Od 1 stycznia 2011 r. obowiązuje art. 103a ustawy emerytalnej przewidujący zawieszenie prawa do emerytury dla osób, które nie rozwiązały stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywały zatrudnienie bezpośrednio przed nabyciem prawa do tego świadczenia. Przepis ten ma zastosowanie nie tylko do osób, które dopiero nabywają prawo do emerytury po jego wejściu w życie, ale również do emerytów, którzy uzyskali prawo do swojego świadczenia przed 1 stycznia 2011 r. Dla tej drugiej grupy osób przewidziany został okres przejściowy. Do 30 września 2011 r. osoby te muszą dokonać wyboru między kontynuowaniem pracy a pobieraniem świadczenia emerytalnego. Jeśli do tego czasu nie rozwiążą stosunku pracy, ZUS zawiesi im prawo do emerytury od 1 października 2011 r.
Osoby te znalazły się w szczególnie niekorzystnej sytuacji. Decyzję o przejściu na emeryturę podjęły bowiem w czasie poprzednio obowiązujących przepisów, które pozwalały łączyć pobieranie emerytury z wykonywaniem zatrudnienia. Ponieważ moment przejścia na emeryturę ma istotny wpływ na wysokość świadczenia, ustawodawca przewidział dla tych osób możliwość ponownego ustalenia wysokości emerytury.
Kiedy można ponownie przeliczyć wysokość emerytury
Od 1 października 2011 r. zacznie obowiązywać ustawa z 10 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która przewiduje złagodzenie skutków regulacji wprowadzonych od 1 stycznia 2011 r. dla osób, które podjęły decyzję o przejściu na emeryturę przed wejściem w życie tego przepisu.
Ustawa ta przewiduje, że emeryt, który w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 30 września 2011 r. pobierał emeryturę kontynuując stosunek pracy zawarty przed jej uzyskaniem i któremu ZUS zawiesi to świadczenie od 1 października br. w związku z kontynuacją zatrudnienia, będzie mógł w przyszłości wystąpić z wnioskiem o przeliczenie tego świadczenia. Taka możliwość będzie przysługiwała wówczas, gdy emeryt nie będzie pobierał emerytury zawieszonej z powodu kontynuowania stosunku pracy przez co najmniej 18 miesięcy. Warunkiem dokonania przeliczenia wysokości emerytury będzie:
- ustanie ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, w których dotychczas emeryt pozostawał oraz
- zgłoszenie wniosku o ponowne ustalenie emerytury.
WAŻNE!
Emeryt pozostający w zatrudnieniu będzie musiał, przed zgłoszeniem wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury, rozwiązać stosunek pracy kontynuowany po przejściu na to świadczenie.
Wysokość emerytury będzie mogła być ponownie ustalona w myśl nowych regulacji tylko jeden raz. Jeśli w wyniku tego przeliczenia okaże się ona niższa od dotychczasowej kwoty, świadczenie będzie przysługiwało w poprzednio ustalonej wysokości.
Przeliczanie „starej” emerytury
Możliwość wnioskowania o przeliczenie świadczenia będą mieli zarówno emeryci urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., jak i urodzeni po 31 grudnia 1948 r. Ci pierwsi mają, co do zasady, emeryturę obliczoną według tzw. starych zasad. Wysokość ich świadczenia jest uzależniona od:
- liczby udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych,
- podstawy wymiaru (wypadkowej zarobków oraz przeciętnych płac w latach wskazanych do jej ustalenia) oraz
- kwoty bazowej obowiązującej w dacie przyznania emerytury.
Wzór jej obliczenia przewidziany jest w art. 53 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem emerytura stanowi sumę:
- części socjalnej (24% kwoty bazowej),
- części należnej za okresy składkowe (po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok tych okresów) oraz
- części należnej za okresy nieskładkowe (po 0,7% podstawy wymiaru za każdy z tych okresów).
W przypadku gdy osoba uprawniona do „starej” emerytury zgłosi wniosek o ponowne ustalenie tego świadczenia na zasadach przewidzianych w nowelizującej ustawie i spełni wymagane warunki uprawniające do przeliczenia emerytury, ZUS na nowo obliczy jej emeryturę stosując zasady przewidziane dla pierwszorazowego ustalenia świadczenia. Uwzględni więc:
- wszystkie nowe okresy składkowe i nieskładkowe,
- zarobki z 10 kolejnych lat wybranych z 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o przeliczenie lub z 20 dowolnie wybranych lat przypadających przed tym rokiem.
Istotne jest to, że zarówno do ustalenia części socjalnej, jak i podstawy wymiaru emerytury ZUS zastosuje kwotę bazową obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku o ponowne jej ustalenie.
Przeliczanie „nowej” emerytury
Omawiana nowelizacja przepisów przewiduje również ponowne ustalenie tzw. nowej emerytury przewidzianej dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Emerytura ta jest od uzależniona wysokości zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz składek emerytalnych (z uwzględnieniem ich waloryzacji) zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS. Istotne znaczenie ma też moment przejścia na emeryturę, który znajduje odzwierciedlenie w długości średniego dalszego trwania życia uwzględnianego przy obliczaniu nowej emerytury.
Czy wszyscy emeryci muszą rezygnować z pracy >>
Dokonując ponownego ustalenia wysokości nowej emerytury, która była zawieszona przez co najmniej 18 miesięcy w wyniku kontynuowania zatrudnienia, ZUS uwzględni kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury. Podstawa obliczenia emerytury (tj. suma kapitału początkowego i składek emerytalnych) zostanie następnie pomniejszona o sumę wszystkich dotychczasowych wypłat emerytury, jakie miały miejsce od dnia jej przyznania. Do tych celów zostaną uwzględnione kwota świadczenia przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Ustalając ponownie wysokość nowej emerytury ZUS uwzględni wiek osiągnięty przez emeryta w dniu zgłoszenia wniosku w tej sprawie. Dla tak ustalonego wieku zostanie uwzględniona odpowiednia wartość średniego dalszego trwania życia z tablicy średniego dalszego trwania życia obowiązującej we wspomnianej dacie.
W przypadku osób uprawnionych do emerytury obliczonej w tzw. mieszanej wysokości (art. 183 ustawy emerytalnej) ZUS ponownie obliczy na omówionych wyżej zasadach wysokość „ starej” i „nowej” części emerytury. Podstawa obliczenia części nowej emerytury zostanie pomniejszona o kwoty wypłaconego świadczenia ustalone w odpowiedniej proporcji do części „nowej” emerytury.
Podstawa prawna:
- art. 25–26, art. 53, art. 103a i art. 183 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- art. 1–2 ustawy z 10 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 168, poz. 1001),
- art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 257, poz. 1726).