Izba Finansowa NSA w uchwale z 24 października 2011 r. (II FPS 7/10) przychyliła się do stanowiska składu 7 sędziów NSA z 24 maja 2010 r. (II FPS 1/10), zgodnie z którym „wykupione przez pracodawcę pakiety świadczeń medycznych, których wartość nie jest wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), stanowią dla pracowników, uprawnionych do ich wykorzystania, nieodpłatne świadczenie w rozumieniu art. 12 ust. 1 wymienionej ustawy”.
W uzasadnieniu do uchwały z 24 października 2011 r. sąd stwierdził, że „(...) zapewnienie opieki medycznej w ramach wykupionego przez pracodawcę pakietu świadczeń medycznych jest w istocie określonego rodzaju prywatnym ubezpieczeniem zdrowotnym, dającym prawo do wskazanych w pakiecie świadczeń medycznych na podstawie postanowień umowy o zakupie pakietu. Uprawnieni do pakietu pracownicy posiadają również powszechnie obowiązujące prawo do opieki zdrowotnej w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.). Zgodnie z wymienioną ustawą (art. 2 ust. 1, art. 15 ust. 1), uprawnieni na jej podstawie świadczeniobiorcy mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, dla uzyskania którego płacą składki na ubezpieczenie zdrowotne, które powstaje i istnieje niezależnie od tego, czy uprawniony określone świadczenia medyczne wykorzysta. Istotą ubezpieczenia zdrowotnego jest więc zagwarantowane nim prawo do opieki zdrowotnej, nie zaś wykorzystanie określonych świadczeń w ramach tej opieki. (...). Zarówno więc w przypadku prywatnych – wykupywanych indywidualnie przez pracodawcę ubezpieczeń zdrowotnych w ramach pakietów świadczeń medycznych dla pracowników, jak i powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie przywoływanej ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, przedmiotem ubezpieczenia jest prawo do świadczeń medycznych, które daje podstawę do skorzystania z określonych świadczeń medycznych, niezależnie od tego, czy świadczenia te zostaną realnie wykorzystane (...)”.
Czytaj także: Pakiet medyczny - obowiązki podatkowe i składkowe >>
Sposób ustalania wartości abonamentu przypadającego na jedną osobę
Wartość abonamentu przypadająca na jednego uprawnionego, według wytycznej Izby Finansowej NSA, pracodawca powinien ustalać zgodnie z art. 12 ust. 3 i na podstawie art. 11 ust. 2a pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, czyli według cen zakupu danego pakietu usług medycznych. Cena ta może zostać podzielona na wszystkich uprawnionych z pakietu. Dodatkowo sąd stwierdził, że „(...) ponieważ świadczeniem z pakietu jest prawo do jego wykorzystania, nie zaś realne poddanie się określonym świadczeniom medycznym, nie zachodzi niebezpieczeństwo powstania stanu nierówności wobec prawa z powodu różnego stopnia i zakresu otrzymywania świadczeń (...)”.
Zgoda pracownika na otrzymanie pakietu usług medycznych
Zarówno przepisy prawa pracy, prawa podatkowego, jak i prawa cywilnego nie przewidują obowiązku uzyskania zgody uprawnionego pracownika na otrzymanie nieodpłatnej korzyści. Dlatego pracownik może skorzystać lub nie z umowy o objęcie go pakietem prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego. Może to zrobić przed skorzystaniem z usług medycznych zawartych w pakiecie, w odpowiedni sposób uzewnętrzniając swoją wolę. Ponieważ uchwała NSA nie rozstrzygnęła tego problemu, nadal nie wiadomo, czy rezygnacja pracownika z abonamentu będzie miała jakiekolwiek znaczenie dla obowiązku podatkowego z tego tytułu. NSA wskazał jedynie, że „(...) odmowa przyjęcia nieodpłatnego świadczenia w postaci wykorzystania pakietu może nastąpić, przed skorzystaniem z zawartych w pakiecie usług medycznych, np. przy rozliczaniu przez [pracodawcę – przyp. red.]. pierwszej – po objęciu pakietem – zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, kiedy to podatnik będzie miał możliwość dokonania rachunku podatkowych i faktycznych korzyści oraz obciążeń z tytułu podjęcia decyzji w przywoływanym przedmiocie (...)”.
