Wniesienie powództwa do sądu pracy wiąże się z ponoszeniem kosztów. Dlatego też pracodawcy powinni ocenić opłacalność takiego postępowania. Powinni brać także pod uwagę, że w razie wygrania przez pracownika sporu przed sądem, pozwany pracodawca będzie zobowiązany do zapłaty nie tylko dochodzonego przez pracownika świadczenia, ale także kosztów sądowych związanych ze sprawą.
Pracownicy zwolnieni od opłat
Pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych (art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – zwanej dalej ustawą).
Wyjątek stanowią sprawy z zakresu prawa pracy, w których pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od:
- apelacji,
- zażalenia,
- skargi kasacyjnej,
- skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 35 ust. 1 ustawy).
Poza tym pracownik i pracodawca uiszczają opłatę podstawową od wymienionych wyżej pism, a także w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy wytoczonej z powództwa inspektora pracy.
W sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000 zł, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłatę stosunkową. A zatem, gdy pracownik dochodzi swoich roszczeń z zakresu prawa pracy, a wartość sporu nie przekracza 50 000 zł, to jest on zwolniony od opłacania wszelkich kosztów sądowych, poza wskazanymi powyżej wyjątkami.
Natomiast gdy wartość przedmiotu sporu przewyższa tę kwotę, wówczas pracownik jest zobowiązany do ponoszenia opłat na zasadach ogólnych. Oznacza to, że w takich sprawach pracownicy będą zobowiązani do wniesienia opłaty stosunkowej zależnej od wartości przedmiotu sporu, czyli zwykle od wysokości dochodzonej przez nich kwoty. Opłata ta zgodnie z art. 13 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 000 zł.
Jakie koszty ponosi pracodawca
Trzeba podkreślić, że zwolnienie od kosztów sądowych w sprawach z zakresu prawa pracy ma zastosowanie tylko do pracownika i to wówczas, gdy jest on powodem dochodzącym swoich roszczeń. Natomiast gdy powodem w takich sprawach jest pracodawca dochodzący od pracownika np. odszkodowania za zniszczone mienie lub za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 611 k.p.), to wtedy obie strony zobowiązane są do ponoszenia kosztów sądowych na zasadach ogólnych. Tak więc gdy powodem jest pracodawca, to pracownik i pracodawca będą zmuszeni ponosić koszty sądowe związane ze sprawą. Będą oni także zobowiązani do ponoszenia wydatków w toku procesu (np. związanych z opinią biegłych). Pracodawca w szczególności będzie musiał opłacić opłatę od pozwu w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu.
Należy zaznaczyć, że pracodawca może żądać zwolnienia go od kosztów sądowych, jeśli np. ze względu na złą sytuację ekonomiczną firmy nie ma środków na pokrycie opłat lub wydatków sądowych.
Obciążenie pracodawcy w przypadku uwzględnienia powództwa pracownika
W razie uwzględnienia powództwa pracownika (np. zasądzenia na jego rzecz dochodzonego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych lub odszkodowania za wadliwe rozwiązanie umowy o pracę) sąd dokonuje także rozliczenia kosztów sądowych powstałych w sprawie i na podstawie art. 113 ust. 1 ww. ustawy zobowiązany jest obciążyć pracodawcę tymi kosztami sądowymi, których nie musiał uiścić pracownik.
Sąd stosuje tu w sposób odpowiedni zasady obowiązujące przy rozliczaniu kosztów procesu, które zawarte są w art. 98–110 k.p.c. Podstawowe znaczenie ma tu art. 98 § 1 k.p.c., według którego strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Przepis ten wyraża zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, według której – kto przegrywa, ten płaci koszty. Przy czym za stronę wygrywającą można także uznać stronę, która przegrała proces tylko w niewielkiej części (art. 100 k.p.c.). Przykładowo, za stronę wygrywającą może być uznany pracownik, który wygrał sprawę o ekwiwalent za niewykorzystany urlop, bo sąd zasądził na jego rzecz kwotę tego ekwiwalentu, a przegrał sprawę tylko w części dotyczącej odsetek odnośnie tej kwoty, gdyż sąd przyjął inną datę wymagalności tego świadczenia niż wskazana w pozwie. W takim przypadku sąd również może obciążyć pracodawcę kosztami sądowymi, od których zwolniony był pracownik.
Czy sąd pracy sam przekaże sprawę złożoną do niewłaściwego miejscowo sądu >>
Obciążenia kosztami sądowymi sąd dokonuje w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, czyli zwykle w wyroku, ewentualnie w postanowieniu. Stanowić to może dla przegrywającego pracodawcy dodatkową dolegliwość finansową. Będzie musiał zapłacić na rzecz sądu często znaczne kwoty opłat i wydatków, od których był zwolniony procesujący się z nim pracownik. Najczęściej będzie to kwota nieuiszczonej przez pracownika opłaty od pozwu wynosząca 5% wartości przedmiotu sporu.
Przykład
Adam Z. złożył do sądu pracy pozew o zapłatę kwoty 24 000 zł tytułem wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych oraz odprawy pieniężnej. Wskazywał, że pracodawca nie zapłacił mu należnego wynagrodzenia oraz odprawy, mimo że wielokrotnie występował on o ich zapłatę. Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego uwzględnił jego powództwo w całości i zasądził tę kwotę od pozwanego pracodawcy oraz obciążył go kosztami sądowymi w kwocie 1200 zł (opłata od pozwu w wysokości 5% z 24 000 zł), których to kosztów nie musiał uiścić Adam Z.
W razie przegrania procesu pracodawca nie będzie zobowiązany jedynie do uiszczenia opłat od takich pism, jak: apelacja, zażalenie, skarga kasacyjna czy skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w uchwale z 5 marca 2007 r. (I PZP 1/07), stwierdzając, że sąd w orzeczeniu kończącym w instancji sprawę z zakresu prawa pracy, w której wartość przedmiotu sporu nie przewyższa kwoty 50 000 zł: obciąży pozwanego pracodawcę na zasadach określonych w art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – kosztami sądowymi, których nie miał obowiązku uiścić pracownik wnoszący powództwo lub odwołanie do sądu (art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy); z wyłączeniem opłat od pism wymienionych w art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze tej ustawy.
Podstawa prawa:
- art. 98–110 Kodeksu postępowania cywilnego,
- art. 13, 96 ust. 1 pkt 4, art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU z 2005 r. nr 167, poz. 1398 ze zm.),
- uchwała Sądu Najwyższego z 5 marca 2007 r. (I PZP 1/07, OSNP 2007/19–20/269).