- Pytanie prawne do Sądu Najwyższego
- Praca w gospodarstwie rolnym
- Decyzja organu rentowego – nie zaliczenie pracy na roli
- Czy możliwe jest zaliczenie pracy na roli?
- Kim są domownicy rolnika?
Pytanie prawne do Sądu Najwyższego
Do Sądu Najwyższego trafiło takie pytanie prawne: czy warunkiem uwzględniania przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości przypadających przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm., dalej: ustawa) jest spełnianie przez ubezpieczonego przesłanek określonych w art. 6 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 266 ze zm.) lub/oraz art. 2 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1989 r., Nr 24, poz. 133 ze zm.)?
Praca w gospodarstwie rolnym
W sprawie chodziło o to, że organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, a w szczególności zaliczenia okresów pracy w gospodarstwie rolnym, jako okresów składkowych, ponieważ nie był on domownikiem rolnika na rzecz, którego pracował w gospodarstwie.
Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego w postanowieniu SN z 18 stycznia 2022 r., sygn. akt III USKP 97/21, w którym zadano pytanie prawne, wnioskodawca zamieszkiwał z rodzicami a pomagał w gospodarstwie rolnym swojego wuja, który mieszkał 2 km dalej od domu rodzinnego wnioskodawcy. Wujostwo wnioskodawcy, prowadziło gospodarstwo rolne. Posiadali oni grunty rolne o powierzchni prawie 3 ha. Uprawiane było zboże, ziemniaki oraz buraki, trzymano również zwierzęta. Nie pracowali oni zawodowo, utrzymując się z gospodarstwa oraz renty, nie posiadali dzieci. Wnioskodawca w dniu 8 marca 1973 r. ukończył wiek 16-tu lat, był wtedy uczniem Zasadniczej Szkoły Zawodowej, którą ukończył 20 czerwca 1975 r. Wnioskodawca codziennie przychodził do gospodarstwa wujostwa. W zależności od wymiaru zajęć w szkole przebywał u wujostwa albo od godziny 8:00 do 12.00 czy też po południu. Wnioskodawca podczas codziennego pobytu w gospodarstwie rolnym wujostwa wykonywał wszelkie niezbędne prace. W późniejszym czasie wnioskodawca był zatrudniony w zakładzie pracy i gromadził środki na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym.
Decyzja organu rentowego – nie zaliczenie pracy na roli
Pomimo powyższego, organ rentowy uwzględnił jedynie 23 lata, 5 miesięcy i 11 dni okresów składkowych i nieskładkowych, kwestionując wyłącznie 2 lata, 4 miesiące i 20 dni pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym wujostwa. Wnioskodawca twierdził, że legitymuje się stażem ubezpieczeniowym wynoszącym co najmniej 25 lat, ponieważ okres pracy w gospodarstwie rolnym również powinien być zaliczony do okresu składkowego (nawet jeżeli nie był domownikiem wujostwa).
Czy możliwe jest zaliczenie pracy na roli?
W konsekwencji Sąd Okręgowy zaliczył ten okres, jako kres składkowy. W ocenie Sądu Okręgowego praca wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym wujostwa była świadczona stale, w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy.
Sąd wskazał, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, co do zasady traktując je, jak okresy składkowe:
1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,
2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,
3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,
jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na ogólnych zasadach, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.
W przedmiotowej sprawie doszło do spełnienia pkt 3) ponieważ ubezpieczony (po ukończeniu 16 roku życia) przed dniem 1 stycznia 1983 r. pracował w gospodarstwie rolnym. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 27 lutego 2018 r. Organ rentowy odwołał się od wyroku, jednak Sąd Apelacyjny oddalił apelację.
Sąd Apelacyjny wywiódł, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego (postanowienie z dnia 28 marca 2019 r., I UK 119/18, LEX nr 2650821), do stażu emerytalnego uwzględnia się jako okresy składkowe (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy) nie tylko okresy pracy rolniczej w charakterze domownika, ale każdą stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie, w którym osoba zainteresowana codziennie wykonywała prace związane z prowadzoną działalnością rolniczą, bez względu na status domownika rolnika.
Kim są domownicy rolnika?
Aby ubezpieczony miał zaliczony powyższy okres do emerytury nie musiał być domownikiem. Przez domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:
a) ukończyła 16 lat,
b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
c) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego. Orzekł, że warunkiem uwzględnienia przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości przypadających przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, nie jest bycie domownikiem rolnika.
Podstawa prawna:
Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.)
Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 266 ze zm.)
Ustawa z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1989 r., Nr 24, poz. 133 ze zm.)