Stosunek pracy różni się od wielu innych stosunków zobowiązaniowych, ponieważ nie jest oparty wyłącznie na ekwiwalentności świadczeń oraz na wymianie dóbr o charakterze materialnym. Niektóre obowiązki pracodawcy są bowiem niezależne od wywiązywania się przez pracownika ze swoich zobowiązań - na przykład obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy. Również pracownik w pewnych szczególnych sytuacjach ma obowiązek świadczyć pracę innego rodzaju, w innym miejscu i czasie w porównaniu z warunkami do których się pierwotnie zobowiązał (na przykład podjęcia innej, zgodnej z kwalifikacjami pracy na okres nie przekraczający trzech miesięcy, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy).
Zobacz także: Niedopłata wynagrodzenia
Takich sytuacji zasadniczo nie ma z mocy prawa w przypadku świadczenia pracy na podstawie umów cywilnoprawnych. Świadczenie pracy może być bowiem na gruncie polskiego prawa przedmiotem stosunków cywilnych, na przykład w przypadku:
- ukierunkowanej na rezultat owej pracy umowy o dzieło (zgodnie z art. 627 kodeksu cywilnego przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia),
- ukierunkowanej na staranne świadczenie owej pracy umowy zlecenia (zgodnie z art. 734 § 1 kodeksu cywilnego przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej - a więc zasadniczo nie do świadczenia pracy - dla dającego zlecenie, jednak w świetle art. 750 kodeksu cywilnego do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu),
- umów nienazwanych (przy których często pojawiają się elementy zbliżające je do stosunku pracy).
Umowa o dzieło, w przeciwieństwie do umowy o pracę, jest umową rezultatu, a ponadto wykonywana jest bez kierownictwa oraz nie musi być realizowana osobiście. Z powyższych przyczyn nie powinno być w praktyce problemów z odróżnieniem tych umów.
Polecamy serwis: Wynagrodzenie