Urlop z powodu siły wyższej w Kodeksie pracy
W projekcie Kodeksu pracy z dnia 4 lutego 2022 r. przewidziano nowy rodzaju urlopu. To urlop z powodu siły wyższej. Dodaje się w tym celu art. 1481. Zgodnie z § 1 pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika.
Urlop z powodu działania siły wyższej – ile dni?
Jak już zostało wspomniane zwolnienie z powodu działania siły wyższej przysługuje w wymiarze 2 dni albo 16 godzin na rok kalendarzowy. O tym, czy urlop z powodu siły wyższej w danym roku będzie wykorzystywany w dniach, czy w godzinach decyduje pierwszy wniosek pracownika. Jeśli pracownik zawnioskuje o 1 dzień wolnego z powodu wypadku w rodzinie na podstawie art. 1481 § 1, nie będzie później mógł wykorzystać tego wolnego w godzinach. Do końca roku zostanie mu jeszcze 1 dzień wolnego.
Przy udzielaniu urlopu z powodu siły wyższej w wymiarze godzinowym w stosunku do pracownika na niepełnym etacie wymiar tego urlopu oblicza się proporcjonalnie do jego wymiaru czasu, przy czym niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Zwolnienie od pracy w wymiarze godzinowym stosuje się odpowiednio do pracownika, którego dobowa norma czasu pracy jest niższa niż 8 godzin (co wynika z odrębnych przepisów, np. pracownik z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności czy pracownik służby zdrowia).
Zwolnienie z powodu siły wyższej a urlop na żądanie
Takie zwolnienie dotyczy więc sytuacji nagłych, co jest podobnym rozwiązaniem do urlopu na żądanie, który funkcjonuje w polskim prawie pracy. Różnica polega na tym, że urlop na żądanie to część urlopu wypoczynkowego, a urlop z powodu siły wyższej to dodatkowe 2 dni lub 16 godzin wolnego od pracy w roku kalendarzowym.
Co więcej, za czas urlopu z powodu siły wyższej pracownik otrzyma tylko połowę wynagrodzenia obliczanego jak za urlop wypoczynkowy. Tymczasem za czas urlopu na żądanie przysługuje pełne wynagrodzenie jak za urlop wypoczynkowy.
Wolne od pracy z powodu siły wyższej – do kiedy wniosek?
Pracodawca jest zobowiązany do przyjęcia wniosku o wolne z powodu siły wyższej w terminie wskazanym przez pracownika, jeśli wniosek zostanie złożony najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Wydaje się, że będzie obowiązywała tu zasada analogiczna jak przy urlopie na żądanie czyli wniosek składa się przed godziną rozpoczęcia pracy w danym dniu (zgodnie z rozkładem czasu pracy).
Do zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej stosuje się odpowiednio art. 1832 Kodeksu pracy czyli obowiązek dopuszczenia pracownika do pracy po urlopach związanych z urodzeniem dziecka. Pracodawca zobowiązany jest więc do dopuszczenia pracownika do pracy na warunkach zawartych w niniejszym przepisie po skorzystaniu ze zwolnienia z powodu siły wyższej.
2 dni wolne z powodu siły wyższej – dyrektywa UE
Wprowadzenie urlopu opiekuńczego w polskim Kodeksie pracy ma na celu wdrożenie art. 7 dyrektywy 2019/1158. Na podstawie tego przepisu państwa członkowskie muszą zapewnić wszystkim pracownikom prawo do czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Dyrektywa zezwala na to, aby państwa członkowskie ograniczyły prawo do zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej do określonej ilości czasu na rok lub nawet na konkretny przypadek.
Korzystając ze zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej, pracownik pozostaje w stosunku pracy i zachowuje swoje prawa pracownicze.
Podstawa:
Projekt ustawy z dnia 4 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (UC118)