Z danych ZUS wynika, że we wrześniu 2023 r. było jedynie ponad 4 tysiące legalnie zatrudnionych niań. Te nianie z tytułu sprawowania opieki nad dziećmi do lat 3 na podstawie umowy uaktywniającej, podlegały ubezpieczeniu zdrowotnemu.
- Kim jest niania?
- Spadek zatrudnienia wśród niań
- Jak zatrudnić nianię?
- Ubezpieczenie niani
- Dofinansowanie na zatrudnienie niani
- Kto płaci wynagrodzenie niani?
- Kto finansuje składki za nianię?
Kim jest niania?
Nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Niania może się opiekować dopiero nad dzieckiem, które ukończy 20 tydzień życia, czyli od około 4,5 miesiąca życia dziecka.
Nianią może być osobą pełnoletnia, zarówno kobieta jak i mężczyzna. Nie może to być rodzic dziecka, ale już osoba spokrewniona może być nianią, np. babcia, dziadek.
Spadek zatrudnienia wśród niań
Z danych ZUS wynika, że we wrześniu 2023 r. było jedynie ponad 4 tysiące legalnie zatrudnionych niań. Te nianie z tytułu sprawowania opieki nad dziećmi do lat 3 na podstawie umowy uaktywniającej, podlegały ubezpieczeniu zdrowotnemu. Okazuje się, że jeszcze kilka lat temu bo w 2016 r. i 2017 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych było zgłoszonych dwukrotnie więcej, bo koło 8,6 tys. niań. Ponadto, nawet rok temu, w podobnym okresie, czyli wrzesień 2022 r. niań było zgłoszonych około 5,4 tys. a od stycznia do grudnia 2022 r. było ich przeciętnie 4,9 tys. W okresie od stycznia do września 2023 r. – niań przeciętnie w miesiącu było 4,9 tys. Co więcej w 2020 r. liczba ubezpieczonych niań wynosiła – 6,1 tysiąca, w 2019 – 6,9 tys., a w 2018 – 7,8 tys., a w 2017 r. i w 2016 r. – po 8,6 tys. niań.
Jak zatrudnić nianię?
KROK 1 - UMOWA UAKTYWNIAJĄCA
Z nianią zawiera się umowę uaktywniającą. Umowę zawiera się w formie pisemnej. Nie jest to umowa o pracę, a umowa cywilnoprawna. Co powinna zawierać umowa? Umowa uaktywniająca powinna określać:
strony umowy;
cel i przedmiot umowy;
czas i miejsce sprawowania opieki;
liczbę dzieci powierzonych opiece;
obowiązki niani;
wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty;
czas, na jaki umowa została zawarta;
warunki i sposób zmiany umowy, a także sposób rozwiązania umowy.
Można wskazać, że w pozostałym nieuregulowanym zakresie, obowiązują przepisy kodeksu cywilnego.
Co ważne, płatnik składek zawierający umowę ma obowiązek poinformować ZUS o każdej zmianie, np. o rozwiązaniu czy wygaśnięciu umowy. Płatni musi złożyć druk ZUS ZWUA – wyrejestrowanie niani z ubezpieczeń czy druk ZUS ZWPA – jeżeli płacił składki tylko za nianię , wówczas ZUS przestanie płacić składki za nianię.
KROK 2 - ZGŁOSZENIE SIEBIE DO ZUS JAKO PŁATNIK
Na początku należy zgłosić do ZUS siebie jako płatnika składek. Należy wypełnić formularz ZUS ZFA i przekazać go do ZUS. Istotne jest to, że płatnikiem składek jest rodzic lub opiekun dziecka, który podpisze umowę uaktywniającą z nianią. Nie może być zatem tak, że matka dziecka zgłosi się do ZUS jako płatnik a umowę z nianią podpisze ojciec, który do ZUS nie jest zgłoszony.
Jeśli prowadzi się działalność gospodarczą i już składało się taki formularz do ZUS, nie trzeba go składać ponownie.
KROK 3 - ZGŁOSZENIE NIANI DO ZUS
Następnie należy zgłosić nianię jako osobę ubezpieczoną, jeśli niania podlega:
ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu – należy wypełnić formularz ZUS ZUA,
tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu – należy wypełnić formularz ZUS ZZA.
Dokumenty należy przekaż do ZUS. W formularzu należy wpisać kod tytułu ubezpieczenia, który zaczyna się od cyfr 04 30.
KROK 4 - ROZLICZENIE SKŁADEK ZA NIANIĘ
W zależności od tego ile niania zarobiła, taką deklarację należy złożyć, może to być ZUS DRA czy też ZUS DRA oraz raport miesięczny ZUS RCA – jeśli niania podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu lub tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Istotny jest termin, należy do 20. dnia następnego miesiąca dostarczyć do ZUS dokumenty rozliczeniowe za nianię (za miniony miesiąc).
Ubezpieczenie niani
Jakimi ubezpieczeniami objęta jest niania? Niania jest objęta:
Publikacja omawia procedury, orzecznictwo oraz nowe przepisy i doświadczenia procesowe. Pierwsza część koncentruje się na aspektach procesowych sporów, druga część skupia się na najczęstszych sporach z zakresu prawa pracy, a trzecia część przybliża nowe tematy związane z pracą zdalną, kontrolą trzeźwości pracowników i dyrektywami UE.
obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi (emerytalnym, rentowymi i wypadkowym);
ubezpieczeniem zdrowotnym – jeżeli np. opieka nad dzieckiem jest jej jedyną pracą. Jeżeli np. niania jest zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy i w tym miejscu ma odprowadzane składki wówczas niania podlega tylko ubezpieczeniem zdrowotnym.
co do ubezpieczenia chorobowego niania sama decyduje czy chce być nim objęta. Jeśli chce, składka na to ubezpieczenie jest potrącana z jej wynagrodzenia przez płatnika i odprowadzana do ZUS.
Dofinansowanie na zatrudnienie niani
Budżet państwa finansuje składki na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne za nianię od tej części pensji, która nie jest wyższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia.
Kto płaci wynagrodzenie niani?
Wynagrodzenie dla niani wypłaca osoba, z którą zawarła umowę, czyli płatnik. Najczęściej jest to rodzic.
Kto finansuje składki za nianię?
Od 1 stycznia 2018 r. budżet państwa finansuje składki na ubezpieczenia. Za nianię, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne, opłaca:
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych - od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeżeli opiekujesz się dzieckiem jako zawodowa rodzina zastępcza albo pobierasz zasiłek macierzyński czy przebywasz na urlopie wychowawczym, to budżet państwa nie będzie płacił składek za nianię.
ZUS finansuje składki jeżeli dziecko nie jest w żłobku, klubie dziecięcym ani nie jest pod opieką dziennego opiekuna. Składki za nianię są opłacane przez budżet państwa najdłużej do końca roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 lata (chyba, żę nie można zapewnić dziecku opieki przedszkolnej, to do 4 roku życia).
2) rodzic (płatnik składek) - od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą 50% minimalnego wynagrodzenia.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca składki, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki:
1) niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego;
2) rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni na pracują na podstawie umowy o pracę, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej (z odprowadzanymi składkami), prowadzą pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą;
3) dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.