Pracodawca decyduje o zatrudnieniu i zwolnieniu - nie sąd, nie ZUS, więc nie ma np. zakazów zawierania umowy o pracę z kobietą w ciąży, celem objęcia ją ochroną ubezpieczeniową. To ważny aspekt swobody działalności gospodarczej, ponieważ sądy nie są uprawnione do badania, czy zmiany w zakresie zatrudnienia były potrzebne i celowe, ponieważ decyzja o ich przeprowadzeniu należy wyłącznie do autonomii zarządczej pracodawcy i nie podlega ocenie sądu. Sądy nie mogą oceniać zasadności polityki zatrudnienia pracodawców i kontroli ekonomicznej podejmowanych w tym zakresie przez nich decyzji.
- Praca, ciąża, umowa i ubezpieczenie
- Autonomia zarządcza pracodawcy
- Ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym
- Dlaczego ZUS zakwestionował umowę o pracę?
- Czym jest praca?
- Nie zawarcie umowy na zastępstwo przez pracodawcę w miejsce nieobecnego pracownika
Praca, ciąża, umowa i ubezpieczenie
W dniu 31 stycznia 2023 roku A. B. zawarła z A. S. umowę o pracę na czas określony od 2 lutego 2023 roku do 31 stycznia 2025 roku, na mocy której miała wykonywać pracę na stanowisku pracownika biurowego, archiwisty, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w kwocie 4.500,00 zł. Zgodnie z umową A. B. miała wykonywać pracę w systemie telepracy, przy czym na wniosek pracodawcy miała ją wykonywać również w siedzibie pracodawcy, w wymiarze do 4 godzin tygodniowo. Pracę ubezpieczona miała wykonywać od poniedziałku do piątku, w tym od poniedziałku do czwartku w godzinach od 9:00 do 17:00, a w piątki w godzinach od 11:00 do 19:00. W dacie zawarcia powyżej umowy ubezpieczona była w ciąży i miała tego świadomość
Autonomia zarządcza pracodawcy
W wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 19 stycznia 2024 r., IV U 816/23 jednoznacznie wskazano, że sąd nie jest uprawniony do badania, czy zmiany w zakresie zatrudnienia dokonane przez płatnika składek były potrzebne i celowe, ponieważ decyzja o ich przeprowadzeniu należy wyłącznie do autonomii zarządczej pracodawcy i nie podlega ocenie sądu.
Ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym
Sprawa na skutek, której wydano niniejszy wyrok miała miejsce przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Sprawa dotyczyła ustalenia podlegania ubezpieczeniom społecznym. Zainteresowane strony (pracownica i pracodawca) A. B. i A. S. odwołały się od decyzji ZUSu, który wydał decyzję o niepodleganiu obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu. Na skutek odwołania i argumentacji sąd zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, iż A. B. jako pracownik u płatnika składek A. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 2 lutego 2023 roku zgodnie z zawartą umową o pracę.
Dlaczego ZUS zakwestionował umowę o pracę?
ZUS uznał, że A. B. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownica płatnika składek A. S. - dlaczego? ZUS wskazał, że w jego ocenie nie doszło do faktycznego nawiązania stosunku pracy pomiędzy A. B. i A. S., a podpisanie przez nie umowy o pracę miało na celu jedynie uzyskanie dla pierwszej z nich tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym i w konsekwencji umożliwienie jej uzyskania świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa.
Zdaniem organu rentowego na pozorność umowy w niniejszej sprawie miały wpływ:
krótki okres jaki upłynął od zawarcia spornej umowy o pracę do momentu gdy A. B. stała się długotrwale niedola do pracy;
fakt że w momencie zawierania umowy o pracę A. B. była świadoma, że w niedługim czasie stanie się długotrwale niezdolna do pracy;
fakt, że w okresie nieobecności A. B. w pracy na jej miejsce nie została zatrudniona osoba na zastępstwo, a jej obowiązki przejęła A. S., co wskazuje, że zatrudnienie ubezpieczonej na dwa miesiące nie było niezbędne;
brak dowodów wskazujących na faktyczne wykonywanie pracy przez A. B.
Czym jest praca?
Aby praca miała charakter stosunku pracy i kwalifikowała się pod kodeks pracy i np. umowę o pracę, a nie zlecenie czy dzieło, musi spełniać ściśle określone przesłanki, polega na wykonywaniu czynności:
1. zarobkowej (wykonywanej za wynagrodzeniem);
2. wykonywanej osobiście przez pracownika;
3. rozumianej czynnościowo, czyli powtarzanej w codziennych lub dłuższych odstępach czasu, nie będącej więc jednorazowym wytworem (dziełem) lub czynnością jednorazową;
4. wykonywanej „na ryzyko” pracodawcy, który z reguły dostarcza pracownikowi narzędzi, materiałów i innych środków niezbędnych do wykonywania umówionych obowiązków oraz ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych błędów popełnianych przez pracownika (tzw. ryzyko osobowe), a ponadto w zasadzie jest obowiązany spełniać wzajemne świadczenie na rzecz pracownika w przypadkach zakłóceń w funkcjonowaniu zakładu pracy, np. przestojów (tzw. ryzyko techniczne) lub złej kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa (tzw. ryzyko gospodarcze);
5. świadczonej „pod kierownictwem” pracodawcy, co oznacza, że pracownik powinien stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy i pozostawać do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy występuje wyłącznie w postaci podległości organizacyjnej pracownika jako wykonawcy obowiązków na rzecz pracodawcy, który organizuje proces pracy.
Nie zawarcie umowy na zastępstwo przez pracodawcę w miejsce nieobecnego pracownika
Jeżeli dany pracownik będzie korzystał ze zwolnienia lekarskiego czy urlopu to pracodawca nie ma prawnego obowiązku zatrudniać w jego miejsce innej osoby - na zastępstwo. Niewątpliwie wiąże się to z kosztami. Może delegować wykonanie zadań na innego pracownika. Tak więc, gdy dojdzie do sporu w sądzie, to sąd nie jest uprawniony do badania czy zmiany w zakresie zatrudnienia dokonane przez płatnika składek były potrzebne i celowe, ponieważ decyzja o ich przeprowadzeniu należy wyłącznie do autonomii zarządczej pracodawcy i nie podlega ocenie sądu. Sądy nie mogą oceniać zasadności polityki zatrudnienia pracodawców i kontroli ekonomicznej podejmowanych w tym zakresie przez nich decyzji. Podsumowując, jeśli umowa o pracę jest wykonywana, to nie jest pozorna - ZUS nie powinien więc przyjmować z założenia, że strony stosunku pracy chciały "wyłudzić" ubezpieczenie i zasiłki.