Urlopy macierzyńskie - zmiany od 1 stycznia 2012 r.

Zmianę przepisów dotyczących uprawnień rodzicielskich wprowadzi ustawa z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (tzw. nowelizacja macierzyńska).

Większy wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu adopcyjnego

Po zakończeniu podstawowego urlopu macierzyńskiego pracownicy przysługuje prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego (art. 182¹ Kodeksu pracy).

W 2011 r. wymiar tego urlopu wynosi:

• do 2 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• do 3 tygodni, w przypadku porodu mnogiego.

Od 1 stycznia 2012 r. wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego ulegnie zwiększeniu i będzie wynosił:

• do 4 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• do 6 tygodni – w przypadku porodu mnogiego.

Taki wymiar dodatkowego urlopu będzie obowiązywał w 2012 r. i w 2013 r., a od 1 stycznia 2014 r. osiągnie swój docelowy wymiar i będzie wynosił:

• do 6 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• do 8 tygodni – w przypadku porodu mnogiego.

Czytaj także: Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego >>

Także pracownikowi uprawnionemu do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (tzw. urlopu adopcyjnego) przysługuje prawo do urlopu dodatkowego. W 2011 r. wymiar tego urlopu wynosi:

• do 2 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
• do 3 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka,
• 1 tydzień, jeżeli pracownik nie może wykorzystać dodatkowego urlopu w podanych wyżej wymiarach ze względu na osiągnięcie przez dziecko 7. roku życia lub 10. roku życia (dotyczy to dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego).

Od 1 stycznia 2012 r. wymiar dodatkowego urlopu adopcyjnego ulegnie zwiększeniu i będzie wynosił:

• do 4 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
• do 6 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka,
• do 2 tygodni, jeżeli pracownik nie może wykorzystać dodatkowego urlopu w podanych wyżej wymiarach ze względu na osiągnięcie przez dziecko 7. roku życia lub 10. roku życia (dotyczy to dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego).

Taki wymiar urlopu dodatkowego będzie obowiązywał w 2012 r. i w 2013 r., a od 1 stycznia 2014 r. osiągnie swój docelowy wymiar, o którym mowa w art. 183 § 3 Kodeksu pracy (tj. do 6 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, do 8 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka i do 3 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka w takim wieku, że nie można wykorzystać maksymalnego wymiaru dodatkowego urlopu).

Uprawnieni pracownicy

Co do zasady, z dodatkowego urlopu macierzyńskiego może skorzystać pracownica – matka dziecka (art. 182¹ Kodeksu pracy).

Jednak w dwóch przypadkach uprawniony do skorzystania z takiego urlopu jest także pracownik – ojciec wychowujący dziecko, mianowicie jeżeli:

• pracownica zrezygnuje z urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu 14 tygodni, a z pozostałej części tego urlopu będzie korzystał pracownik-ojciec wychowujący dziecko;
• pracownica wykorzysta podstawowy urlop macierzyński i nie będzie zamierzała korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Czytaj także: Prawo do urlopu macierzyńskiego w szczególnych okolicznościach >>

Do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego jest uprawniony pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem – nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia – i wykorzystał urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Od 1 stycznia 2012 r. urlop ojcowski wyniesie 2 tygodnie

Obecnie do urlopu ojcowskiego jest uprawniony pracownik – ojciec wychowujący dziecko. Ma on możliwość skorzystania z tego urlopu w okresie:

• do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia albo
• do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Uprawnienie do tego urlopu przysługuje zarówno pracownikom – ojcom biologicznym dziecka, jak i ojcom, którzy przysposobili dziecko. Obecnie wymiar urlopu ojcowskiego wynosi 1 tydzień, natomiast od 1 stycznia 2012 r. urlop ten osiągnie swój docelowy wymiar i będzie wynosił 2 tygodnie.

WAŻNE!

Od 1 stycznia 2012 r. wymiar urlopu ojcowskiego, niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub jednocześnie przysposobionych, będzie wynosił 2 tygodnie.

Korzystanie z urlopów dodatkowych oraz z urlopu ojcowskiego na przełomie lat 2011/2012

W celu wyeliminowania wątpliwości interpretacyjnych w tzw. nowelizacji macierzyńskiej znalazły się przepisy przejściowe rozstrzygające kwestie związane z korzystaniem przez pracowników z urlopów dodatkowych (macierzyńskiego i adopcyjnego) oraz z urlopu ojcowskiego na przełomie lat 2011/2012.

Pracownicy korzystający 1 stycznia 2012 r. z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w niższych wymiarach mają prawo do części dodatkowego urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między podwyższonym (obowiązującym od 1 stycznia 2012 r.) a dotychczasowym (obowiązującym w 2011 r.) wymiarem dodatkowego urlopu.

Części dodatkowego urlopu udziela się jednorazowo w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu adopcyjnego, na pisemny wniosek składany w terminie nie krótszym niż 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z takiej części urlopu. Ustawowe 3-dniowe wyprzedzenie to warunek konieczny. Złożenie wniosku z krótszym wyprzedzeniem może skutkować utratą uprawnienia do uzupełniającej części urlopu. W takiej bowiem sytuacji wniosek pracownika nie jest dla pracodawcy wiążący i wyłącznie od jego swobodnej decyzji zależy, czy zostanie uwzględniony. Dlatego lepiej składać wnioski wcześniej i nie czekać do ostatniej chwili.

