Pracownik ma 10 dni zaległego urlopu. Chciałbym, żeby wykorzystał go w terminie określonym przepisami, czyli do 30 września 2023 r. Jednak pracownik nie zgadza się na ten termin i chce skorzystać z urlopu w grudniu. Czy przepisy pozwalają na skierowanie pracownika na zaległy urlop bez jego zgody? - pyta Czytelnik z Krakowa.
- Rada
- Uzasadnienie
- Ustalenie terminu wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego
- Udzielenie urlopu zaległego bez zgody pracownika
- Nie można udzielić zaległego urlopu na podstawie przepisów antycovidowych
Rada
Tak. Pracodawca może skierować pracownika na zaległy urlop wówczas, gdy kończy się określony przepisami termin wykorzystania tego urlopu, a pracownik odmawia jego wykorzystania. Pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop bez jego zgody także wtedy, gdy ten urlop został zaplanowany w planie urlopów, a ponadto w okresie wypowiedzenia umowy o pracę.
Uzasadnienie
Urlop wypoczynkowy udzielany pracownikowi w terminie późniejszym niż rok kalendarzowy, w którym pracownik nabył do niego prawo, jest urlopem zaległym.
Obowiązkiem pracodawcy jest udzielanie pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku kalendarzowym, w którym uzyskał on do niego prawo. Niewykorzystanego w danym roku urlopu należy udzielić najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego (art. 168 Kodeksu pracy). Przyjmuje się, że termin ten jest zachowany, jeżeli pracownik rozpoczął urlop przed 30 września.
Pracownik ma 6 dni zaległego urlopu wypoczynkowego za 2022 r. W planie urlopów na 2023 r. zaplanował wykorzystanie tego urlopu od 25 września do 2 października 2023 r. Taki termin wykorzystania zaległego urlopu jest prawidłowy.
Ustalenie terminu wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego
Termin wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego powinien zostać uwzględniony w planie urlopów, a w przypadku gdy u pracodawcy taki plan nie jest ustalany - w porozumieniu z pracownikiem.
Bez względu na to, czy urlop jest udzielany na podstawie planu urlopowego czy wniosku pracownika, termin wykorzystania tego urlopu musi wynikać z porozumienia pracodawcy i pracownika. Przy czym najpierw powinien być wykorzystany urlop zaległy. W wyroku Sądu Najwyższego z 9 maja 2013 r. (II PK 199/12) sąd stwierdził, że: "Urlop zaległy powinien być wykorzystywany (udzielany) przed urlopem bieżącym. Potwierdza to wniosek wynikający z przedawnienia urlopu, gdyż przy przeciwnej wykładni kompensata niewykorzystanego urlopu może nie być pełna".
Udzielenie urlopu zaległego bez zgody pracownika
Przepisy Kodeksu pracy wskazują jednak okoliczności, w których pracodawca może jednostronnie, bez zgody pracownika, udzielić mu zaległego urlopu wypoczynkowego.
Przede wszystkim pracownik w okresie wypowiedzenia umowy o pracę jest zobowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym czasie pracodawca mu go udzieli (art. 1671 Kodeksu pracy). W takim wypadku pracodawca ma prawo w drodze jednostronnej decyzji udzielić pracownikowi zarówno zaległego, jak i bieżącego urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że pracownik nie musi wyrazić zgody na udzielenie mu urlopu wypoczynkowego oraz na termin, w którym urlop został mu udzielony. Będzie natomiast zobowiązany do wykorzystania tego urlopu w terminie wskazanym przez pracodawcę. Bez znaczenia dla tego obowiązku jest to, która ze stron stosunku pracy dokonała wypowiedzenia umowy o pracę.
Pracownik, który jest w okresie wypowiedzenia umowy o pracę, może zostać w tym czasie zobligowany do wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego.
Pracownik może zostać skierowany jednostronnie na zaległy urlop wypoczynkowy także wówczas, gdy miał ten urlop zaplanowany w planie urlopów. Pracodawca ustalając plan urlopów, powinien uwzględnić wykorzystanie zaległego urlopu wypoczynkowego do 30 września. Jeżeli pracodawca ustalił z pracownikiem w planie urlopów wykorzystanie tego urlopu w określonym terminie, to pracownik nie może odmówić jego wykorzystania w tym czasie.
Pracodawca ma prawo udzielić pracownikowi zaległego urlopu wypoczynkowego bez wniosku pracownika, a nawet jego zgody także w sytuacji, gdy kończy się już określony przepisami termin wykorzystania tego urlopu, a pracownik odmawia wykorzystania urlopu zaległego. Zdaniem Sądu Najwyższego w takim przypadku pracodawca nie ma obowiązku uzgadniania z pracownikiem terminu wykorzystania urlopu, lecz musi udzielić mu urlopu w terminie określonym w przepisach (wyrok z 2 września 2003 r., I PK 403/02, OSNP 2004/18/310).
Pracownik ma zaległy urlop wypoczynkowy z 2022 r. w wymiarze 10 dni. Na prośbę pracodawcy o wskazanie terminu jego wykorzystania do 30 września 2023 r. pracownik poinformował, iż w uwagi na planowany przyjazd rodziny z zagranicy urlop ten wykorzysta w grudniu 2023 r., i odmówił jego wcześniejszego wykorzystania. W tej sytuacji pracodawca 15 września 2023 r. jednostronnie udzielił pracownikowi zaległego urlopu wypoczynkowego w terminie od 18 do 29 września 2023 r. Postępowanie pracodawcy jest prawidłowe.
Nie można udzielić zaległego urlopu na podstawie przepisów antycovidowych
W związku z epidemią COVID-19 obowiązywały szczególne zasady dotyczące udzielania zaległego urlopu wypoczynkowego. Zgodnie z nimi pracodawca mógł udzielić pracownikowi, w terminie przez siebie wskazanym, bez uzyskania zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów, zaległego urlopu wypoczynkowego. Zasada ta dotyczyła 30 dni zaległego urlopu.
Od 1 lipca 2023 r. stan zagrożenia epidemicznego został odwołany. W związku z tym pracodawcy nie mogą już kierować pracowników na zaległy urlop wypoczynkowy w wyznaczonym przez siebie terminie na podstawie przepisów antycovidowych. Ostatnim dniem, w którym pracodawca mógł wysłać pracownika w tym trybie na przymusowy zaległy urlop, był 30 czerwca 2023 r.
- art. 152, art. 161-165, art. 168 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465),
- art. 15gc ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (j.t. Dz.U. 2023 r. poz. 1327; ost. zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429),
- § 1 - § 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 14 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1118).
Ewa Łukasik
specjalista z zakresu prawa pracy