Kim jest młodociany?
Aby wyjaśnić zasady, które obowiązują pracodawcę, chcącego zatrudnić osobę małoletnią na okres ferii (pot. wakacji), należy zacząć od przedstawienia dwóch podstawowych pojęć. Pierwsze z nich dotyczy młodocianego. Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 190 § 1): „Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat”.
Co do zasady, zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15. roku życia (Kodeks pracy (art. 190 § 2).
Zatrudnienie
Drugie pojęcie dotyczy zatrudnienia, które według ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oznacza wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą.
Oznacza to, że gdy mówimy o zatrudnieniu młodocianego, mamy na myśli pracę na podstawie umowy o pracę, którą określają przepisy Kodeksu pracy. Nie oznacza to, że nie ma możliwości podpisania umowy cywilnoprawnej z młodocianym. Jednak przepisy dotyczące takich umów (np. umowy o dzieło, umowy zlecenia) zawarte są w Kodeksie cywilnym. W tym artykule skupimy się na umowie o pracę, czyli zatrudnieniu małoletniego. W szczególności, zatrudnieniu w czasie ferii.
Warunki zatrudnienia małoletniego
Polskie prawo umożliwia zatrudnienie osoby niepełnoletniej (młodocianej) tylko wtedy, gdy ukończyła ona 15. rok życia, aż do momentu 18. urodzin.
Warunkiem zatrudnienia młodocianych jest:
- ukończenie przez nich co najmniej ośmioletniej szkoły podstawowej (dla osób uczących się w gimnazjum przed reformą edukacji: ukończenie przez nich co najmniej gimnazjum),
- otrzymanie i okazanie świadectw lekarskich, stwierdzających, że praca, którą będą wykonywać, nie zagraża ich zdrowiu.
Zgodnie z art. 200(1) Kodeksu pracy, młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac. Chodzi o prace, które nie powodują zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego, a także nie utrudniają młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego.
Wykaz prac lekkich określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza medycyny pracy. Wykaz ten wymaga także zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy. Powinien on zostać ujęty przez pracodawcę w regulaminie pracy, a jeśli pracodawca nie ma obowiązku wydania regulaminu, to wykaz ten ustala w osobnym dokumencie.
Co więcej, wykaz lekkich prac nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 204 Kodeksu pracy (wykaz prac wzbronionych ustala w drodze rozporządzenia Rada Ministrów).
Ponadto, pracodawca jest obowiązany zapoznać młodocianego z wykazem lekkich prac przed dopuszczeniem go do pracy.
Wymiar czasu pracy młodocianego
Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii różni się od wymiaru czasu pracy w pozostałym okresie. Zgodnie z artykułem 200(2) § 3: „Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin.”
Wymiar ten obowiązuje także w przypadku, gdy młodociany jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. W związku z tym, przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.
Warto dodać, że zgodnie z przepisami (art. 203 § 1 Kodeksu pracy), młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.
Szczegółowych informacji na temat zatrudniania młodocianych udziela Państwowa Inspekcja Pracy.