Na posiedzeniu 23 lipca 2024 r. Rada Ministrów przyjęła kierunkowo stanowisko dotyczące obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw w celu wprowadzenia renty wdowiej. Już 26 lipca 2024 r. ustawę tę uchwalił Sejm, potem Senat nie wniósł poprawek i po podpisie Prezydenta ustawa ta została opublikowana 16 sierpnia 2024 r. w Dzienniku Ustaw.
- Czym będzie renta wdowia?
- Zasada wypłaty jednego świadczenia emerytalno-rentowego - tak jest teraz
- Renta wdowia - obywatelski projekt ustawy
- Stanowisko i uwagi Rady Ministrów odnośnie projektu obywatelskiego
- Doprecyzowanie osób uprawnionych do renty wdowiej i limitu świadczeń w zbiegu
- Wypłata renty wdowiej od 1 lipca 2025 r.
- Najpierw 15% drugiego świadczenia w zbiegu. Zmiany w harmonogramie dochodzenia do ostatecznej, docelowej wysokości drugiego, podlegającego wypłacie świadczenia w zbiegu
- Weryfikacja wskaźnika w 2028 roku
- Priorytet Koalicji 15 października
Czym będzie renta wdowia?
Świadczenie zwane potocznie rentą wdowią nie będzie nowym, odrębnym świadczeniem. Będzie to wypłacana wdowie lub wdowcowi uprawnionemu do emerytury lub renty - część świadczenia emerytalno-rentowego po zmarłym małżonku. Albo odwrotnie: jeżeli to będzie korzystniejsze dla osoby owdowiałej: pełnego świadczenia po małżonku i części swojego własnego świadczenia. Z tego m.in. powodu rząd posługuje się określeniem świadczeń w zbiegu. Czyli świadczenia przysługującego wdowcowi lub wdowie z własnego ubezpieczenia emerytalno-rentowego i drugiego świadczenia (a raczej jego części) po zmarłym małżonku.
Zasada wypłaty jednego świadczenia emerytalno-rentowego - tak jest teraz
Obecnie, w przypadku zbiegu prawa do kilku świadczeń emerytalno-rentowych obowiązuje zasada wypłaty jednego świadczenia. Osoba uprawniona do takich świadczeń musi dokonać wyboru, które świadczenie chce otrzymywać. Jeśli samodzielnie nie podejmie takiej decyzji, będzie otrzymywać świadczenie wyższe. Zasada ta odnosi się także do zbiegu prawa do renty rodzinnej z innymi świadczeniami emerytalno-rentowymi.
Renta wdowia - obywatelski projekt ustawy
Obywatelski projekt ustawy w sprawie wprowadzenia renty wdowiej powstał z inicjatywy ponad 20 organizacji, w tym Porozumienia Ogólnopolskiego Związku Zawodowego oraz z udziałem Lewicy. Pod tym rozwiązaniem podpisało się ponad 200 tys. obywateli. W dniu 20 listopada 2023 r. projekt ten został wniesiony do Sejmu RP.
Projekt ten przewiduje wprowadzenie tzw. renty wdowiej, czyli możliwości pobierania łącznie renty rodzinnej oraz innego świadczenia emerytalno-rentowego, np. emerytury czy renty z tytułu niezdolności do pracy. Projekt ten zakłada w szczególności, że jedno ze świadczeń wypłacane byłoby w całości, a drugie w części.
Stanowisko i uwagi Rady Ministrów odnośnie projektu obywatelskiego
Rada Ministrów uznała, że obywatelski projekt ustawy, który przewiduje wprowadzenie tzw. renty wdowiej nie jest sprzeczny z zobowiązaniem rządu do zapewnienia godnych warunków dla seniorów po śmierci współmałżonka. Ale zdaniem rządu Donalda Tuska, ten projekt wymaga dostosowania do możliwości finansowych budżetu państwa.
Rząd uważa, że ww. projekt obywatelski powinien być dalej procedowany, ale jednocześnie uzupełniony w parlamencie – zgodnie z poniższymi uwagami przedstawionymi przez Radę Ministrów. Rząd deklaruje pełne współdziałanie w uzupełnieniu projektu i wypracowaniu jego ostatecznego kształtu.
Doprecyzowanie osób uprawnionych do renty wdowiej i limitu świadczeń w zbiegu
Wyżej wskazany obywatelski projekt ustawy przewiduje, że głównym celem nowych przepisów jest zapobieżenie degradacji ekonomicznej gospodarstw seniorów wskutek śmierci małżonka. Zdaniem Rady Ministrów, pełna i właściwa realizacja tego celu wymaga doprecyzowania kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej, które mogą skorzystać z reguły zbiegu, która przewidziana jest w projekcie.
