Kontrola wypłaty wynagrodzeń - uprawnienia inspekcji

Zgodnie z przedstawionym przez PIP planem kontrola wynagrodzeń będzie jedną z priorytetowych w bieżącym roku. Inspektorzy sprawdzą dokumentację związaną z wypłatą wynagrodzeń oraz prawidłowość ustalania ich wysokości. Przedmiotem kontroli będzie również ustalenie, czy pracownik otrzymał należne świadczenia, a także czy nie został bezpodstawnie ich pozbawiony.

Jakie dokumenty sprawdzi inspektor

Ustalenie należnego wynagrodzenia nie będzie możliwe bez przepisów wewnątrzzakładowych (układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania) i treści umowy o pracę.

A zatem w trakcie kontroli inspektor pracy zażąda przedłożenia:

• przepisów wewnątrzzakładowych (układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania),
• umów o pracę oraz informacji o warunkach zatrudnienia.

Pracodawcy, zatrudniający mniej niż 20 pracowników nieobjętych układem zbiorowym pracy, warunki wynagradzania pracowników i inne świadczenia ze stosunku pracy (np. premie, dodatki stażowe, nagrody jubileuszowe) oraz zasady przyznawania tych świadczeń określają w umowach o pracę.

Ważnym dokumentem w tym przypadku będzie również informacja o warunkach zatrudnienia, w której powinny znaleźć się zapisy o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia za pracę.

Zapoznając się z przepisami wewnątrzzakładowymi (układami, regulaminami), inspektor sprawdzi ich aktualność w odniesieniu do obowiązujących przepisów prawa pracy, a przede wszystkim skontroluje, czy nie przewidują one rozwiązań mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy powszechnie obowiązujące.

Oprócz przepisów wewnątrzzakładowych przedmiotem kontroli będą akta osobowe pracowników, a przede wszystkim umowa o pracę oraz dokumenty zmieniające jej treść (porozumienia, wypowiedzenia zmieniające warunki pracy i płacy).

W przypadku gdy wprowadzane układem zbiorowym lub regulaminem wynagradzania postanowienia dotyczące wynagrodzeń będą mniej korzystne niż dotychczasowe, wówczas konieczne jest wprowadzenie odpowiednich zmian do umowy o pracę w drodze wypowiedzenia zmieniającego lub porozumienia. Postanowienia korzystniejsze zawarte w ww. przepisach stosuje się z dniem wejścia ich w życie.

Kolejne dokumenty, które trzeba będzie przedłożyć inspektorowi pracy, to imienna karta wynagrodzeń, lista płac oraz ewidencja czasu pracy.

Terminowość i prawidłowość wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń

Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest terminowe wypłacanie wygrodzenia za pracę. Inspektor w trakcie kontroli sprawdzi, czy pracownicy otrzymują je w ustalonych terminach.

Termin wypłaty ustala pracodawca, przy czym przepisy Kodeksu pracy wskazują datę graniczną. Najpóźniej wynagrodzenie powinno być wypłacone do 10. dnia następnego miesiąca kalendarzowego.

WAŻNE!

W regulacjach wewnątrzzakładowych należy wskazać konkretną datę wypłaty wynagrodzenia, np. wynagrodzenie wypłacane jest ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, 5. lub 10. dnia następnego miesiąca kalendarzowego.

Wynagrodzenie powinno być wypłacane co najmniej raz w miesiącu i w stałym, z góry ustalonym terminie.

Trzeba również pamiętać, że o terminowości wypłaty wynagrodzenia decyduje to, czy dzień ustalony jako dzień wypłaty jest dniem wolnym od pracy (np. niedziela, święto, dzień wolny w celu zachowania przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy). Jeżeli zajdzie taka sytuacja, że termin wypłaty przypadnie na dzień wolny, pracownik powinien otrzymać wynagrodzenie w dniu poprzedzającym.

Coraz częściej mimo kodeksowej zasady, że wynagrodzenie wypłacane jest w gotówce do rąk pracownika, pracodawcy stosują zasadę przelewania wynagrodzeń na konta bankowe pracowników. Taka forma jest również dopuszczalna, ale musi być przewidziana przepisami układu zbiorowego pracy. Natomiast u pracodawców, u których nie obowiązuje układ lub też obowiązujący układ nie reguluje kwestii sposobu wypłaty wynagrodzenia za pracę, należy uzyskać zgodę pracownika na dokonywanie wypłat w formie przelewu (taką zgodą może być np. wniosek pracownika o przelewanie jego wynagrodzenia na wskazane przez niego konto bankowe).

Pracodawcy, którzy wypłacają świadczenia za okresy dłuższe niż miesiąc (np. premie kwartalne, półroczne, roczne), powinni również pamiętać, że w regulaminie wynagradzania muszą wskazać terminy wypłat tych świadczeń.

Inspektorzy mogą również kontrolować wypłaty zwolnionych pracowników. Trzeba pamiętać, że w takim przypadku wypłata wynagrodzenia oraz ewentualnie innych świadczeń (np. odprawy emerytalno-rentowej, tzw. odprawy ekonomicznej oraz ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy) powinna nastąpić w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Wysokość wynagrodzenia

Oprócz tego, czy spełnione są wymogi formalne związane z wypłatą wynagrodzenia, inspektorzy sprawdzą prawidłowość naliczonego wynagrodzenia w odniesieniu do postanowień przepisów wewnątrzzakładowych, umów o pracę oraz faktycznie przepracowanych przez pracownika godzin pracy i ewentualnych absencji.

Inspektorzy sprawdzą w szczególności:

• czy pracownik otrzymuje je w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (proporcjonalnie do wymiaru etatu),
• czy prawidłowo są ustalane i wypłacane inne składniki wynagrodzenia przysługujące na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących (np. dodatki za pracę w porze nocnej, wynagrodzenie i dodatki za godziny nadliczbowe) lub składniki przysługujące na podstawie przepisów wewnątrzzakładowych (np. premie, dodatki stażowe).

Oprócz wynagrodzenia za pracę wykonaną inspektorzy skontrolują również prawidłowość ustalonego wynagrodzenia za okresy nieświadczenia pracy, np. wynagrodzenia chorobowego, za czas urlopu wypoczynkowego czy za przestój.

Kontroli będzie również podlegała prawidłowość dokonywanych potrąceń z wynagrodzenia – zarówno pod kątem merytorycznym, czyli czy zostały one dokonane w granicach określonych przepisami Kodeksu pracy, jak i pod kątem formalnym, tzn. czy na potrącenia dobrowolne została uzyskana zgoda pracownika.

Kontrola innych świadczeń

Przedmiotem kontroli mogą być również objęte inne świadczenia, np. wypłata należności z tytułu podróży służbowych, ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej, ekwiwalentu za używanie własnej odzieży przez pracownika, wypłata świadczeń urlopowych przez pracodawców zatrudniających mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, a także świadczenia zasądzone prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Inspektorzy sprawdzą również poprawność naliczenia odpraw emerytalno-rentowych oraz tzw. odpraw ekonomicznych, odszkodowań za skrócony okres wypowiedzenia umowy o pracę.

Podstawa prawna:

• art. 29 § 3, art. 77¹, 77², art. 85 § 1, art. 87, 87¹, 88, 149, 241¹³ Kodeksu pracy.