Coraz więcej pracodawców rozwiązuje umowy o pracę z pracownikami z przyczyn ich niedotyczących. Są to tak zwane zwolnienia grupowe. Nie każdy pracodawca może przeprowadzić takie zwolnienie i nie każdy pracownik może być nim objęty.
- Zwolnienie grupowe - definicja
- Powody rozwiązania po stronie pracodawcy
- Kryteria doboru pracowników do zwolnienia
- Wypowiedzenie zmieniające zamiast wypowiedzenia umowy o pracę
- Odprawa pieniężna
Zwolnienie grupowe - definicja
Zwolnienie grupowe ma miejsce, gdy pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników dokonuje wypowiedzeń umów o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników, a także dochodzi do rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:
- 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
- 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednak mniej niż 300 pracowników,
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.
Liczby te obejmują także pracowników, z którymi w ramach grupowego zwolnienia następuje rozwiązanie stosunków pracy z inicjatywy pracodawcy na mocy porozumienia stron, jeżeli dotyczy to co najmniej 5 pracowników.
Procedura zwolnień grupowych nie dotyczy pracodawców zatrudniających do 19 osób na podstawie umów o pracę.
Przy weryfikacji, czy pracodawca zatrudnia 20 pracowników, uwzględnia się każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Nie ma znaczenia, w jakim wymiarze pracownik świadczy pracę. Istotna jest za to liczba
zatrudnionych pracowników w momencie wypowiadania umowy o pracę. Do liczby 20 pracowników nie wlicza się pracowników tymczasowych oraz innych osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (np. zleceniobiorców).
Limit 30 dni, w czasie którego ustalamy, czy doszło do zwolnień grupowych, należy liczyć od dnia, w którym pracodawca wręczył pracownikowi pierwsze wypowiedzenie lub propozycję rozwiązania umowy za porozumieniem stron ze swojej inicjatywy. Termin ten może rozpocząć się w dowolnym dniu miesiąca.
Powody rozwiązania po stronie pracodawcy
Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem lub za porozumieniem stron w ramach zwolnienia grupowego może mieć miejsce jedynie z powodów leżących po stronie pracodawcy.
Przykładowe przyczyny rozwiązania stosunków pracy z powodów leżących po stronie pracodawcy można podzielić na trzy grupy związane z:
- likwidacją i przeciwdziałające likwidacji zakładu pracy – upadłość pracodawcy, restrukturyzacja zakładu pracy, likwidacja zakładu pracy, likwidacja działu, likwidacja stanowiska pracy,
- ograniczeniami w zatrudnieniu - redukcja zatrudnienia, przyczyny ekonomiczne, przyczyny finansowe, cięcie kosztów, spadek obrotów, spadek sprzedaży,
- zmianami organizacyjnymi - reorganizacja zakładu pracy, zmiany technologiczne, przyczyny organizacyjne, skupienie się na głównej działalności firmy i outsourcing stanowisk wspierających, przeniesienie zakładu pracy do innego miasta, zlecenie wykonywania określonych czynności do centrów usług wspólnych w kraju lub za granicą.
Kryteria doboru pracowników do zwolnienia
Pracodawcy dokonujący zwolnień grupowych nie mogą dowolnie wybierać pracowników do zwolnienia. Należy bowiem zastosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria doboru pracownika do zwolnienia oraz brać pod uwagę wszystkich pracowników, których dotyczą przyczyny zmuszające pracodawcę do rozwiązania stosunku pracy.
Kryteriami, którymi powinien kierować się pracodawca, mogą być różnego rodzaju okoliczności dotyczące pracownika, istotne z punktu widzenia potrzeb i interesów pracodawcy, np. związane z rodzajem kwalifikacji, wykształceniem, dotychczasowym przebiegiem zatrudnienia, stażem pracy, zdobytymi kwalifikacjami.
Wypowiedzenie zmieniające zamiast wypowiedzenia umowy o pracę
Niektóre kategorie pracowników są w szczególny sposób chronione przed zwolnieniami grupowymi. W okresie objęcia szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy pracodawca może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi:
- któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, pracownicy w ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, pracownikowi od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części oraz urlopu opiekuńczego - do dnia zakończenia tego urlopu;
- będącemu członkiem rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego;
- będącemu członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej;
- będącemu członkiem zakładowej organizacji związkowej, upoważnionemu do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy;
- będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej;
- będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółce europejskiej;
- będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawicielem pracowników w spółdzielni europejskiej;
- będącemu członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego, członkiem zespołu przedstawicielskiego albo przedstawicielem pracowników w radzie nadzorczej albo radzie dyrektorów spółki powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek;
- będącemu społecznym inspektorem pracy;
- powołanemu do odbycia czynnej służby wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej służby wojskowej albo przeszkolenia wojskowego;
- będącemu członkiem rady pracowników lub określonym w porozumieniu przedstawicielem pracowników uprawnionym do uzyskiwania od pracodawcy informacji i prowadzenia z nim konsultacji.
W przypadku, gdy wypowiedzenie warunków pracy i płacy spowoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikom przysługuje dodatek wyrównawczy. Dodatek przysługuje do końca okresu, w którym korzystaliby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy.
Pracodawca przeprowadza zwolnienia grupowe w zakładzie pracy. W jego ramach dokonał wypowiedzenia warunków płacy pracownikowi w wieku przedemerytalnym. Zmiana warunków obejmuje zmniejszenie wynagrodzenia z 5700 zł brutto do 4700 zł brutto miesięcznie. Pracownik do osiągnięcia wieku emerytalnego będzie otrzymywać od pracodawcy 4700 zł wynagrodzenia oraz dodatek wyrównawczy w wysokości 1000 zł.
Przy zwolnieniach grupowych pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę w czasie urlopu trwającego co najmniej 3 miesiące, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli upłynął już okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Odprawa pieniężna
W związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia pracownik ma prawo do odprawy pieniężnej. Odprawa przysługuje w wysokości:
- 1-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
- 2-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
- 3-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
Wysokość odprawy nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy. Do 30 czerwca 2024 r. maksymalna odprawa pieniężna nie może przekroczyć kwoty 63630 zł, a od 1 lipca może to być maksymalnie 64500 zł.
Podstawa prawna:
- art. 1, art. 5, art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 61)