Na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy, wyeliminowanie lub ograniczenie ryzyka niebezpieczeństwa związanego z pracą a w przypadku wystąpienia zdarzenia wypadkowego – również udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.
Analiza zagrożeń
Pracodawca powinien dokonać dokładnej analizy w zakresie zagrożeń na terenie zakładu pracy oraz przeanalizować, jakie środki do udzielania pierwszej pomocy będą niezbędne w przypadku zaistnienia zdarzenia wypadkowego. Następnie, zgodnie z ustaleniami poczynionymi w wyniku tej analizy, powinien zapewnić taki system, który w sytuacji zaistnienia niebezpieczeństwa będzie w zupełności wystarczający, by żaden organ, np. prokurator nie zarzucił mu, że poprzez niedopełnienie swoich obowiązków i niezapewnienie systemu pierwszej pomocy nie udzielił pomocy poszkodowanemu pracownikowi.
Odpowiedzialność karna
Pracodawca powinien mieć też świadomość odpowiedzialności, jaką poniesie, gdy zakład pracy, który prowadzi, będzie nieodpowiednio wyposażony w system udzielania pierwszej pomocy. Powinien pamiętać, że jeśli nie udzieli pomocy pracownikowi (nie mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu), podlegać będzie karze pozbawienia wolności do lat 3 (Kodeks karny).
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca ma obowiązek:
– przekazywać pracownikom informacje o zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych przez pracowników pracach,
– przekazywać pracownikom informacje o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia tych zagrożeń,
– informować pracowników o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,
– udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące udzielania pierwszej pomocy, w tym zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników,
– zapewnić odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone, oraz udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym,
– zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji.
System pierwszej pomocy
Ponadto pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy.
WAŻNE!
W skład systemu pierwszej pomocy (zgodnego z przepisami) wchodzą punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace stwarzające duże zagrożenia wypadkowe lub wydzielanie się par, gazów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia, wyposażone w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy oraz apteczki pierwszej pomocy w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.
Ich liczbę, usytuowanie, wyposażenie (punktów pierwszej pomocy i apteczek) należy ustalić w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.
WSKAZÓWKA!
W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy; powinny być one odpowiednio oznakowane i łatwo dostępne.
Przy wyposażaniu zarówno apteczek, jak i punktów pierwszej pomocy powinno się uwzględniać występujące zagrożenia. W wyposażeniu apteczek zazwyczaj wystarczą podstawowe środki, takie jak: bandaże opatrunkowe, chusty, woda utleniona, spirytus, krople na serce itp.
Wyposażenie punktów pierwszej pomocy wymaga większej liczby środków. I tak na przykład: folia izotermiczna „folia życia”, sól fizjologiczna, aparat do płukania oka (w przypadku prawdopodobieństwa zaprószenia oczu), nożyczki ratownicze, taśma ostrzegawczo-oddzielająca, pachołki ostrzegawcze, nosze (deska ortopedyczna z pasami oraz stabilizacja głowy) kamizelka odblaskowa, dobre nożyce typu sekator do rozcinania, zestaw oparzeniowy, kołnierz ortopedyczny regulowany, zestaw do tlenoterapii (maseczki oraz worek resuscytacyjny), opaska elastyczna, bandaż dziany, kompres gazowy, plaster z gazą, chusty trójkątne, opatrunek na oparzenia, agrafka, rękawiczki ambulatoryjne, pęseta anatomiczna, szyna Kramera, maseczka do sztucznego oddychania, płyn do odkażania rąk, chusteczki do dezynfekcji.
WSKAZÓWKA!
W razie wypadku pracodawca, ustalając na terenie zakładu pracy system pierwszej pomocy oraz środki do udzielania pierwszej pomocy, powinien wziąć pod uwagę wszystkie nałożone ustawowo obowiązki. Ponadto powinien uwzględnić rodzaje i nasilenie występujących zagrożeń wynikających z warunków na terenie zakładu pracy i technologii produkcji, tj. maszyny, urządzenia, składniki używane do produkcji (chemiczne), środki czystości, półprodukty, wyroby gotowe, urządzenia pomocnicze, które mogą stwarzać jakiekolwiek zagrożenie wypadkowe. Dodatkowo przy ustalaniu punktów pierwszej pomocy i usytuowania apteczek musi uwzględnić odległości do stanowisk pracy.
Inne obowiązki
Pracodawca (poza obowiązkami nałożonymi na pracodawców w Kodeksie pracy i rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bhp, obowiązek ochrony przed zagrożeniami bądź zapewnienia systemów pierwszej pomocy) ma też obowiązek przestrzegać wszystkich obowiązków, które wynikają dla niego z przepisów branżowych, np:
- musi zapewnić apteczki wyposażone w środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy i instrukcję o zasadach udzielania tej pomocy na terenie szkół i placówek szkolnych (w pomieszczeniach szkoły i placówki, w szczególności w pokoju nauczycielskm, laboratoriach, pracowniach, warsztatach szkolnych, pokoju nauczycieli wychowania fizycznego, kierownika internatu), a także w kuchni oraz w pomieszczeniach uczelni wyższych (w warsztatach, laboratoriach, pracowniach specjalistycznych, sekretariatach rektora, dziekana, dyrektora administracyjnego);
WAŻNE!
Apteczki powinny być wyposażone w niezbędne środki farmaceutyczne i materiały medyczne, których okres ważności nie upłynął wraz z instrukcją o zasadach udzielania pierwszej pomocy. Wykorzystane środki i materiały do udzielania pierwszej pomocy powinny być na bieżąco uzupełniane;
- powinien zadbać o to, żeby prowadzący zajęcia w warsztatach, pracowniach specjalistycznych, laboratoriach oraz zajęcia wychowania fizycznego na terenie wyższych uczelni byli przeszkoleni w zakresie podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy,
- na terenie obiektów hotelarskich powinien zapewnić system udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach (apteczka, personel przeszkolony w zakresie pomocy przedlekarskiej, przywołanie pomocy lekarskiej);
- na terenie morskich statków handlowych powinien zadbać o wyposażenie statku w apteczkę okrętową (która ma być zestawem gotowych produktów leczniczych i wyrobów medycznych przeznaczonych do zaspokajania potrzeb zdrowotnych członków załogi i pasażerów podczas rejsu) i w zależności od kategorii jednostek pływających – zadbać o zapewnienie szpitali okrętowych i zatrudnianie lekarzy okrętowych;
- musi pamiętać o obowiązkach w zakresie pomocy medycznej nałożonych na kierowców.
WAŻNE!
Kierowca prowadzący pojazd w razie uczestniczenia w wypadku drogowym ma obowiązek udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać pogotowie ratunkowe i policję, pozostać na miejscu wypadku (jeżeli wezwanie pogotowia lub policji wymaga oddalenia się – niezwłocznie powrócić w miejsce wypadku).
Warto pamiętać również o tym, że przepisy dotyczące kierowców dotyczą innych osób uczestniczących w wypadku.
PODSTAWA PRAWNA
- Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.),
- Ustawa z 20 października 2006 r. o państwowym ratownictwie medycznym (DzU nr 191, poz. 1410 ze zm.).