Stanowisko Ministerstwa Finansów
W odpowiedzi z 6 października 2010 r. (nr DD3/0602/57/KDJ/10/BMI9–12424) na interpelację poselską z 15 września 2010 r. (nr SPS-023–17922/10) w sprawie zaległości podatkowych związanych z opłacaniem przez pracodawców na rzecz pracowników tzw. pakietów medycznych Ministerstwo Finansów stwierdziło, że płatnik, który nie pobrał i nie odprowadził podatku od abonamentu medycznego, ma prawo skorygować deklarację PIT-4R oraz odprowadzić zaległy podatek i odsetki za zwłokę na rachunek właściwego urzędu skarbowego. W takim przypadku powinien również skorygować informacje PIT-11 i przekazać je podatnikom. W przeciwnym razie, wobec pracodawcy może zostać wszczęte postępowanie podatkowe, a w tej sytuacji organ wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika, w której określa wysokość należności z tytułu niepobranego podatku (art. 30 § 4 Ordynacji podatkowej, dalej O.p.). Należy również wskazać, że niepobranie przez pracodawcę (płatnika) podatku od pakietów medycznych nie zwalnia pracownika (podatnika), jeżeli posiadał wiedzę o wszystkich uzyskanych przez siebie dochodach, z obowiązku wykazania ich w zeznaniu podatkowym. Jeżeli pracownik tego nie zrobił, ma – podobnie jak płatnik – możliwość skorygowania zeznania za lata, w których nie wykazywał dochodu z tytułu abonamentu medycznego, uwzględniając w tym rozliczeniu otrzymane świadczenie.
Odpowiedzialność podatnika i płatnika za zobowiązanie podatkowe ustaje po upływie okresu przedawnienia tego zobowiązania. Zgodnie z art. 70 § 1 O.p. zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności.
WAŻNE!
Pracodawcy, którzy nie opłacali podatku od abonamentów medycznych na podstawie indywidualnej interpretacji wydanej przez organ podatkowy, nie muszą korygować deklaracji ani opłacać zaległego podatku do czasu otrzymania zawiadomienia o zmianie interpretacji.
Korekta podatku
Płatnicy (pracodawcy), którzy nie pobierali zaliczki na podatek od abonamentów medycznych, a chcą uniknąć sporów z organami podatkowymi, mogą dokonać korekty i wpłacić zaległy podatek łączenie z odsetkami. Na podstawie art. 30 § 1 O.p. płatnik, który nie wykonał obowiązku pobrania podatku, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, a niewpłacony (podatkiem jest również zaliczka na podatek, o czym stanowi art. 3 pkt 3 lit. a O.p.).
Czytaj także: Szczepienia przeciw grypie - czy ich wartość jest przychodem zatrudnionych >>
Jeżeli organ podatkowy stwierdzi taką okoliczność w postępowaniu podatkowym, wyda decyzję o odpowiedzialności podatkowej płatnika, w której określi wysokość należności z tytułu niepobranego podatku (art. 30 § 4 O.p.). Jednak, zgodnie z art. 81 O.p., płatnicy mogą skorygować uprzednio złożoną deklarację. Skorygowanie deklaracji następuje przez złożenie deklaracji korygującej wraz z dołączonym pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty.
W przypadku dokonania korekty deklaracji PIT-4R i informacji PIT-11 konieczna będzie również wpłata zaległego podatku i odsetek za zwłokę. Natomiast pracownicy będą musieli złożyć korekty zeznań rocznych.
WAŻNE!
Skorygowanie deklaracji lub informacji następuje przez złożenie deklaracji lub informacji z dołączonym pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty.
Problem pojawia się w przypadku pobrania zaliczki na podatek od pakietów medycznych, z których korzystali byli pracownicy. Problemem może być również sytuacja, gdy aktualnie zatrudnieni pracownicy nie wyrażą zgody na znaczne w niektórych przypadkach obniżenie ich wynagrodzenia o kwotę zaległego podatku od abonamentów.
W informacji PIT-11 płatnik wykazuje pobrane zaliczki na podatek od wynagrodzeń, ale skoro zaliczka od świadczeń medycznych nie była pobrana z dochodów pracownika, to nie należy jej wykazywać jako pobranej. W takim przypadku w pisemnym uzasadnieniu do korekty należałoby wskazać, że zaliczka na podatek od abonamentu medycznego została zapłacona ze środków pracodawcy. Organy podatkowe nie powinny wówczas egzekwować podatku od pracownika, ponieważ koszt zaliczki na podatek pracodawca pokrył z własnych środków. Jednak zapłacona przez pracodawcę zaliczka stanowi świadczenie na rzecz pracownika. W konsekwencji pracodawca powinien po raz kolejny wpłacić zaliczkę na podatek od podatku, który wpłacił za pracowników itd.
