Premia za zaszczepienie się pracownika przeciw COVID-19
Problem: Chcemy przyznać dodatkową premię pracownikom, którzy zdecydują się dobrowolnie zaszczepić przeciw COVID-19 i okazać nam certyfikat szczepienia. Czy nasze postępowanie będzie prawidłowe?
Rada: Tak. W opisanej sytuacji możliwe jest przyznanie dodatkowego świadczenia związanego z pracą jako rodzaju promocji przez pracodawcę zachowań prozdrowotnych. Ze względu na utrwaloną praktykę kojarzenia premii z wynikami pracy zaleca się nazwanie omawianego świadczenia inaczej niż premią, np. dodatkowym świadczeniem za szczepienie, świadczeniem prozdrowotnym, bonusem. Szczegóły w uzasadnieniu.
Dodatkowe świadczenie dla pracownika związane z pracą - bonus za zaszczepienie się
Uzasadnienie: Za dopuszczalne w ramach prowadzenia polityki prozdrowotnej na terenie zakładu pracy (w tym poddanie się szczepieniom przez pracowników) należy uznać przyznanie zatrudnionym osobom dodatkowego świadczenia związanego z pracą. Kodeks pracy wyróżnia bowiem obok wynagrodzenia za pracę także inne świadczenia. Premia nie jest zdefiniowanym ustawowo składnikiem wynagrodzenia, niemniej w praktyce przyjmuje się, że przysługuje za wyniki w pracy, wykonane zadania i osiągnięte cele premiowe. Ma więc charakter wynagrodzeniowy.
Problematyczne jest także przyznawanie pracownikom nagród za poddanie się szczepieniu, ponieważ nagrody i wyróżnienia, zgodnie z art. 105 Kodeksu pracy, mogą być przyznawane pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości szczególnie przyczyniają się do wykonywania zadań zakładu pracy. Odpis zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyróżnienia składa się do akt osobowych pracownika. Jednak w tej sytuacji trudno jednoznacznie stwierdzić, że pracownik zaszczepiony lepiej przyczynia się do wykonywania zadań, podnosi wydajność i jakość pracy. Oczywiście można wskazywać na argumenty pośrednie przemawiające za takim stanowiskiem.
PRZYKŁAD
Pracodawca postanowił w regulaminie premiowania obniżyć premię miesięczną o 10% pracownikom, którzy się nie zaszczepili. Takie praktyki należy uznać za dyskryminujące. Nie ma bowiem bezpośredniego związku między jakością pracy wykonanej przez pracowników zaszczepionych i niezaszczepionych.
Dane dotyczące zdrowia - przetwarzanie
Przekazanie przez pracownika danych dotyczących zdrowia. Informacje odnoszące się do szczepień pracowników należy traktować jako dane dotyczące zdrowia, a więc szczególnej kategorii (dane wrażliwe). Dane dotyczące zdrowia oznaczają dane osobowe o zdrowiu fizycznym lub psychicznym osoby fizycznej - w tym o korzystaniu przez nią z usług opieki zdrowotnej - ujawniające informacje o stanie jej zdrowia (art. 4 pkt 15 RODO).
Zgodnie z przepisami RODO istnieje co do zasady zakaz przetwarzania tzw. danych wrażliwych (sensytywnych, szczególnej kategorii). Wyjątkiem są przypadki wyraźnie wskazane w art. 9 ust. 2 RODO. Należą do nich m.in.:
- wyraźna zgoda na to osoby, której dane dotyczą,
- niezbędność danych do wypełnienia obowiązków i wykonywania szczególnych praw przez administratora lub osobę, której dane dotyczą, w dziedzinie prawa pracy, zabezpieczenia społecznego i ochrony socjalnej, o ile jest to dozwolone prawem UE lub prawem państwa członkowskiego, lub porozumieniem zbiorowym na mocy prawa państwa członkowskiego przewidującymi odpowiednie zabezpieczenia praw podstawowych i interesów osoby, której dane dotyczą,
- niezbędność danych do celów profilaktyki zdrowotnej lub medycyny pracy,
- niezbędność danych do oceny zdolności pracownika do pracy.
Ze względu na fakt, że szczepienia przeciwko COVID-19 mają charakter wyłącznie dobrowolny, pracodawca nie może powoływać się na wykonywanie swoich ustawowych obowiązków czy praw, pozyskując informacje o szczepieniach. Nie jest jednak wykluczona interpretacja, że w skrajnych sytuacjach takim obowiązkiem byłoby zapewnienie pracownikom i innym osobom przebywającym na terenie zakładu pracy odpowiednich warunków bhp.
W praktyce jako przesłanka przetwarzania tego rodzaju danych osobowych pozostaje więc przede wszystkim zgoda pracownika. Należy też brać pod uwagę, że zgoda osoby ubiegającej się o zatrudnienie lub pracownika może stanowić podstawę przetwarzania przez pracodawcę danych osobowych, o których mowa w art. 9 ust. 1 RODO, wyłącznie w przypadku, gdy przekazanie tych danych osobowych następuje z inicjatywy osoby ubiegającej się o zatrudnienie lub pracownika (art. 221b Kodeksu pracy).
Jeżeli bonus będzie miał charakter świadczenia fakultatywnego, z którego pracownik może, ale nie musi skorzystać, można mówić o przekazaniu danych o szczepieniu przez pracownika za jego zgodą i z jego inicjatywy. Rozwiązuje to zatem problem podstawy przetwarzania przez pracodawcę danych o szczepieniach pracowników.
PRZYKŁAD
Pracodawca przyznał pracownikom dodatkowe świadczenie zdrowotne za zaszczepienie się przeciw COVID-19. Warunkiem wypłaty bonusu jest wniosek pracownika i dobrowolne okazanie certyfikatu szczepienia. Taką praktykę należy uznać za dopuszczalną. Zaszczepieni pracownicy nie muszą bowiem korzystać z dodatkowego świadczenia, jeżeli nie chcą ujawniać tych danych.
Dobrą praktyką byłoby także ustalenie okresu, w którym będzie przysługiwało omawiane świadczenie, np. bieżący rok kalendarzowy. Aby nie narazić się na zarzut dyskryminacji osób, które już się zaszczepiły, wskazane jest przyznanie tego świadczenia także tym pracownikom, którzy wcześniej poddali się szczepieniom.
WAŻNE!
Należy zwrócić uwagę, że nie jest właściwe obniżanie premii pracowników za wyniki pracy z powodu niezaszczepienia się. Szczepienia nie mają charakteru obowiązkowego i trudno w sposób jednoznaczny wykazać ich związek z wynikami pracy.
Podstawa prawna:
art. 221b, art. 771, art. 105 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162
art. 4 pkt 15, art. 9 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) - Dz.Urz. UE L z 2016 r. Nr 119, str. 1; ost.zm. Dz.Urz. UE L z 2018 r. Nr 127, str. 2