Przepisy projektowanej ustawy implementują do polskiego prawa Konwencję o pracy na morzu (MLC), którą Polska ratyfikowała i która zaczęła obowiązywać w sierpniu 2013 r. Konwencja MLC wprowadza minimalne, międzynarodowo ujednolicone standardy pracy i życia marynarzy na statkach morskich, zapewniające ochronę warunków pracy i przestrzeganie praw człowieka i obywatela.
Zgodnie z konwencją – Polska „jako państwo bandery” - staje się odpowiedzialna za wykonywanie jej postanowień na polskich statkach, jako „państwo pochodzenia marynarza” – zobowiązuje się do inspekcji i monitorowania usług pośrednictwa pracy marynarzy, a jako „państwo portu” – do przeprowadzania inspekcji warunków pracy i życia marynarzy na statkach innych bander zawijających do polskich portów.
W projekcie ustawy będą uregulowane zagadnienia dotyczące: praw i obowiązków stron umowy o pracę na statkach morskich o polskiej przynależności; pośrednictwa pracy na statkach polskich lub obcych; ochrony zdrowia, ochrony socjalnej i bezpieczeństwa pracy.
Zmiany w pracy na statkach morskich
Przepisy mają dotyczyć statków przeznaczonych lub używanych do prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast statki rybołówstwa morskiego oraz statki morskie, które nie są statkami handlowymi, będą podlegać jej przepisom w pewnym tylko zakresie. Nowe prawo nie będzie obejmować jednostek pływających Marynarki Wojennej, Straży Granicznej, Policji oraz statków żeglugi śródlądowej.
Minimalne wymagania dla marynarzy uprawniające do pracy na statku
Na statku będą mogły pracować osoby, które ukończyły 18 lat. Dopuszczalne będzie zatrudnienie młodocianego, np. ucznia szkoły morskiej w celu zdobycia praktyki w zawodzie, zgodnie z programem nauczania szkoły. Generalnie jednak na statku nie będą zatrudniane osoby poniżej 16. roku życia.
Osoba ubiegająca się o pracę powinna posiadać odpowiednie kwalifikacje i przeszkolenie, ważne świadectwo zdrowia oraz ważną książeczkę żeglarską.
Pośrednictwo pracy
Usługa pośrednictwa pracy będzie kierowana do osób zainteresowanych pracą na statkach morskich. Jej klientami będą także armatorzy poszukujący kandydatów na marynarzy. Przyjmuje się, że usługi pośrednictwa pracy dla marynarzy będą świadczone przede wszystkim przez agencje zatrudnienia, które uzyskają odpowiedni certyfikat od administracji morskiej. Ma to związek z faktem, że na marynarskim rynku pracy ponad 90 proc. poszukujących pracy marynarzy otrzymuje oferty od obcych armatorów.
Agencje zatrudnienia dla marynarzy będą mogły prowadzić działalność po uzyskaniu dodatkowego certyfikatu wydanego przez właściwego dyrektora urzędu morskiego. Dyrektor ten ma nadzorować działalność agencji w części wykraczającej poza nadzór (prowadzenie rejestru marynarzy, prawidłowość zawieranych umów, obowiązkowych ubezpieczeń).
Warunki zatrudnienia
Umowy o pracę marynarzy będą – jak dotychczas – zawierane na: stałe (czas nieokreślony), na kilkumiesięczne kontrakty (umowy na czas określony) oraz na czas podróży morskiej. Marynarze są z reguły zatrudniani na czas określony, czyli kilkumiesięczne kontrakty. Wynika to przede wszystkim z intensywnego i trudnego charakteru ich pracy i ze szczególnych warunków, w jakich pracują – tropikalne temperatury, obszary arktyczne. Podkreślić należy, że system kontraktowy nie będzie miał zastosowania do zatrudnienia na krótkich liniach typu regularnego, np. promy.
W projekcie ustawy będą zawarte przepisy przewidujące podział wynagrodzenia marynarza na część podstawową i dodatek morski. Wynagrodzenie podstawowe to stawka godzinna lub miesięczna.
Marynarze zatrudnieni na statkach pod polską banderą eksploatowanych w żegludze międzynarodowej mają być zwolnieni z podatku dochodowego od osób fizycznych po przepracowaniu na nich 183 dni poza terytorium RP. W kwestii norm czasu pracy, ustalony będzie maksymalny wymiar czasu pracy marynarzy na statku – będzie to 14 godzin w każdym okresie 24-godzinnym oraz 72 godziny w okresie siedmiodniowym. Dla młodocianych – normą będzie praca nie dłuższa niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.
Warunki pracy i życia na statku
Zgodnie z Konwencją MLC, armator będzie miał obowiązek zapewnić pomieszczenia do pracy i pomieszczenia do własnego użytku marynarzy (określone parametry dotyczące: powierzchni, drgań, oświetlenia i czystości powietrza).
Polecamy serwis: Zatrudnianie i zwalnianie
Ochrona zdrowia i ochrona socjalna
Uregulowane będą kwestie ochrony zdrowia, opieki medycznej, tryb realizacji badań lekarskich, zapewnienie dostępu do opieki medycznej na statku. Przepisy obejmą także wykonywanie pracy na statku w sytuacji uszkodzenia ciała, choroby lub śmierci marynarza. W trakcie zatrudnienia na statku koszty świadczeń opieki zdrowotnej będzie ponosił armator statku. Uregulowana będzie również kwestia zabezpieczenia świadczeń zdrowotnych w okresie, gdy marynarze nie będą związani stosunkiem pracy. W ślad za postanowieniami Konwencji MLC, w projekcie ustawy znajdą się przepisy zapewniające marynarzom dostęp do obiektów i urządzeń socjalnych na lądzie oraz mówiące o tym, że armator nie może zakazać marynarzom dostępu do tych obiektów.
W umowach o pracę marynarzy będą określone przysługujące im rodzaje świadczeń z zakresu zabezpieczenia społecznego.
Uprawnienia i obowiązki marynarzy i armatorów
Nowe przepisy będą dotyczyły obowiązków marynarzy związanych z bezpieczeństwem żeglugi - chodzi o obowiązki w sytuacji niebezpieczeństwa grożącego pasażerom, ładunkowi lub statkowi. Uregulowane zostaną kwestie odszkodowań dla marynarzy w sytuacji zatonięcia statku lub jego zniszczenia.
Dokumenty Konwencji MLC
Konwencja wprowadza system certyfikacji warunków pracy na morzu i związaną z tym odpowiedzialność państwa bandery za certyfikację tych warunków. Statki polskiej bandery będą musiały posiadać dwa rodzaje dokumentów: Morski Certyfikat Pracy (lub Tymczasowy Morski Certyfikat) oraz Deklarację Zgodności.
Procedury wnoszenia i rozpatrywania skarg
Nowym rozwiązaniem jest możliwość wniesienia przez marynarza skargi na warunki pracy i życia na statku. Skarga może być wnoszona do bezpośredniego przełożonego, kapitana statku lub inspektora Inspekcji Państwa Bandery lub Państwa Portu. W ustawie uregulowane będą sprawy związane z wniesieniem skargi i trybem jej załatwiania.