Niektóre zmiany w Kodeksie pracy, które weszły niedawno w życie są odpowiedzią na unijną dyrektywę work life balance, mającą na celu wyrównać szanse kobiet i mężczyzn na rynku pracy oraz przyspieszyć powrót rodziców do aktywności zawodowych. Jednym z rozwiązań, wychodzącym naprzeciw unijnym zaleceniom, jest wprowadzenie zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej. Na czym ono polega? Podpowiadamy.
Wymiar zwolnienia
Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej zostało wprowadzone do Kodeksu pracy i obowiązuje od 26 kwietnia 2023 r. Przysługuje w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym i może być udzielone w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika.
W przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar zwolnienia ustalany jest proporcjonalnie do wymiaru jego czasu pracy. Niepełna godzina zwolnienia od pracy zaokrąglana jest w górę do pełnej godziny. Podobnie jest w przypadku zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym pracownikowi, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.
Wynagrodzenie za czas zwolnienia
W okresie zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości 50% wynagrodzenia.
Wynagrodzenie za ten okres powinno być wyliczone zgodnie z zasadami obowiązującymi przy wynagrodzeniu urlopowym, ale zmienne składniki wynagrodzenia należy przyjąć nie z trzech miesięcy wstecz, tylko z tego samego miesiąca, w którym nastąpiło zwolnienie.
Wniosek o zwolnienie z powodu siły wyższej
Pracodawca jest zobowiązany udzielić zwolnienia od pracy na żądanie zgłoszone przez pracownika we wniosku najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Oznacza to, że pracownik może zgłosić zwolnienie np. w połowie dnia swojej zmiany. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Nie ma określonego wzoru treści takiego wniosku. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Pracodawca zaś jest zobowiązany udzielić zwolnienia od pracy na żądanie zgłoszone przez pracownika we wniosku najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
Kogo dotyczy zwolnienie z powodu siły wyższej?
Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej przysługuje pracownikom świadczącym pracę na podstawie Kodeksu pracy oraz:
- policjantom,
- strażakom,
- żołnierzom zawodowym,
- funkcjonariuszom Straży Granicznej,
- funkcjonariuszom Służby Więziennej,
- funkcjonariuszom Krajowej Administracji Skarbowej,
- nauczycielom.
Odmowa przyznania zwolnienia
Pracodawca, który nie zgodzi się na udzielenie pracownikowi zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej i naruszy przepisy Kodeksu pracy w tym zakresie, popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Pracodawca może zostać ukarany karą grzywny od 1 tys. zł do 30 tys. zł.
Szczegółowych informacji w zakresie prawa pracy udziela Państwowa Inspekcja Pracy.
Katarzyna Sędziak (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)
Źródło:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.
Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.