Okres zbliżających się świąt to czas bardziej intensywnego wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Wiele firm decyduje się w tym okresie na przygotowanie pracownikom prezentów świątecznych, np. paczek żywnościowych, talonów lub pomocy finansowej (w praktyce nazywanej „karpiówką”).
Działalność socjalna pracodawcy zdefiniowana w ustawie o zfśs obejmuje m.in. udzielanie osobom uprawnionym do korzystania z funduszu pomocy materialnej: rzeczowej lub finansowej. A zatem przepisy prawa nie zabraniają wsparcia materialnego pracowników. Jednak, aby nie popaść w konflikt z prawem, trzeba pamiętać o kilku zasadach rozdziału środków z funduszu.
Kupony podarunkowe jednym z najpopularniejszych świadczeń finansowanych z zfśs >>
Przede wszystkim należy zapewnić, aby prezenty (czyli rzeczowa forma wsparcia pracowników) przyznawane były według kryterium socjalnego oraz aby odpowiednie zapisy o takiej formie pomocy przewidziane były w regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Natomiast z punktu widzenia podatkowego ważna jest również wysokość kwoty przeznaczonej na pomoc rzeczową na jednego pracownika w roku podatkowym.
Zapisy w regulaminie zfśs
Prezent przyznany z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (paczka, talon) to nic innego jak pomoc rzeczowa przyznawana ze środków tego funduszu. Pomoc rzeczowa może być realizowana z funduszu socjalnego, jednak pod warunkiem że w regulaminie zakładowym zostaną zawarte odpowiednie zapisy dające pracownikom możliwość ubiegania się o taką pomoc. Zanim pracodawca zdecyduje się na przekazanie pracownikom prezentów, powinien sprawdzić, czy obowiązujący u niego regulamin zfśs w ogóle przewiduje możliwość wsparcia rzeczowego pracowników, byłych pracowników, a także dzieci pracowników.
WAŻNE!
Przyznawane świadczenia nie powinny mieć charakteru ściśle okolicznościowego, ponieważ celem funduszu socjalnego jest wsparcie osób o najniższych dochodach.
Inaczej rzecz ujmując, nadchodzące święta nie powinny być powodem do obdarowania prezentami sfinansowanymi z zfśs wszystkich pracowników. Takie postępowanie sprzeciwiałoby się zapisom ustawy o zfśs, która na pierwszym miejscu stawia kryterium socjalne.
Należy również podkreślić, że oprócz świadczeń rzeczowych regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych może przewidywać również pieniężne formy wsparcia (zapomogi pieniężne) osób uprawnionych do korzystania z funduszu. Oczywiście i w tym wypadku podstawowym kryterium przyznania takiej pomocy jest kryterium dochodowe pracownika. Zapis zawarty w regulaminie powinien przewidywać nie tylko kwotę świadczenia, ale również określać kryterium dochodowe pracownika uprawniające go do ubiegania się o konkretną pomoc. Wartość przyznawanej pomocy może być z kolei zróżnicowana w zależności od osiąganego dochodu na osobę uprawnioną.
Kryterium socjalne
Jest to podstawowe kryterium przyznawania pomocy z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zawarte w art. 8 ustawy o zfśs. W świetle tego przepisu przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika. Zasadę tę potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 20 sierpnia 2001 r., w którym stwierdził, że pracodawca administrujący środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie może ich wydatkować niezgodnie z regulaminem zakładowej działalności socjalnej, którego postanowienia nie mogą być sprzeczne z zasadą przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego. Kryterium to bowiem uzależnia przyznawanie ulgowych usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu (I PKN 579/00). Powyższą wykładnię potwierdza również wyrok SN z 16 września 2009 r. (I UK 121/09). Przekazanie pracownikowi świadczeń rzeczowych jest możliwe, ale o ich przyznaniu powinna decydować sytuacja materialna pracownika, a nie np. sam fakt nadchodzącego święta. Nie powinny być one rozdzielane między pracowników w równej wysokości niezależnie od osiąganych dochodów.
Świąteczne prezenty od pracodawcy - konsekwencje składkowo podatkowe >>
Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu, przyznanie wszystkim pracownikom paczek w związku z nadchodzącymi świętami, a już szczególnie o jednakowej wartości, nie znajduje uzasadnienia w treści ustawy o zfśs.
W konsekwencji, nawet jeżeli zapisy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych przewidują pomoc rzeczową dla pracowników, kolejnym krokiem pracodawcy powinno być ustalenie ich sytuacji materialnej. Pomoc powinna być przyznana osobom mającym trudną sytuację majątkową. W praktyce może zaistnieć taka sytuacja, że wsparcie rzeczowe (lub zapomogę pieniężną) otrzymają tylko osoby o najniższych dochodach, a część lepiej sytuowanych pracowników nie otrzyma takiej pomocy wcale.
Obciążenie prezentów podatkiem i składkami na ubezpieczenia
Wartość otrzymanych przez pracownika świadczeń w związku z finansowaniem działalności socjalnej – w tym świadczeń rzeczowych, pieniężnych – została zwolniona z podatku, jeżeli nie przekracza kwoty 380 zł w danym roku podatkowym. Obowiązek opodatkowania przyznanego świadczenia uzależniony jest od kwoty przyznanej pomocy oraz od tego, czy w konkretnym roku podatkowym pracownik otrzymał już jakąś pomoc z funduszu socjalnego. W przypadku przekroczenia w roku podatkowym wysokości świadczeń ponad kwotę 380 zł, to od nadwyżki należy odprowadzić podatek dochodowy.
WAŻNE!
Ustawodawca nie uznał bonów, talonów i innych znaków uprawniających do wymiany ich na towary lub usługi za świadczenia rzeczowe. Tym samym nie korzystają one ze zwolnienia z podatku dochodowego.
Pracodawca decydujący się na zakup talonów czy bonów dla pracowników musi odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych odpowiednio do ich wartości. Świadczenia te (zarówno paczki, jak i talony, a także pomoc finansowa) finansowane z funduszu socjalnego zostały zwolnione natomiast z obowiązku odprowadzania za nie składek na ubezpieczenia społeczne.
Podstawa prawna:
- art. 2 pkt 1, art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.),
- art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.),
- § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 20 sierpnia 2001 r. (I PKN 579/00, OSNP 2003/14/331),
- wyrok SN z 16 września 2009 r. (I UK 121/09, niepubl.).