Stopień niepełnosprawności lekki, umiarkowany, znaczny. Przywileje w pracy w 2025 r.

• 3 stopnie niepełnosprawności
• Pracownicy z niepełnosprawnościami nie zawsze znają swoje prawa
• Stopień znaczny. Przywileje w pracy w 2025 r.
• Umiarkowany stopień niepełnosprawności. Przywileje w pracy w 2025 r.
• Lekki stopień niepełnosprawności. Przywileje w pracy w 2025 r.
• Dofinansowanie do wynagrodzenia z PFRON w 2025 r. (stopień lekki, umiarkowany, znaczny)
• Co może się zmienić?

3 stopnie niepełnosprawności

Ustawa o rehabilitacji i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wyróżnia 3 stopnie niepełnosprawności:

• znaczny;

• umiarkowany

• lekki.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Do stopnia umiarkowanego zaliczamy osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Pracownicy z niepełnosprawnościami nie zawsze znają swoje prawa

Zgodnie z przepisami, zaliczenie osoby niepełnosprawnej do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach:

• przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej;

• wykonywania pracy zdalnej.

Z informacji przekazanych przez Państwową Inspekcję Pracy wynika, iż pracownicy z niepełnosprawnościami nie zawsze znają swoje prawa. Dotyczy to szczególnie osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Kontrole inspekcji wykazały, iż pracownicy ci często nie korzystali z przysługujących im uprawnień, np. związanych z uczestniczeniem w turnusie rehabilitacyjnym¹.

Jakie to zatem prawa? Prezentujemy najważniejsze z nich.

Stopień znaczny. Przywileje w pracy w 2025 r.

Czas pracy osoby z niepełnosprawnością w stopniu znacznym nie powinien przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.

Takiego pracownika nie można też zatrudniać w nadgodzinach ani w porze nocnej. Wyjątkowo przepisów o czasie pracy nie stosuje się do osób zatrudnionych przy pilnowaniu. Kolejnym wyjątkiem jest sytuacja, gdy na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę. Koszt takich badań ponosi pracodawca.

Ważnym uprawnieniem jest również 15-minutowa przerwa w pracy (wliczana do czasu pracy) na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek.

Warto pamiętać, iż osobie zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do znacznego stopnia niepełnosprawności. Dodatkowy urlop nie przysługuje jednak, gdy osoba z niepełnosprawnością jest uprawniona do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych. Podobnie jest w przypadku prawa do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów (jeżeli jednak jego wymiar jest niższy niż 10 dni, to zamiast niego przysługuje dodatkowy urlop przewidziany dla osób niepełnosprawnych).

Zwolnienie z pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia dotyczy też uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym (do 21 dni roboczych, nie częściej niż raz w roku) oraz w celu wykonania specjalistycznych badań i zabiegów, jeżeli nie mogą być wykonane w godzinach pracy.

Pamiętajmy, iż łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekraczać 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności. Przywileje w pracy w 2025 r.

Przywileje w pracy dla pracowników w stopniu umiarkowanym są podobne do stopnia znacznego. Czas pracy nie może tu zatem przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Takie same ograniczenia dotyczą zatrudniania w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Pracownik z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia z pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym i specjalistycznych badaniach. Przysługuje mu też dodatkowa przerwa w pracy na gimnastykę.

Lekki stopień niepełnosprawności. Przywileje w pracy w 2025 r.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej w stopniu lekkim nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. W stosunku do pracownika z lekką niepełnosprawnością stosuje się też ograniczenia dotyczące zatrudniania w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Osoby z niepełnosprawnością w stopniu lekkim korzystają też z dodatkowej 15-minutowej przerwy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek.

Dofinansowanie do wynagrodzenia z PFRON w 2025 r. (stopień lekki, umiarkowany, znaczny)

W 2025 r. miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego przysługuje w kwocie:

• 2760 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;

• 1550 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;

• 575 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Kwoty te w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, którym orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych (kody 01-U, 02-P, 04-O, 06-E, 12-C w orzeczeniu) zwiększa się o:

• 1380 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;

• 1035 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;

• 690 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Kwota miesięcznego dofinansowania nie może przekroczyć 90% faktycznie i terminowo poniesionych miesięcznych kosztów płacy (w przypadku pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej - 75% tych kosztów).

O dofinansowanie mogą ubiegać się m.in. pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych ogółem w wysokości co najmniej 6%.

Co może się zmienić?

W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów znajduje się projekt nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (UD137). Termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów zaplanowano na I kwartał 2025 r. „W przepisach ustawy o rehabilitacji brakuje rozwiązań prawnych, które umożliwiają weryfikację ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności (np. poprzez elektroniczny system). Wprowadzenie takich regulacji ułatwi m. in. osobom niepełnosprawnym korzystanie z różnego rodzaju ulg czy form wsparcia, poprzez potwierdzenie swojego statusu, a pracodawcom upewnienie się co do aktualności przekazanego orzeczenia, od którego ważności zależy dofinansowanie do wynagrodzeń niepełnosprawnego pracownika z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych” – czytamy na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

¹ https://www.pip.gov.pl/aktualnosci/prawa-pracownicze-a-osoby-z-niepelnosprawnosciami