Podstawowym celem urlopu wychowawczego jest umożliwienie pracownikowi połączenia konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem z obowiązkami zawodowymi. Dla pracownika oznacza to czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia pracy. W czasie trwania urlopu wychowawczego nie jest wypłacane wynagrodzenie.
Urlop wychowawczy jest jednym z urlopów związanych z rodzicielstwem. Głównymi przesłankami nabycia prawa do urlopu wychowawczego jest pozostawanie w stosunku pracy i posiadanie co najmniej 6-miesięcznego stażu pracy, bez względu na występujące przerwy. Co istotne, do stażu pracy wlicza się okres zatrudnienia u poprzednich pracodawców.
Ponadto do okresu zatrudnienia pracowniczego, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wychowawczego, wlicza się okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych (wyrok SA w Białymstoku z dnia 18 czerwca 1998 r., III AUa 296/98).
Termin na wykorzystanie urlopu
Rodzice lub opiekunowie dziecka mogą wykorzystać urlop wychowawczy do momentu ukończenia przez dziecko 6. roku życia, natomiast w przypadku dziecka niepełnosprawnego do 18. roku życia.
Jeżeli matka dziecka zacznie korzystać z urlopu wychowawczego, gdy dziecko będzie miało 3 lata i 4 miesiące, to maksymalny wymiar urlopu wychowawczego z uwagi na kryterium wieku dziecka ulegnie skróceniu.
Wymiar urlopu
Pracownik-rodzic może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, ale nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia.
Należy podkreślić, że jeden miesiąc (z 36 miesięcy) jest przeznaczony wyłącznie dla drugiego rodzica, np. mama przebywa na urlopie 35 miesięcy, a tata 1 miesiąc albo odwrotnie. Oznacza to, że w przypadku wykorzystania urlopu przez jednego z rodziców, urlop wychowawczy trwa maksymalnie 35 miesięcy.
Wyjątkowo, rodzic będzie mógł skorzystać z pełnego urlopu, czyli 36 miesięcy wyłącznie w przypadku, jeżeli:
1) drugi rodzic dziecka nie żyje,
2) drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
3) drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.
Części urlopu wychowawczego
Z urlopu wychowawczego można skorzystać w maksymalnie 5 częściach, które nie muszą następować bezpośrednio po sobie.
Z urlopu może skorzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka. Jeżeli oboje są pracownikami, mogą korzystać z urlopu jednocześnie, przy czym należy pamiętać, że wymiar urlopu nie zwiększa się.
Na każde kolejne dziecko przysługuje osobny urlop wychowawczy.
Wyłącznie na wniosek
Urlopu wychowawczego udziela się wyłącznie na pisemny wniosek pracownika. Należy go złożyć na co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem okresu, w którym zamierza on korzystać z tego urlopu.
Pracownik może wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu poprzez złożenie pracodawcy pisemne oświadczenie w tej sprawie.
Wniosek o urlop wychowawczy powinien zawierać:
1) imię i nazwisko pracownika;
2) imię i nazwisko dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część;
3) wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część na dane dziecko;
4) wskazanie okresu urlopu wychowawczego, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko;
5) określenie liczby części urlopu wychowawczego, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko.
Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu wychowawczego na okres wskazany we wniosku.
W przypadku niezachowania ustawowego terminu przez pracownika, czyli pracownik złoży wniosek później niż 21 dni przed przewidywaną datą jego rozpoczęcia, wówczas pracodawca udzieli tego urlopu z upływem 21 dni od daty złożenia wniosku.
Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego jest dla pracodawcy wiążący, jeżeli pracownik złoży go w odpowiednim terminie. Odmowa pracodawcy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, zagrożone karą grzywny.
Ochrona pracownika
Pracownik, który korzysta z urlopu wychowawczego podlega szczególnej ochronie. Rozciąga się ona na okres od dnia złożenia wniosku, nie wcześniej jednak niż 21 dni przed terminem rozpoczęcia urlopu, do dnia zakończenia tego urlopu. Wyjątkiem jest ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (pot. dyscyplinarka).
Wzór wniosku
Pobierz wzór wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego >>>
Podstawa prawna: