Żaden przepis prawa nie reguluje kwestii wystawiania pracownikom zaświadczeń o zatrudnieniu i zarobkach, potrzebnych do przedłożenia np. w bankach, punktach sprzedaży ratalnej, ośrodkach pomocy społecznej itd., czyli zaświadczeń niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu pracownika. Mimo braku regulacji wystawia się ich dość dużo, gdyż są one podstawą ustalenia sytuacji majątkowej pracownika i często decydują o przyznaniu świadczenia, o które ubiega się pracownik.
Treść zaświadczenia
O treści zaświadczenia decyduje instytucja, do której to zaświadczenie ma być przedłożone. Najczęściej opracowują one własne wzory druków, na których pracodawca lub upoważniona przez niego osoba wpisują odpowiednie informacje, niezbędne dla odbiorcy zaświadczenia do ustalenia prawa do określonych świadczeń.
O czym pracodawca musi informować pracowników
Przykładowo bankom najczęściej zaświadczenia są niezbędne do ustalenia zdolności kredytowej danej osoby, dlatego opracowane przez nie druki mają bardzo szczegółowy zakres, np. określają, czy należy wpisać wynagrodzenie brutto czy netto, czy wyszczególnić w zaświadczeniu także wynagrodzenie zasadnicze, czy też powinna być podana tylko ogólna kwota uzyskanego wynagrodzenia (razem z innymi składnikami wynagrodzenia). Niektóre banki żądają szczegółowego rozbicia wynagrodzeń na wynagrodzenie zasadnicze, premie, prowizje, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. W gotowym druku wskazany jest również okres, z którego należy uwzględnić uzyskane przez pracownika wynagrodzenie, np. z 3 lub 6 ostatnich miesięcy. Inne informacje, którymi będzie zainteresowany bank, to rodzaj umowy o pracę, czy pracownik znajduje się w okresie wypowiedzenia umowy, czy wynagrodzenie obciążone jest zajęciami komorniczymi, czy ewentualnie pracownik ma zaciągnięte jakieś pożyczki u pracodawcy lub w pracowniczej kasie zapomogowo-pożyczkowej. Istotną informacją dla banku jest także informacja o kondycji pracodawcy, np. o tym, czy znajduje się w upadłości lub w likwidacji.
Odbiorcą zaświadczeń mogą być również miejskie ośrodki pomocy społecznej, które również posiadają najczęściej własne druki z zakresem informacji niezbędnych do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej. Ośrodki pomocy mogą żądać od pracownika zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach lub w razie przebywania pracownika na urlopie wychowawczym – zaświadczenia o udzieleniu przez pracodawcę takiego urlopu w celu ustalenia świadczeń rodzinnych.
Komu pracodawca może udostępnić dokumentację płacową pracownika
Wszystkich instytucji, którym potrzebne będzie poświadczenie zatrudnienia i zarobków pracownika, nie sposób oczywiście wymienić, niemniej najczęściej pracownik albo otrzyma gotowy druk opracowany indywidualnie przez daną instytucję, albo zgłosi się do pracodawcy z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach. W takim wypadku należy uzyskać od pracownika bliższe informacje o treści takiego zaświadczenia.
O szczegółowej treści zaświadczenia decyduje instytucja, do której jest ono kierowane, a zatem wypełniając je, należy kierować się wskazówkami podmiotu, któremu zaświadczenie ma być przedłożone.
Każde zaświadczenie będzie więc zróżnicowane pod względem zawartych w nim informacji. W razie wątpliwości, jak powinno wyglądać prawidłowo wystawione zaświadczenie, w szczególności w zakresie uzyskanych zarobków, należałoby poprosić pracownika o uzyskanie bliższych informacji w instytucji, w której ubiega się o świadczenia.
Obowiązek wydania zaświadczenia
Nie sposób również pominąć następnego pytania, jakie pojawia się przy okazji omawiania tego tematu – czy pracodawca może odmówić wystawienia zaświadczenia pracownikowi. Wobec braku regulacji wydawałoby się, że pracodawca nie ma obowiązku wystawienia takich zaświadczeń. Jednak Sąd Najwyższy stwierdził, że pracownik może dochodzić przed sądem pracy nakazania udzielenia informacji mających istotne znaczenie dla jego sytuacji pracowniczej (postanowienie z 16 września 1999 r., I PKN 331/99). W uzasadnieniu tego wyroku możemy przeczytać, że w ramach ogólnego obowiązku pracodawcy dbania o dobro pracownika mieści się powinność dostarczania pracownikowi informacji i dokumentów istotnych nie tylko z punktu widzenia realizacji stosunku pracy (świadectwa pracy, zaświadczenia o stażu pracy itp.), ale także zaświadczeń o zarobkach potrzebnych do realizacji uprawnień poza zakładem pracy. W razie odmowy wydania zaświadczenia przez pracodawcę Sąd Najwyższy dopuścił w tym zakresie drogę sądową.
Za nieprowadzenie akt osobowych grozi kara grzywny
Nie ma również terminu, w jakim pracownikowi takie zaświadczenie powinno być wystawione. Niemniej jednak należy przyjąć zasadę, że powinno być ono wystawione bez zbędnej zwłoki.
Formalne wymogi zaświadczenia
Zaświadczenie o zarobkach i zatrudnieniu może wystawić jedynie upoważniona do tego osoba, tj. sam pracodawca, osoba reprezentująca pracodawcę (np. prezes lub dyrektor), główny księgowy lub inny pracownik upoważniony przez pracodawcę lub zarząd do wystawiania tego rodzaju zaświadczeń (np. kierownik lub pracownik płac). Przede wszystkim banki żądają także często podpisu zarówno głównego księgowego, jak i kierownika zakładu pracy lub osób przez nich upoważnionych.
Wystawione zaświadczenie musi być zgodne z prawdą i odzwierciedlać stan faktyczny. Wynagrodzenie nie powinno być ani zawyżone, ani zaniżone. Zgodne z prawdą powinny być również inne informacje, np. o zatrudnieniu pracownika (np. rodzaj umowy, informacja o okresie wypowiedzenia, o zajęciach komorniczych czy innych obciążeniach wynagrodzenia).
W związku z powyższym w sytuacji, gdy pracownik prosi o wydanie zaświadczenia na druku zakładowym, najlepiej przyjąć pisemną formę wniosku o wydanie takiego zaświadczenia. Pracownik, na podstawie informacji z instytucji, w której ubiega się o określone świadczenie, sam ustali w tym wniosku zakres żądanych informacji i stopień ich szczegółowości. Pozwoli to osobom wystawiającym takie zaświadczenie uniknąć problemów przy ustalaniu uzyskanego wynagrodzenia, a tym samym jego zawyżenia lub zaniżenia. Prawidłowe ustalenie wynagrodzenia ma znaczenie szczególnie w tych przypadkach, gdy pracownik ubiega się o świadczenia majątkowe, a więc przy staraniach o dopłaty, zapomogi, kredyty itp.
Kolejną kwestią jest „kontrola” wydanych zaświadczeń. Nie ma konieczności sporządzania kopii tych dokumentów i ich przechowywania, niemniej można założyć rejestr wystawionych zaświadczeń, w których będziemy rejestrować, kiedy i komu wydano takie zaświadczenie, a także wpisaną wysokość zarobków. Pozwoli to na w miarę szybkie ustalenie, jakiej treści zaświadczenie wystawił pracodawca, gdyby w trakcie weryfikacji tego zaświadczenia przez instytucję powstały wątpliwości co do autentyczności dokumentu (np. pracownik sfałszowałby zaświadczenie zawyżając swoje zarobki).
Podstawa prawna:
- art. 111 Kodeksu pracy.
Orzecznictwo:
- postanowienie SN z 16 września 1999 r. (I PKN 331/99, OSNP 2001/9/314).