Z perspektywy zapewnienia efektywnej i kompletnej ochrony pracownikom w obszarach zagrożonych wybuchem, noszenie bielizny o właściwościach trudnopalnych jest uznawane za bezwzględnie konieczne. Chociaż polskie ramy prawne mogą nie zawierać bezpośredniego i jednoznacznego przepisu nakazującego wprost stosowanie bielizny trudnopalnej pod odzieżą ochronną, obowiązek ten wynika pośrednio z ogólnych regulacji dotyczących bezpieczeństwa pracy. Producenci środków ochrony indywidualnej (ŚOI) są zobowiązani do przestrzegania unijnych wymagań określonych w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 oraz odpowiednich norm branżowych.
- Bielizna ochronna trudnopalna - podstawy prawne i ocena ryzyka
- Dlaczego bielizna trudnopalna jest niezbędna? Trzy kluczowe czynniki
- Bielizna trudnopalna - konsekwencje zaniedbania i potwierdzenia naukowe
Bielizna ochronna trudnopalna - podstawy prawne i ocena ryzyka
Kluczowym elementem w ustaleniu wymogu stosowania bielizny trudnopalnej jest ocena ryzyka przeprowadzana przez pracodawcę. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z możliwością wystąpienia atmosfery wybuchowej (implementacja Dyrektywy ATEX), pracodawca ma obowiązek przeprowadzenia oceny ryzyka. Na tej podstawie musi on zapewnić pracownikom odpowiedni ubiór ochronny, który minimalizuje zidentyfikowane zagrożenia.
Dr inż. Przemysław Kędzierski z Głównego Instytutu Górnictwa – PIB, specjalista w dziedzinie badań właściwości elektrostatycznych, wyjaśnia, że pracodawca musi uwzględniać co najmniej rozmiary przewidywanych skutków wybuchu podczas kompleksowej oceny ryzyka. Co więcej, jeśli atmosfera wybuchowa zawiera różne typy substancji palnych (gazy, pary, mgły lub pyły), należy stosować środki ochronne odpowiadające największemu potencjalnemu zagrożeniu.
W procesie projektowania i produkcji odzieży ochronnej, producent musi przewidzieć nie tylko zamierzone zastosowanie, ale również zastosowania, które można w rozsądnym zakresie przewidzieć. Prawny obowiązek zapewnienia dodatkowej ochrony, takiej jak bielizna trudnopalna, wypływa z konieczności spełnienia zasadniczych wymagań zdrowia i bezpieczeństwa zawartych w załączniku II Rozporządzenia (UE) 2016/425.
Polecamy: BHP w firmie. Obowiązki pracodawców
Dlaczego bielizna trudnopalna jest niezbędna? Trzy kluczowe czynniki
Eksperci BHP zgodnie wskazują, że najlepsze praktyki w branży determinują konieczność stosowania bielizny trudnopalnej poprzez trzy główne elementy, pomimo braku bezpośredniego nakazu w przepisach krajowych:
- Ryzyko stopienia się materiału: Zwykła, codzienna bielizna – zarówno bawełniana, jak i syntetyczna – może się stopić lub zapalić w kontakcie z wysoką temperaturą, płomieniem, łukiem elektrycznym lub w wyniku wybuchu. Stopiony materiał przywiera bezpośrednio do skóry, skutkując bardzo poważnymi, trudnymi do wyleczenia oparzeniami (nawet II i III stopnia). Bielizna trudnopalna stanowi pierwszą barierę ochronną, która nie ulega stopieniu, minimalizując w ten sposób obrażenia.
- Współdziałanie warstw i integralność systemu: Skuteczność specjalistycznej odzieży ochronnej (np. trudnopalnej lub antystatycznej) jest gwarantowana wyłącznie wtedy, gdy wszystkie warstwy chroniące ciało pracownika są dostosowane do specyficznych zagrożeń. Bielizna trudnopalna jest fundamentalną warstwą tego systemu. Jeśli pierwsza warstwa zawodzi, cały system jest zagrożony. Odzież ochronna przewidziana do użytku w środowiskach wysokiej temperatury musi posiadać wystarczającą izolacyjność cieplną, aby uniemożliwić nagromadzenie ciepła, które mogłoby spowodować ból lub zagrożenie zdrowia.
- Standardy branżowe i normy: Chociaż ustawodawstwo nie precyzuje tego wprost, najlepsze praktyki oraz międzynarodowe normy, takie jak PN-EN ISO 11612 (odzież chroniąca przed czynnikami gorącymi i płomieniem), są interpretowane przez środowisko eksperckie jako wymagające pełnego systemu ochronnego, który koniecznie obejmuje bieliznę.
Agnieszka Dembińska, audytor systemów zarządzania i ekspertka BHP z firmy Demag Consulting, stwierdza wprost: "Uważam stosowanie bielizny trudnopalnej za wymóg, a nie opcję", podkreślając jej rolę jako kluczowej pierwszej bariery.
Bielizna trudnopalna - konsekwencje zaniedbania i potwierdzenia naukowe
Stosowanie zwykłej bielizny bawełnianej lub syntetycznej, pozbawionej właściwości trudnopalnych, może stanowić poważne zagrożenie dla użytkownika. Dr inż. Anna Dąbrowska, Kierownik Zakładu Środków Ochrony Indywidualnej w CIOP-PIB, wskazuje, że badania laboratoryjne wykazały, że dzianiny niespełniające wymagań odporności na zapalenie stanowią zagrożenie dla użytkownika odzieży w kontakcie z płomieniem. Dochodzi wówczas do zapłonu lub stopienia dzianiny (włókna syntetyczne takie jak poliester, polipropylen, poliamid), nawet w przypadku zastosowania wierzchniej tkaniny trudnopalnej.
Koszty materialne i niematerialne związane z poparzeniem pracownika, który nie miał odpowiedniej odzieży, w tym bielizny trudnopalnej, są niemal niemożliwe do oszacowania.
Skuteczność tej warstwy ochronnej jest potwierdzona w zaawansowanych warunkach badawczych. W specjalistycznym laboratorium Thermo-Man® przeprowadzane są testy, dostarczające danych na temat skuteczności ochrony odzieży trudnopalnej przed płomieniem. Można było zobaczyć je w maju podczas seminarium organizowanego w siedzibie PW Krystian. W metodzie tej antropomorficzny manekin wyposażony w 122 czujniki temperatury jest poddawany kontrolowanej ekspozycji na intensywny płomień.
Badania te jednoznacznie dowodzą, że dodatkowa warstwa ochronna w postaci bielizny trudnopalnej odgrywa istotną rolę w minimalizowaniu obrażeń pracownika, zwłaszcza oparzeń II i III stopnia. Na przykład, testy odzieży serii K-168 HV porównujące użycie referencyjnej koszulki bawełnianej z bielizną trudnopalną Nomex® potwierdziły tę krytyczną różnicę.
Zasada jest jasna: łańcuch jest tak mocny, jak jego najsłabsze ogniwo. Chociaż bezpośredni prawny zapis może nie istnieć, konieczność stosowania bielizny trudnopalnej jest podyktowana obowiązkiem pracodawcy zapewnienia bezpiecznych warunków pracy oraz wynikami badań naukowych potwierdzających, że jest to kluczowa pierwsza bariera ochronna przed poważnymi urazami termicznymi. Zabezpieczenie pracownika musi być kompleksowe, zaczynając od warstwy bezpośrednio przylegającej do skóry.