Wadliwość wykonanej pracy nie jest wystarczającym powodem, aby nie wypłacić pracownikowi wynagrodzenia. Konieczne jest również wykazanie, że powstała ona z winy pracownika. Przepis Kodeksu pracy regulujący powyższe zagadnienie w praktyce najczęściej stosowany jest w systemach akordowych, jednak może być on zastosowany do każdego rodzaju pracy.
Wina pracownika
Pracownik ma obowiązek wywiązywania się ze swoich zadań z zachowaniem należytej staranności i sumienności, stosując się do zgodnych z przepisami prawa lub umową o pracę poleceń przełożonego dotyczących pracy. Jeżeli zatem dojdzie do naruszeń w zakresie sumienności czy staranności, pracodawca, chcąc pozbawić pracownika wynagrodzenia za wadliwy produkt lub usługę albo je odpowiednio obniżyć, musi wykazać winę pracownika, a także związek przyczynowy między działaniem pracownika a wadliwością efektów jego pracy.
Ciężar udowodnienia winy pracownika spoczywa na pracodawcy, co wynika z art. 6 k.c. w zw. z art. 300 k.p., który stanowi, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne.
Podstawą zastosowania sankcji w postaci niewypłacenia lub obniżenia wynagrodzenia jest wykazanie zarówno winy umyślnej, jak i nieumyślnej (np. rażącego niedbalstwa).
Sposób określenia wynagrodzenia w umowie o pracę >>
Jako zawinione działanie pracownika nie mogą być traktowane przyczyny zewnętrzne, mające wpływ na jakość wykonywanej pracy, np. niewłaściwe warunki pracy, brak lub niewłaściwe narzędzia pracy, zła jakość materiałów, brak właściwego instruktażu co do sposobu wykonania pracy.
Obniżenie lub niewypłacenie wynagrodzenia można zastosować tylko wobec konkretnych pracowników, którzy ze swojej winy wadliwie wykonali pracę.
Przykład
5-osobowa brygada remontowa miała za zadanie usunięcie starej i ułożenie nowej glazury w pomieszczeniach jadalni. Pracownicy mieli podzielone między siebie obowiązki związane z tym remontem, przy czym 3 pracowników na zmianę zajmowało się układaniem glazury na poszczególnych ścianach. Następnego dnia po ułożeniu część nowej glazury odpadła od tynku. Było to efektem zastosowania niewłaściwej techniki. Pracodawca po rozmowie z brygadzistą ustalił, który z pracowników układał glazurę na ww. ścianie, i który tym samym mógł być pozbawiony wynagrodzenia za wadliwą pracę.
Nie można obarczyć odpowiedzialnością np. całej brygady w sytuacji, gdy pracodawca nie będzie w stanie wykazać, kto konkretnie zawinił. Potwierdza to wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 29 lutego 2008 r.
Kiedy można mówić o wadliwie wykonanej pracy
Aby można było mówić o wadliwie wykonanej pracy, konieczne jest również ustalenie punktu odniesienia, czyli tego, jaki efekt powinna mieć praca prawidłowo, niewadliwie wykonana. Stosunkowo prostą kwestią jest ustalenie dobrej jakości produktu, do którego mają zastosowanie określone normy jakościowe, np. Polskie Normy.
W jaki sposób obniżyć wynagrodzenie pracownika >>
W razie braku norm należy skorzystać z regulacji art. 357 k.c., zgodnie z którym, jeżeli jakość wyrobu nie jest określona przez przepisy lub czynność prawną ani nie wynika z okoliczności, dłużnik (czyli w tym wypadku pracownik) powinien świadczyć rzeczy średniej jakości.
Trudniej natomiast wyznaczyć wadliwość wykonanej usługi, gdyż w tym przypadku nie ma norm jakościowych. W ocenie jakości wykonanej pracy w tym zakresie należałoby posługiwać się ogólnymi miernikami staranności przy wykonywaniu danego rodzaju pracy.
