Nie zawsze istnieje możliwość wybrania urlopu wtedy, kiedy całkowicie nam to odpowiada, niekiedy także nawał obowiązków służbowych lub trudna sytuacja firmy nie pozwalają na wykorzystanie należnego urlop w terminie, jaki nakazuje Kodeks pracy. Warto mieć jednak świadomość, że niewykorzystany urlop nie przepada, i że możemy, a nawet powinniśmy, wykorzystać go jak najszybciej.
Urlop wypoczynkowy
Udzielenie urlopu jest obowiązkiem każdego pracodawcy wobec pracownika, pracownik z kolei nie może się go zrzec. Ponadto jest:
- coroczny - każdego roku pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego,
- nieprzerwany - pracownik może wystąpić z wnioskiem by przysługujący mu urlop wypoczynkowy podzielić na części, jednak wówczas jedna część urlopu nie może być krótsza niż 14 dni kolejnych dni kalendarzowych,
- płatny - za dni, w których pracownik przebywa na urlopie wypoczynkowym, otrzymuje wynagrodzenie jak za normalny dzień pracy.
INFORAKADEMIA poleca: Jak legalnie przekazywać dane osobowe
Urlop przysługuje pracownikowi, który nabył do niego prawo. Zgodnie z Kodeksem pracy pracownik, który po raz pierwszy podejmuje pracę, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym - zgodnie z art. 154 kodeksu pracy, wymiar urlopu wynosi 20 dni (dla pracownika zatrudnionego krócej niż 10 lat) lub 26 dni (dla pracownika zatrudnionego co najmniej 10 lat).
Na nabycie urlopu ma także wpływ wykształcenie pracownika - w zależności od tego, jakiego rodzaju szkołę średnią lub uczelnię ukończył, wykształcenie zaliczane jest jako staż pracy (na przykład ukończenie szkoły wyższej liczone jest jako 8 lat pracy).
Redakcja poleca: 100 pytań o urlopy wypoczynkowe (książka + CD)
Zaległy urlop
Jak zostało już wspomniane, nie zawsze uda się wykorzystać urlop w roku kalendarzowym, na który przypadał. Co wówczas? Taka sytuacja została szczegółowo uregulowana w Kodeksie pracy, stanowi także przedmiot orzecznictwa wielu polskich sądów.
Zaległy urlop w Kodeksie pracy
Według artykułu 171 Kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, jednak jest to możliwe tylko w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę. Niedopuszczalne jest wypłacenie ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w trakcie trwania stosunku pracy.
Co do zasady pracodawca powinien dołożyć wszelkich starań by pracownik wykorzystał przysługujący mu urlop, gdyż obowiązek udzielenia wolnych dni wynika z przepisów i ma charakter bezwzględnie obowiązujący.
Zobacz również: Jak udzielać zaległych urlopów wypoczynkowych
Pracownik powinien wykorzystać zaległy urlop zwłaszcza wtedy, gdy stosunek pracy został rozwiązany i biegnie okres wypowiedzenia, a pracodawca udzieli pracownikowi takiego urlopu. Czas udzielonego wolnego, z wyłączeniem zaległego urlopu, nie powinien być jednak dłuższy niż wymiar określony w artykule 155 (1) Kodeksu pracy, czyli urlop powinien zostać naliczony proporcjonalnie do okresu zatrudnienia.
Kodeks pracy wyznacza termin, do którego zaległy urlop wypoczynkowy powinien zostać wykorzystany - to właśnie 30 września.
Zaległy urlop w orzecznictwie
Sądy pracy z reguły nakazują pracownikom zaakceptowanie terminu wykorzystania zaległego urlopu w terminie, który wskaże pracodawca - niezastosowanie się do takiego polecenia traktowane jest jako naruszenie ustalonej organizacji pracy i zagrożone jest karą porządkową. Orzeczenie o takiej treści wydał między innymi Sąd Najwyższy - wyroku z dnia z dnia 24 stycznia 2006 r. (sygn. akt I PK 124/05, M.P.Pr. 2006/3/119) orzekł, że pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet jeśli nie wyraża on na to zgody.
Zaległy urlop a odpowiedzialność karna
Kodeks karny reguluje, choć nie wprost, kwestię nieudzielenia urlopu, w części poświęconej przestępstwom przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową. W art. 218. § 1a ustawodawca wskazał, że: art. 218. (...)
§ 1a. Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Z pewnością uporczywe nieudzielanie urlopu, także zaległego, możemy zakwalifikować do naruszenia praw pracownika, wynikających ze stosunku pracy.