Jakie wymagania powinny spełniać pomieszczenia pracy

Aby praca mogła być wykonywana bezpiecznie, należy przede wszystkim zapewnić pracownikom odpowiedni obszar wolnej powierzchni stanowiska pracy. Pracownik powinien mieć przy nim pełną swobodę ruchu, wystarczającą do wykonywania powierzonej pracy bezpiecznie i efektywnie.

Wymiary pomieszczenia pracy

Na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 2 m² wolnej powierzchni podłogi oraz co najmniej 13 m³ wolnej objętości pomieszczenia. Są to oczywiście wielkości minimalne, jeżeli pracodawca ma taką możliwość, może zapewnić większe. Jeżeli mówimy o stałej pracy, wysokość pomieszczenia jest zróżnicowana ze względu na możliwe występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

Wysokość pomieszczeń stałej pracy (gdy łączny czas przebywania pracownika przekracza 4 godziny w ciągu doby), w których nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, nie może być mniejsza niż:

• 3 m – jeżeli przebywa w nich więcej niż 4 pracowników,
• 2,5 m:

– jeżeli przebywa w nich nie więcej niż 4 pracowników i na każdego z nich przypada co najmniej 15 m³ wolnej objętości pomieszczenia,

– w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, a na każdego pracownika przypada co najmniej 15 m³ wolnej objętości pomieszczenia;

• 2,2 m – w dyżurkach, portierniach, kantorach, kioskach ulicznych oraz kioskach usytuowanych w halach dworcowych, fabrycznych, wystawowych i handlowych, a także w pomieszczeniach usytuowanych na antresolach otwartych do większego pomieszczenia.

Wysokość pomieszczenia stałej pracy, w którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, powinna być nie mniejsza niż 3,3 m.

Minimalna wysokość pomieszczeń może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji, jeżeli wyraził na to zgodę właściwy organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Podłoga

Podłoga powinna być równa i nieśliska, niepyląca i odporna na ścieranie oraz nacisk, a także łatwa do utrzymania w czystości. W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny wybuchowe palnych par, pyłów lub gazów z powietrzem, powierzchnie podłóg powinny być wykonane z materiału niepowodującego iskrzenia mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych. Jeżeli podłoże jest wykonane z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub jeżeli przy wykonywaniu pracy występuje jej zamoczenie, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia powinny znajdować się podesty izolujące od zimna lub wilgoci albo powinny być stosowane inne środki izolujące.

Oświetlenie

We wszystkich pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne. Elektryczne światło powinno być natomiast stosowane w tych miejscach, w których odbywa się praca w porze nocnej, lub jeżeli zastosowanie światła dziennego nie wystarcza do bezpiecznego wykonywania pracy. Należy pamiętać o tym, że połączenie ze sobą oświetlenia światłem sztucznym i naturalnym nie może wykazywać różnic natężenia, wywołujących olśnienie przy przejściu między tymi pomieszczeniami.

W sytuacji niemożności zapewnienia oświetlenia naturalnego pracodawca może – za zgodą właściwego inspektora sanitarnego, po porozumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy – zastosować wyłącznie oświetlenie sztuczne – elektryczne.

Ogrzewanie

Do ogrzewania pomieszczeń może być stosowane ogrzewanie indywidualne lub centralne. Pomieszczenia pracy powinny mieć temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, gdzie wykonywana jest lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).

Wentylacja i klimatyzacja

Wpływ na bezpieczne i higieniczne warunki pracy ma temperatura w pomieszczeniach pracy. Powinny one być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła. W związku z tym pracodawca, organizując pomieszczenia pracy, musi pamiętać o zapewnieniu w nich wymiany powietrza. Jedną z możliwości jest zastosowanie właściwie dobranej i sprawnej wentylacji lub klimatyzacji.

Wentylacja naturalna zależy w dużej mierze od warunków atmosferycznych panujących w danym dniu. W tej metodzie wentylacji powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności w oknach i drzwiach lub przez specjalne nawiewniki, a wydostaje się przez kratki oraz kanały wentylacyjne. W pomieszczeniach pracy można także zastosować wentylację mechaniczną. Wówczas na wymianę powietrza nie mają wpływu warunki atmosferyczne, a co za tym idzie, jest ona bardziej niezawodna.

Klimatyzacja polega na utrzymywaniu odpowiednich warunków ciśnienia, temperatury, wilgotności oraz składu chemicznego powietrza wolnego od zanieczyszczeń w zamkniętych pomieszczeniach. Jej celem jest zapewnienie właściwych warunków higienicznych w pomieszczeniach pracy.

Wilgotność powietrza

Ważnym parametrem powietrza w środowisku pracy jest jego wilgotność względna, czyli stosunek ilości pary wodnej zawartej w powietrzu do ilości maksymalnej przy danej temperaturze.

Optymalne warunki pracy są, jeśli w temperaturze:

• 18–20°C względna wilgotność powietrza wynosi 40–50%,
• 25°C względna wilgotność powietrza wynosi 35–40%.

Dlatego też pracodawca powinien pamiętać, że dopływ powietrza na stanowiskach pracy może być zapewniony w sposób naturalny przez kanały wentylacyjne, okna, drzwi.

Przy wietrzeniu pomieszczeń należy pamiętać, że:

• okna należy wyposażyć w lufciki lub mechanizm do ich uchylania,
• nie wolno dopuszczać do powstawania lokalnych przeciągów,
• świeże powietrze doprowadzane do stanowisk pracy przez wentylację powinno być zasysane z miejsc, w których powietrze nie jest zanieczyszczone.

Należy zwrócić uwagę, że złe używanie lub brak konserwacji i czyszczenia klimatyzacji może powodować groźne dla zdrowia choroby. Pracodawca musi więc zwrócić szczególną uwagę na prawidłową eksploatację i konserwację instalacji wentylacyjnych oraz klimatyzacyjnych.

Podstawa prawna:

• § 16, 19, 20, 39, 45–50 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (j.t. DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650, ost. zm. DzU z 2011 r. nr 173, poz. 1034).