Dotyczy to także rozważenia ostatecznego kształtu limitu podlegających wypłacie świadczeń w zbiegu tak, aby z rozwiązania mogły korzystać przede wszystkim osoby starsze, w stosunku do których zachodzi rzeczywiste ryzyko degradacji ekonomicznej gospodarstwa domowego wskutek śmierci małżonka. Dlatego rząd proponuje limit świadczeń w zbiegu, aby tzw. rentę wdowią wypłacać bez konsekwencji zmniejszania sumy świadczeń w zbiegu do limitu wynoszącego trzykrotność najniższej emerytury.
Przypomnieć warto przy tej okazji, że najniższa emerytura wynosi w 2024 roku (od 1 marca 2024 r. do 28 lutego 2025) 1780,96 zł brutto.
Wypłata renty wdowiej od 1 lipca 2025 r.
W ocenie rządu pożądane jest także, aby projekt wszedł w życie od 1 stycznia 2025 roku, z zastrzeżeniem, że nabycie prawa do korzystania ze świadczeń według reguły zbiegu i wypłata świadczeń na jej podstawie następowałyby od 1 lipca 2025 roku. Zdaniem Rady Ministrów takie przesunięcie w czasie jest konieczne, aby Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz inne organy emerytalno-rentowe mogły odpowiednio przygotować się do wykonywania tego zadania.
Najpierw 15% drugiego świadczenia w zbiegu. Zmiany w harmonogramie dochodzenia do ostatecznej, docelowej wysokości drugiego, podlegającego wypłacie świadczenia w zbiegu
Zdaniem Rady Ministrów konieczne jest również zaktualizowanie tzw. kroczącego modelu (harmonogramu) dochodzenia do ostatecznej, docelowej wysokości drugiego, podlegającego wypłacie świadczenia w zbiegu. W opinii rządu harmonogram ten musi uwzględniać z jednej strony potrzebę realizacji celów projektu, a z drugiej możliwości finansowe budżetu państwa, Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Z tego powodu, optymalne wydaje się, aby drugie świadczenie wypłacane było w okresie:
- od 1 lipca 2025 roku do 31 grudnia 2026 roku w wysokości 15%,
- od 1 stycznia 2027 roku w wysokości 25%.
Przyjęcie tych założeń przekładałoby się w następujący sposób na skutki finansowe wejścia w życie projektu:
w 2025 roku – od 3,2 mld do 4,2 mld;
w 2026 roku – od 6,7 mld do 9 mld;
w 2027 roku – od 11,9 mld do 15,8 mld
– w zależności od tego, czy z uprawnienia skorzystałoby 75% czy 100% jego potencjalnych beneficjentów.
Weryfikacja wskaźnika w 2028 roku
W opinii Rady Ministrów kształtowanie wysokości drugiego świadczenia pozostającego w zbiegu musi być traktowane jako instrument polityki społecznej, który służy zapobieżeniu zjawisku degradacji ekonomicznej gospodarstw emerytów i rencistów wskutek śmierci małżonka, oraz być rozpatrywane w szerszym kontekście sytuacji społeczno-ekonomicznej osób starszych. Dlatego w 2028 roku Rada Ministrów dokona weryfikacji wskaźnika wysokości świadczeń w zbiegu, aby ocenić możliwość i zasadność jego podwyższenia.
Priorytet Koalicji 15 października
Jak czytamy na stronie Kancelarii Rady Ministrów, wsparcie wdów i wdowców jest priorytetem dla Koalicji 15 października.
– Dzięki współpracy wielu ministrów i liderów koalicji rządowej, udało się wypracować jednolite stanowisko, które teraz wspólnie popieramy. To pokazuje, że razem możemy osiągać ważne cele dla Polek i Polaków – powiedział Premier Donald Tusk 23 lipca 2024 r. na wspólnej konferencji prasowej z Ministrą Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracy Agnieszką Dziemianowicz – Bąk.
– Troszczymy się o najsłabszych i realizujemy obietnice. Przypominam, że w umowie Koalicji 15 października było zawarte wsparcie osoby starszej po śmierci małżonka. Przyjęcie pozytywnego stanowiska rządu wobec projektu obywatelskiego, wskazanie realistycznych możliwych uwarunkowań dojścia do realizacji tego świadczenia, jest dowodem na to, że nie rzucamy słów na wiatr – dodała ministra Agnieszka Dziemianowicz – Bąk.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. 2024 poz. 1243.
Źródło: Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw w celu wprowadzenia renty wdowiej - wniesiony do Sejmu RP 20 listopada 2023 r. - druk sejmowy nr 32.