PRZYKŁAD

Pracownik 8 stycznia 2012 r. zakończy korzystanie z dodatkowego urlopu adopcyjnego w wymiarze 3 tygodni udzielonego z tytułu jednoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci. W związku z tym pracownik jest uprawniony do uzupełniającej części w wymiarze do 3 tygodni, z której może skorzystać po uprzednim złożeniu wniosku w tej sprawie z minimum 3-dniowym wyprzedzeniem. Pracownik mógł także złożyć wniosek o urlop uzupełniający wcześniej lub nawet w tym samym piśmie, w którym występował o udzielenie mu urlopu dodatkowego w 2011 r. i taki wniosek byłby wiążący dla pracodawcy.

Także pracownik-ojciec wychowujący dziecko, korzystający 1 stycznia 2012 r. z urlopu ojcowskiego w wymiarze 1 tygodnia, ma prawo do części urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między podwyższonym (2-tygodniowym) a dotychczasowym (1-tygodniowym) wymiarem urlopu ojcowskiego.

Części urlopu ojcowskiego udziela się bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu w dotychczasowym wymiarze, na pisemny wniosek składany w terminie nie krótszym niż 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z takiej części urlopu. Termin ten jest krótszy od standardowego terminu na składanie wniosku o udzielenie urlopu ojcowskiego, który wynosi 7 dni przed rozpoczęciem urlopu.

Czytaj także: Zasady udzielania dni wolnych z tytułu opieki nad dzieckiem >>

Warto podkreślić, że podobnie jak przy urlopach dodatkowych można złożyć wniosek o część uzupełniającą urlopu ojcowskiego wcześniej, tak aby nie przeoczyć terminu i taki wniosek będzie wiążący dla pracodawcy.

PRZYKŁAD

Pracownik zamierza skorzystać z urlopu ojcowskiego w wymiarze 1 tygodnia w okresie od 29 grudnia 2011 r. do 4 stycznia 2012 r. W związku z tym będzie on uprawniony do złożenia wniosku o udzielenie mu uzupełniającej części urlopu ojcowskiego najpóźniej 1 stycznia 2012 r. (ale jest zalecane złożenie wniosku wcześniej, biorąc pod uwagę, że jest to dzień wolny od pracy). Wniosek pracownika będzie wiążący dla pracodawcy. Pracownik będzie więc korzystał z urlopu ojcowskiego w okresie od 29 grudnia 2011 r. do 11 stycznia 2012 r., a jego łączny wymiar wyniesie 2 tygodnie.

PRZYKŁAD

Urlop ojcowski udzielony pracownikowi w 2011 r. w wymiarze 1 tygodnia zakończy się 2 stycznia 2012 r. Pracownik ten jest uprawniony do uzupełniającej części urlopu w wymiarze 1 tygodnia i w związku z tym może złożyć wniosek o tę część urlopu najpóźniej 30 grudnia 2011 r. Pracownik, wiedząc, że będzie uprawniony do uzupełniającej części urlopu ojcowskiego, składając 19 grudnia 2011 r. wniosek o udzielenie mu urlopu ojcowskiego w wymiarze obowiązującym w 2011 r. może także zaznaczyć w nim, że jednocześnie składa wniosek o udzielenie mu uzupełniającej części tego urlopu, z której zacznie korzystać od 3 stycznia 2012 r.

WAŻNE!

Wniosek o udzielenie uzupełniającej części dodatkowego urlopu macierzyńskiego (i adopcyjnego) oraz urlopu ojcowskiego należy złożyć nie później niż 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z tej części urlopu.

Pracownicy, którym urlop dodatkowy lub urlop ojcowski (w wymiarach obowiązujących w 2011 r.) zakończy się 31 grudnia br., nie będą mogli skorzystać z uzupełniającej części tego urlopu. Nabycie prawa do uzupełniającego urlopu dodatkowego lub uzupełniającego urlopu ojcowskiego następuje, na podstawie przepisów tzw. nowelizacji macierzyńskiej, jeżeli pracownik korzysta z takiego urlopu 1 stycznia 2012 r. Pracownicy korzystający z dodatkowych urlopów nie będą zatem mieli wyboru, gdyż termin korzystania z urlopu dodatkowego jest zdeterminowany datą końcową urlopu podstawowego. Natomiast pracownicy – ojcowie składający w grudniu br. wniosek o urlop ojcowski mogą (jeżeli nie ogranicza ich wiek dziecka i w przypadku adopcji dodatkowo 12-miesięczny termin od uzyskania prawomocnego orzeczenia sądowego o przysposobieniu) tak obliczyć termin skorzystania z urlopu, aby ostatnim dniem był 1 stycznia 2012 r.

Łączenie pracy zawodowej z dodatkowymi urlopami w okresie przejściowym

Przepisy tzw. nowelizacji macierzyńskiej nie przewidują regulacji wprost dotyczącej postępowania pracownika w razie jednoczesnego korzystania na przełomie lat 2011/2012 z dodatkowego urlopu macierzyńskiego (lub adopcyjnego) i wykonywania pracy w wymiarze nie wyższym niż 1/2 etatu.

Wydaje się jednak, że pracownik łączący pracę zawodową z urlopem dodatkowym występując do pracodawcy o udzielenie mu uzupełniającej części tego urlopu powinien także określić, czy w czasie korzystania z jego uzupełniającej części będzie wyłącznie na urlopie, czy nadal będzie łączył urlop z wykonywaniem pracy.

W zasadzie nie ma przeszkód prawnych, aby pracownik we wniosku o udzielenie uzupełniającej części urlopu dodatkowego wnioskował również o łączenie urlopu ze świadczeniem pracy.

Podstawa prawna:

• art. 180 § 5, § 6¹–6³, § 7, art. 182¹–182³, art. 183, art. 183¹ § 1 Kodeksu pracy,
• art. 4 pkt 2, art. 12, art. 14–16 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 237, poz. 1654),
• art. 29–31 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz 512 ze zm.),
• art. 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
• art. 1–2, art. 4 ustawy z 25 listopada 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy (Dz.U. Nr 249, poz. 1655).