Pracodawca ma obowiązek:
● prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania pracowników w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
● prowadzenia rejestru pracowników narażonych na działanie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
● przechowywania rejestru przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy powinien go przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu lub właściwemu komendantowi wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej lub właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji,
● przekazywania do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego i właściwego okręgowego inspektora pracy informacji o substancjach, preparatach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
UZASADNIENIE
Prowadzenie rejestru prac i rejestru pracowników narażonych na działanie substancji, preparatów, czynników lub pracujących przy procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym oraz przedkładanie informacji właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i inspektorowi pracy wynika z przepisów prawa i jest niezbędne ze względu na ochronę zdrowia pracownika w miejscu pracy. Należy podkreślić, że pracodawca ma obowiązek przekazać powyższą informację niezwłocznie po rozpoczęciu działalności, a następnie corocznie w terminie do 15 stycznia. Państwowy inspektor sanitarny przekazuje następnie dane do centralnego rejestru prowadzonego przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi. Dane te są podstawą do opracowania informacji o narażeniu na poszczególne czynniki i grupy czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w Polsce.
Czynniki rakotwórcze (kancerogeny) to liczne, rozpowszechnione w środowisku pracy czynniki, wywołujące w żywych organizmach rozwój procesów nowotworowych.
WAŻNE!
Kancerogeny mogą być niebezpieczne dla pracownika nawet wtedy, gdy występują w bardzo małych ilościach. Im wyższe jest ich stężenie i dłuższy czas ekspozycji, tym ryzyko powstania nowotworu jest większe.
Wzór druku „Informacja o substancjach, preparatach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym”, na którym pracodawcy zamieszczają dane dla właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego i właściwego okręgowego inspektora pracy, zawarty jest w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy.
Druk o substancjach, preparatach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym składa się z dwóch części.
- Pierwsza z nich zawiera m.in. ogólne informacje o zakładzie pracy (nazwa, adres, NIP), a także zestawienie substancji chemicznych, czynników fizycznych i biologicznych oraz procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym wraz z wyszczególnieniem liczby mężczyzn i kobiet narażonych na poszczególne czynniki. W tej części druku wymagane jest także zestawienie stosowanych w zakładzie środków profilaktycznych oraz podanie wykazu stanowisk pracy, na których występuje narażenie.
Należy podkreślić, że rzeczywistą liczbę osób narażonych łatwo dokładnie określić w przypadku pojedynczej substancji. Natomiast oceniając łączną liczbę osób narażonych na poszczególne grupy czynników, można otrzymać dane zawyżone, co wynika z faktu, że ten sam pracownik może być narażony na działanie kilku substancji rakotwórczych jednocześnie (np. błąd może polegać na wykazaniu jednego pracownika zatrudnionego przy rozcieńczaniu dziesięciu różnych substancji rakotwórczych 10 razy jako narażonego).
W takiej sytuacji należy podać rzeczywistą liczbę osób zatrudnionych w warunkach narażenia. Jednocześnie w uwagach trzeba podać, na ile czynników narażony jest pracownik.
- Część druga druku odnosi się do szczegółowych informacji o narażeniu na danym stanowisku, w tym danych dotyczących czasu i wielkości narażenia.
Należy zwrócić uwagę, że pracodawca podaje dla każdego stanowiska pracy także liczbę narażonych na nim osób na konkretny czynnik (mężczyzn i kobiet, w tym również liczbę kobiet w wieku rozrodczym).
WSKAZÓWKA!
Łączna liczba osób narażonych na dany czynnik obliczona jako suma z poszczególnych stanowisk pracy może różnić się od liczby osób narażonych na ten czynnik wykazanych w części ogólnej załącznika nr 2, ponieważ ci sami pracownicy niejednokrotnie wykonują pracę na kilku stanowiskach pracy.
Pamiętać należy, że dane obejmują cały rok kalendarzowy, w trakcie którego może ulegać zmianie profil produkcji i organizacja pracy, a także struktura stanowisk pracy i zatrudnienia na nich. Ponadto od 2006 r. obowiązują zmiany w wykazie substancji i preparatów chemicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Są to zarówno zmiany ilościowe (819 pozycji w porównaniu z 88 w poprzednio obowiązujących wykazach), jak i zmiany merytoryczne, takie jak wprowadzenie zasad klasyfikacji warunkowej w przypadku większości złożonych substancji wytwarzanych z węgla i ropy naftowej czy wprowadzenie kryteriów klasyfikacji preparatów chemicznych opartych na wartości stężenia granicznego substancji w preparacie.
Dane przekazywane są przez PIS do IMP w Łodzi, do centralnej bazy, za pomocą opracowanego w IMP programu komputerowego. Dane te muszą być rzetelnie wypełniane, ponieważ często wprowadzenie błędnych danych powoduje, że program nie pozwala na ich wpisanie.
WAŻNE!
Pracodawca odpowiada za przesłanie informacji. Jeśli pracodawca nie przesłał tej informacji w terminie, powinien zrobić to jak najszybciej, gdyż Państwowa Inspekcja Sanitarna wprowadza dane do programu i przesyła je do IMP do 25 maja 2010 r. Niedopełnienie tego obowiązku skutkuje dodatkową kontrolą Państwowej Inspekcji Sanitarnej i dochodzeniem na drodze postępowania administracyjnego czy nawet egzekucyjnego.
Należy też pamiętać, że pracodawca powinien:
- zastępować substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym mniej szkodliwymi dla zdrowia pracowników,
- stosować środki ograniczające zagrożenia przy wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,
- zapewnić udział pracowników w projektowaniu i realizacji działań zapobiegających narażeniu lub ograniczających jego poziom,
- stworzyć warunki do dokonania wyboru rodzaju środków ochrony indywidualnej, zapewniających bezpieczeństwo i zdrowie pracowników,
- umożliwić pracownikom kontrolę stosowania wymagań określonych w rozporządzeniu i innych przepisach regulujących zasady bhp,
- w przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pracownika pogorszenia stanu zdrowia i gdy można przypuszczać, że zmiany w stanie zdrowia powstały w wyniku narażenia zawodowego na działanie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, na wniosek lekarza, zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań stanu zdrowia innych pracowników narażonych w podobny sposób, dokonać weryfikacji uprzedniej oceny narażenia zawodowego, a w razie potrzeby zastosować odpowiednie dodatkowe środki zapobiegawcze.
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 222 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (DzU nr 280, poz. 2771 ze zm.).