Czym są czynniki szkodliwe
Czynniki szkodliwie to czynniki, których oddziaływanie na pracującego bezpośrednio prowadzi lub może prowadzić do schorzenia. Natomiast czynniki uciążliwe to czynniki powodujące złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie, niepowodujące jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Za pracę w szczególnych warunkach uważa się pracę związaną z czynnikiem ryzyka, która w miarę zwiększania czasu jego działania może powodować trwałe uszkodzenie zdrowia.
Ochrona pracowników
Pracodawca, u którego w procesie pracy występują czynniki szkodliwe lub uciążliwe dla zdrowia pracowników, ma obowiązek dokonywać ich pomiarów w środowisku pracy. Niektórych kategorii pracowników (np. pracowników młodocianych i kobiet) nie można zatrudniać przy pracach, przy których w środowisku pracy występują czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia. W zależności od rodzaju występujących czynników przepisy wskazują ich klasyfikację oraz najwyższe dopuszczalne natężenie w środowisku pracy.
Rekomendowany produkt: Kodeks pracy 2015 z komentarzem (książka)
W razie zatrudniania pracowników w warunkach narażenia na występowanie czynników szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia pracodawca powinien stosować wszelkie dostępne technologicznie środki eliminujące to zagrożenie, a gdy nie jest to możliwe - ograniczające stopień narażenia. Czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary, wskazuje pracodawca. Rozpoznanie i typowanie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami w trybie przez siebie przyjętym. W podobny sposób ustala działania dotyczące wykonywania badań, pomiarów i pobierania próbek tych czynników na stanowisku pracy.
Niedopuszczalne jest stosowanie przez pracodawcę w procesie produkcji materiałów i procesów technologicznych bez wcześniejszego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników oraz podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.
Pierwszego pomiaru pracodawca powinien dokonać nie później niż na 30 dni od rozpoczęcia działalności.
Kolejnych badań i pomiarów dokonuje w terminach ustalonych w przepisach z tego zakresu - w zależności od rodzaju czynnika i jego oddziaływania na zdrowie pracowników. Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonują laboratoria, które uzyskały urzędową akredytację w tym zakresie.
O aktualnych wynikach badań i pomiarów pracodawca musi niezwłocznie informować pracowników narażonych na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy i do wpisywania w nim na bieżąco wyników dokonanych badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia.
Pracodawca ma obowiązek przechowywania wyników badań i pomiarów przez okres 3 lat, licząc od daty ich wykonania, a rejestru czynników oraz karty przez 40 lat, licząc od ostatniego wpisu. W razie likwidacji zakładu dokumentację dotyczącą pomiaru czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia pracowników pracodawca ma obowiązek przekazać niezwłocznie właściwemu inspektorowi sanitarnemu (lub innemu uprawnionemu podmiotowi).
Badania lekarskie
Pracodawca ma również obowiązek zapewnienia okresowych badań lekarskich pracownikom, którzy byli zatrudnieni w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, nawet jeżeli wykonują oni pracę na innych stanowiskach niepowodujących takiego narażenia oraz po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli były pracownik wyrazi zainteresowanie objęciem go takimi badaniami.
Emerytura i renta
Osoby wykonujące pracę w szczególnych warunkach mają prawo do wcześniejszej emerytury.