Z korektą podatku od abonamentów medycznych wiążą się zagadnienia nie do końca uregulowane przepisami. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (art. 70 § 1 O.p.). Zatem w przypadku, gdy od pakietów nie pobierano zaliczki przez tak długi okres, korekta może dotyczyć całego tego okresu.
Złożenie prawnie skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty i wpłata w całości niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez organ uszczuplonej należności publicznoprawnej (zaległego podatku i odsetek) chroni pracodawcę przed karą za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe (art. 16a Kodeksu karnego skarbowego).
W takim przypadku organ podatkowy nie może nakładać grzywny w drodze mandatów karnych, a jeżeli taka sytuacja będzie miała miejsce, to płatnik powinien pamiętać, że:
- może nie przyjąć mandatu oraz
- ma prawo złożyć skargę na bezprawne działanie finansowego organu postępowania przygotowawczego.
Rezygnacja z dokonywania korekty
Jeżeli płatnik nie podejmie działań korygujących, to w razie ewentualnej kontroli organu podatkowego i wydania decyzji o odpowiedzialności płatnika za niepobranie i nieodprowadzenie podatku od pakietów medycznych płatnik może odwołać się od tej decyzji do izby skarbowej, a następnie zaskarżyć ją do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Jeżeli skład tego sądu nie podzieli stanowiska zajętego w uchwale Izby Finansowej NSA, to skład Izby podejmuje ponowną uchwałę (art. 269 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).
Czytaj także: Świadczenia przyznawane z funduszy a limit zwolnienia od podatku >>
Z uwagi na to, że uchwały wydają różne składy sędziowskie, niewykluczone jest, że zapadnie inna uchwała niż dotychczasowa, przy czym uchwała z 24 października 2011 r. zapadła przy pełnym składzie Izby Finansowej, a odrębne stanowisko zajęło tylko ośmiu z trzydziestu sędziów. Dlatego szanse na inne rozstrzygnięcie są niewielkie. Wadą takiego rozwiązania jest narastanie odsetek za zwłokę od abonamentów medycznych do czasu ich zapłaty. Natomiast korzyścią może być w niektórych przypadkach to, że do czasu wydania decyzji o odpowiedzialności płatnika mogą ulec przedawnieniu zaległości za niektóre okresy, w których pracownicy byli objęci pakietami medycznymi.
WAŻNE!
Pracodawcom, którzy nie dokonali korekt podatku, a zostali skontrolowani przez organ podatkowy i oczekują na decyzję o odpowiedzialności za zaległości podatkowe, część ich zaległości może ulec przedawnieniu do czasu wydania decyzji przez ten organ.
Z uwagi na trudną sytuację budżetową ryzyko kontroli przez organy podatkowe jest wysokie. Mogą one żądać od podmiotów świadczących usługi medyczne danych przedsiębiorców zakupujących te pakiety i wszczynać kontrole w firmach, które je nabyły.
Jeżeli płatnicy zamierzający dalej korzystać z pakietów medycznych chcą uniknąć sporów z organami podatkowymi, powinni zawrzeć z podmiotami świadczącymi te usługi aneksy do umów, z których wynikałoby, jaka kwota należności dotyczy świadczeń wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, zwolnionych z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wskazane byłoby też, aby ta kwota była wyszczególniona na fakturach wystawianych przez te podmioty.
Płatnicy, którzy otrzymali indywidualną interpretację
W uprzywilejowanej sytuacji są płatnicy, którzy otrzymali indywidualną interpretację przepisów dotyczącą niezaliczania do przychodów pracowników świadczeń wynikających z przyznanych pakietów medycznych.
Płatnik, który będzie korzystał z ochrony prawnej związanej z zastosowaniem się do indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, nie będzie zobowiązany do zapłaty należności wynikającej z wydanej wobec niego decyzji, o której mowa w art. 30 § 4 O.p. Zakres ochrony będzie uzależniony od okoliczności występujących w danej sprawie, w szczególności od momentu wystąpienia skutków podatkowych związanych ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, oraz momentu otrzymania interpretacji przepisów prawa podatkowego.
Podstawa prawna:
- art. 11 ust. 2a pkt 2, art. 12 ust. 1, ust. 3, art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.),
- art. 3 pkt 3 lit. a, art. 14e, art. 14k § 1, art. 14 m, art. 30, art. 32 § 1, art. 70 § 1, art. 81 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.),
- art. 16a Kodeksu karnego skarbowego,
- art. 15 § 1 pkt 2, art. 187 § 2, art. 264 § 1, art. 269 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).