Brak wynagrodzenia lub jego obniżenie
Wynagrodzenie nie przysługuje pracownikowi za wadliwie wykonaną pracę. Jednak w sytuacji, gdy na skutek niewłaściwie realizowanych przez pracownika obowiązków nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi, wynagrodzenie można odpowiednio zmniejszyć.
Odsetki od nieterminowej wypłaty wynagrodzenia >>
Wynagrodzenie w pełnej wysokości za wykonane produkty lub usługi będzie przysługiwało w sytuacji, gdy wadliwość zostanie usunięta przez pracownika. Pracownikowi w takim wypadku nie będzie przysługiwało wynagrodzenie za czas pracy, który poświęcił na usuwanie usterek. A zatem jeżeli pracownik poza normalnymi godzinami pracy poprawia źle wykonaną pracę, czas ten nie będzie wliczany do godzin nadliczbowych.
Przykład
Pracownik zatrudniony jest przy składaniu podzespołów. Mimo przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego w jednym dniu pracownik źle połączył część wykonanych przez siebie podzespołów. Wadliwy produkt był bezużyteczny, jednak istniała możliwość jego poprawienia. Za jeden złożony prawidłowo podzespół pracownikowi przysługiwało wynagrodzenie w kwocie 0,50 zł. Dziennie składał 150 podzespołów, z czego 100 zostało wykonanych wadliwie. Pracownik poprawił serię źle wykonanych przez siebie produktów, pozostając po godzinach pracy w ciągu następnych dwóch dni. Poprawiony produkt mógł być w pełni użytkowany. Łącznie przepracował w nadgodzinach 6 godzin. Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za 150 podzespołów, nie nabywa on jednak prawa do dodatkowego wynagrodzenia i dodatków za pracę ponad normy czasu pracy.
W przypadku jednak, gdyby usunięcie usterki nie było możliwe, pracownik nie nabyłby prawa do wynagrodzenia w kwocie 50 zł (100 podzespołów x 0,50 zł/szt. = 50 zł).
Inaczej wygląda sprawa wadliwie wykonanej pracy określonej stawką godzinową lub miesięczną. W takim wypadku należałoby odpowiednio obliczyć czas pracy przeznaczony na wykonanie danego produktu lub usługi, nie wypłacając wynagrodzenia za godziny pracy, w czasie których powstał wadliwy produkt lub usługa.
Jak ustalić wynagrodzenie za urlop szkoleniowy >>
Nie zawsze też efektem wadliwie wykonanej pracy jest jej całkowita bezużyteczność. Może się okazać, że dany produkt lub usługa w wyniku złej pracy mają obniżoną jakość, niemniej nadają się do użytku. W takim wypadku pracownikowi można odpowiednio obniżyć wynagrodzenie. W pierwszej kolejności należałoby odnieść produkt (lub usługę) wadliwą do niewadliwej oraz określić np. procentowo stopień obniżenia jej jakości.
Przykład
Pracownik wykonał wadliwie 250 produktów, których wartość na skutek usterki obniżyła się o 15%. Za wykonanie jednej sztuki pracownik otrzymywał 0,50 zł. Łącznie za wykonanie 250 sztuk pracownik nabył prawo do wynagrodzenia w kwocie 125,00 zł. Po uwzględnieniu obniżenia wartości wyprodukowanych produktów wynagrodzenie pracownika może być pomniejszone o 18,75 zł (250 sztuk x 0,50 zł x 15% = 18,75 zł).
O ustalony w ten sposób procent zmniejszenia jakości produktu lub usługi można zmniejszyć wynagrodzenie pracownika.
Podstawa prawna:
- art. 82, art. 100 § 1, art. 114–119, 300 Kodeksu pracy,
- art. 6, 357 Kodeksu cywilnego.
Orzecznictwo:
- wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 29 lutego 2008 r. (III APa 272/06, Biul. SAKa 2008/4/37).