w okresie mniejszej pewności ekonomicznej mogą kształtować się na różnym poziomie.
Odliczenia i zwolnienia
Wprowadzona we wrześniu 2009 roku zmiana w przepisach prawnych, dotycząca zwolnienia świadczeń pieniężnych finansowanych z ZFŚS z podatku dochodowego do kwoty 380 zł rocznie na jednego pracownika, nie wpłynęła znacząco na rozkład benefitów pozapłacowych. Jak pokazuje praktyka biznesowa, większość firm konsumuje ten limit w pierwszej połowie roku, głównie na cel dofinansowania wczasów pracowniczych w okresie letnim. Pozostała kwota jest przeznaczana na inne benefity pracownicze (opodatkowane lub zwolnione z podatku PIT), w tym na prezenty z okazji świąt Bożego Narodzenia, np. bony prezentowe czy paczki.
Zmiana w przepisach wpłynęła natomiast na wzrost zainteresowania przedpłaconymi kartami podarunkowymi, które jako pieniądz elektroniczny sfinansowany ze środków ZFŚS są zwolnione z podatku dochodowego do kwoty 380 zł. Dużą zaletą tego typu karty jest możliwość jej wielokrotnego zasilenia dowolną kwotą, którą pracownik może przeznaczyć na zakupy. Ponadto niektóre karty oferują dostęp do licznych promocji i rabatów.
Przyszłość rynku benefitów pozapłacowych
Prognozy ekonomistów nastrajają optymistycznie zarówno pracowników, jak i pracodawców. Zakładany na poziomie około 3,5 proc. wzrost produktu krajowego brutto, zwiększenie popytu krajowego, spadek bezrobocia do poziomu 9,9 proc. w grudniu 2011 r. według założeń rządu (około 10,8 proc. według prognoz ekonomistów) można uznać za zwiastuny ożywienia gospodarczego w Polsce. Prawie połowa firm spodziewa się w 2011 r. wzrostu aktywności biznesowej. Poprawie koniunktury gospodarczej będzie towarzyszył wzrost wynagrodzeń. W konsekwencji w 2011 roku możemy zakładać neutralne, ale ciągle polepszające się warunki makroekonomiczne dla rozwoju rynku benefitów pozapłacowych w Polsce.
Wyniki badania potencjału rynku benefitów pozapłacowych 2010 przeprowadzonego przez ARC Rynek i Opinia w grudniu 2010 roku na zlecenie Sodexo Motivation Solutions potwierdzają tę tezę. 22 proc. ankietowanych firm planuje zwiększenie budżetu przeznaczanego na świadczenia pozapłacowe, a 3/4 przedsiębiorstw pozostawi budżet bez zmian. Według deklaracji badanych w 2011 roku budżety przeznaczone na motywatory pozapłacowe wzrosną średnio bezwzględnie o 3,7 proc. w stosunku do 2010 r.
Najnowsze trendy w zarządzaniu zasobami ludzkimi wskazują jeszcze większe nakierowanie działań na pracownika – rozpoznawanie jego potrzeb i uwzględnianie oczekiwań i planów. Organizacje, świadome wagi motywacji, wytyczają strategie motywacyjne, a także coraz częściej dokładnie ustalają zasady i formy przyznawanych benefitów pozapłacowych, by uniknąć elementu przypadkowości czy stronniczości. Elastyczny system wynagrodzeń uzupełniony pozafinansowymi benefitami staje się wtedy cennym narzędziem, pozwalającym w najbardziej efektywny sposób budować pozytywne relacje pracowników z firmą.
Badanie „Potencjał rynku benefitów pozapłacowych” przeprowadził w grudniu 2010 roku, na reprezentatywnej grupie 907 działających w Polsce firm, niezależny instytut badawczy ARC Rynek i Opinia na zlecenie Sodexo Motivation Solutions. Dla uzyskania jak najbardziej wiarygodnych wyników w ankiecie wzięły udział przedsiębiorstwa państwowe, instytucje publiczne, przedsiębiorstwa prywatne polskie i z kapitałem zagranicznym. Przebadano małe, średnie i duże firmy, zarówno posiadające, jak i nieposiadające zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
@RY1@i13/2011/005/i13.2011.005.000.0024.001.jpg@RY2@
@RY1@i13/2011/005/i13.2011.005.000.0024.002.jpg@RY2@
@RY1@i13/2011/005/i13.2011.005.000.0024.003.jpg@RY2@
@RY1@i13/2011/005/i13.2011.005.000.0024.004.jpg@RY2@